مرجان افتخارى : از نیمه ماه سپتامبر تا کنون بانکهای بزرگ دنیا در آمریکا، اروپا، ژاپن و سایر کشورهای سرمایه داری با بحران مالی مواجه شده اند. بحرانی که بسیاری از متخصصین و تحلیلگران اقتصادی انرا با بحران در اکتبر سال ۱۹۸۷ و بعضی ها هم انرا با بحران مالی جهانی در سال ۱۹۲۹ مقایسه میکنند.

این بحران ابتداء با اعلام ورشکستگی دو بانک آمریکائی Lehman Brothers و AIG شروع شد و سپس بانکهای سرمایه کذاری دیگر مانند Brodford & Bingley  در انگلیس با ۶۵ میلیارد ارو موجودی ، Fortis هلند، بلژیک و لوکزامبورک با ۸۷۱ میلیارد ارو موجودی، Hypo Real Estate آلمان با ۴۰۰ میلیارد ارو موجودی یکی پس از دیگری اعلام ورشکستگی کردند. سایر بانکهای آمریکا و اروپا هم هر یک با اعلام کاهش موجودی خود زنگ خطر و ورشکستگی را به صدا در آوردند. از آن جمله بانکDexia  فرانسه و بلژیک با موجودی ۶۰۵ میلیارد ارو کاهشی برابر با ۲۸.۵%- ،Natixis  فرانسه با ۵۲۰ میلیارد ارو با کاهشی برابر با -۱۳.۷%وUBS  سوئیس با موجودی ۱۴۳۷ میلیارد ارو کاهشی ۱۳.۶%- هر یک به ترتیب تحت تاثیر بحران مالی قرار گرفتند^(۱). در این میان بازار بورس در آمریکا، آلمان،فرانسه، انگلیس، هنگ کنگ، و توکیو که بزرگترین بازارهای بورس جهان هستند با کاهش بی سابقه ارزش سهام بحران مالی بانکها را نه تنها برجسته تر کردند بلکه آنچه در چار دیداری بانکها برای مردم قابل رویت نبود علنی کردند.

گر چه بحران مالی در نظام سرمایه داری اجتناب ناپذیر نیست و چنین نظامی همیشه با بحران دست به گریبان است ولی این بار مانند سالهای بحرانی ۱۹۲۹ و یا ۱۹۸۷ ابعاد آن از آنچنان گستردگی بر خوردار است که نگرانی بسیاری از دولتها و واکنش آنها را در یافتن راه حلی فوری متوجه میشویم. چرا که این بحران تمام بخشهای مختلف صنعتی و اقتصادی را در بر میگیرد. به همین دلیل خیلی سریع دولت های آمریکا و اروپا هر یک برای نجات بانک های ورشکسته و بانکهای دیگر که یا در حال ورشکستگی و یا با کسری موجودی مواجه هستند راه حلی های جداگانه ای را بکار بردند. بطور مثال در امریکا، خزانه داری این کشور با اختصاص ۷۰۰ میلیارد دلار برای نجات دو بانک ورشکسته و بازار بورس Wall streest توانست تا حدودی بار قرضهای هر دو بانک را کاهش دهد.^(۲) راه حل دیگر که انگلیس و آلمان بکار بردند، ملی کردن بخشی از بانکهای ورشکسته بود. در واقع این دو راه حل فوری ترین و تنها راه حل ها در مقابل ورشکستگی و پائین آمدن غیر قابل کنترل بازار بورس جهانی بود. در همین رابطه از روز دوشنبه ۱۳ اکتبر انگلیس کنترل دو بانک بزرگ دیگرRoyal Bank of Scatland  و  Halifax Bank of Scotlandرا که بیشتر از سایر بانکها دیگر تحت تاثیر بحران اخیر قرار گرفته اند بدست خواهد گرفت. دولت انگلیس با تزریق ۶۴ میلیارد ارو وجه نقد نقدینگی انها را حمایت و تثبیت مالی انها را ضمانت خواهد کرد. تا هم اکنون دولت انگلیس ۱۹ میلیارد ارو بهof Royal Bank  و ۱۰ میلیارد ارو بهHalifax Bank  و ۳.۸ میلیارد ارو بهBarclays  کمک کرده است. قبل از اینکه دلائل بحران مالی را مورد بررسی قرار دهم، وضعیت آشفته بازار بورس در چند کشور خاورمیانه ای و اسیائی را در یکشنبه ۱۲ اکتبر مورد بررسی قرار میدهم. ^(۳)

CASE-۳۰ مصر با کاهش ۹%-

 TA-۲۵اسرائیل با کاهش ۷.۶۸% –

عربستان سعودی با کاهش ۶%-

عمارات با کاهش ۹.۱%-

قطر و دوها با کاهش ۶.۶%-

به غیر از مصر و عمارات سایر کشورها در مقایسه با کشورهای اروپائی ارزش سهام آنها در بازار بورس با کاهش زیاد مواجه نشدند. در حالی که انتظار میرفت میزان پائین امده یا کاهش ارزش سهام انها بیش از ارقام ذکر شده باشد. زیرا اکثر سهام خرید و فروش شده در سطح جهانی و یا بورس های پولی ( دلار و ارو) متعلق به کشورهای غربی، ژاپن و هنگ کنگ هستند و نه کشورهای خاورمیانه ای. بنابر این انتظار میرفت که مثلا بازار بورس عمارات و یا عربستان با کاهشی برابر با تقریبا ۱۲% – مواجه باشند. در حالی که چنین نیست. شاید بدلیل اینکه مصر و عمارات بیشتر با سهام آمریکائی و یا سهامی که در بخشهای ساختمانی و مسکن در بازار معامله میشوند کار میکنند.

در ضمن لازم است بدانید که در جمعه ۱۰ اکتبر بازار بورس لندن -۸.۸۵%  و نیورک-۱۸%  کاهش نشان دادند. سایر بازارهای بورس ار آن جمله Sao-Paulo در ۱۰ اکتبر کاهشی برابر با ۱۰%- و Amérique latin در همین روز ۴% – کاهش داشت. ولی قابل ذکر است که بورس آمریکای لاتین از اول اکتبر کاهشی برابر با ۲۸%- را داشته است درهمین رابطه طبق تحقیقات انستیتو Tokyo Shoko تنها در ماه سپتامبر گذشته اعلام ورشکستگی شرکتها ۳۴.۴%  افزایش نشان داده است. علت افزایش غیر منطقی چنین در صد بالائی مربوط میشود به اعتباراتی که بانکها به شرکتهای کوچک و متوسط (PME) اعطاء کردند. اعتباراتی که اکنون ارزش انها بشدت پائین امده است. ^(۴)

بررسی مختصر دلائل بحران مالی

آنچه که ملاحظه کردید نشان دادن گوشه ای از بحران مالی جهانی به همراه ارقام بود که تقریبا از اواخر ماه سپتامبر شروع و علیرغم بالا رفتن بازار بورس ادامه دارد. ولی چرا بانکها و بازار بورس و بطورکلی شبکه مالی اقتصاد جهانی دچار چنین بحران پیچیده ای شده است. گر چه هستند کسانی که هنوز به بحرانهای ادواری و رونق های نظام سرمایه داری باور دارند ولی به هر حال می توان گفت که بحران دائمی نظام سرمایه داری جهانی هر چند گاه دچار یک سونمی (Tsunami) شده و هر چرا که بر سر راه خود مییابد خرد و نابود میکند. و یا لااقل دور