فرشید شکری
( ۱ )
پیام تبریک پرزیدنت آمریکا
رییس جمهور ایالات متحده، باراک اوباما در بیستم مارس ۲۰۰۹ بر صفحۀ تلویزیون ها ظاهر شد و نوروز و فرارسیدن سال جدید خورشیدی (۱۳۸۸) را به همۀ کسانی که این روز را در سرتا سر جهان جشن می گیرند، به آمریکائیان ایرانی تبار و به مردم ساکن در ایران شادباش گفت.
وی همانند یک فیلسوف، یک انسان اهل هنر و ادبیات و موسیقی، و یک اومانیست سخنرانی کرد و در لابه لای پیامش برای رهبران جمهوری اسلامی هم موعظه کرد! اوباما پس از تبریک سال نو فی الفور مردم و حاکمیت را اینگونه مورد خطاب قرار داد: « برای مدتی نزدیک به سه دهه روابط میان دو کشور تیره و تار بوده است. ولی این جشن، یاد آوری برای نقاط مشترک بشریت است که همه ما را به هم پیوند می دهد. از بسیاری جهات شما نیز بسان ما سال نو خود را آنگونه برگزار می کنید که ما جشن می گیریم. گردآمدن با دوستان و افراد خانواده، مبادلۀ هدایا، تعریف داستانها و نگاه به آینده با احساس تازه ای از امیدواری ».
اندوه اوباما از برهم خوردن روابط امپریالیسم آمریکا و رژیم اسلامی- سرمایه داری ایران بخش دیگری از پیام او را به خود اختصاص داد. هرچند این ابراز تأسف چندان شگفتی آفرین نبود و در سی سال اخیر مقامات طراز اول این کشور اگر نه با چنین عبارات دوستانه ای ولی هر کدام چه تلویحاً و چه صراحتاً به قصد تحت تأثیر قرار دادن افکار عمومی در ایران و ایالات متحده از بابت قطع شدن مناسبات قدیم اظهار تأسف کرده اند؛ با این حال هیچگاه آنان از پیوند انسانها بخاطر وجود نقاط مشترکشان حرفی نزده اند.
تفکر در همین جمله نشان دهندۀ تاکتیک سیاسی متفاوت دولت اوباما با دولت بوش در میدان جدال جاری با حاکمان مدعی ایران است. به بیان ساده تر نرمش در گفتار و نشان دادن خواست همزیستی مسالمت آمیز به امید نرم کردن و سربرخط نهادن زعمای جمهوری اسلامی است. این واقعیت در خلال سخنرانی اوباما یعنی هنگامی که اظهار می کند فرایند بهم متصل شدن با تهدید به پیش نمی رود و به جای آن ما خواستار برقراری ارتباطی صادقانه و مبتنی بر احترام متقابل هستیم، بصورت برجسته تری آشکار می گردد!
وی پیامش را اینگونه ادامه داد: « من میل دارم به روشنی با رهبران ایران سخن بگویم، ما اختلافاتی جدی داریم که با گذشت زمان بر آنها افزوده شده است. دولت من اکنون به دیپلماسی متعهد است و قصد دارد طیف کاملی از مسائلی را که پیش روی ماست مورد بررسی قرار دهد. دولت من در صدد ایجاد یک پیوند سازنده میان ایالات متحده، ایران و جامعۀ جهانی است ».
در اینجا ملاحظه می گردد اوباما همچون رؤسای جمهور پیشین بر تعهد دولتش مبنی بر حل اختلافات از طریق دیپلماسی و گفتگو تأکید می کند، و در کنار اعلام تدقیق مسائل گرهی فی مابین توسط کابینه اش، نوید ایجاد پیوندی سازنده را به حاکمین ایران می دهد. بوش هم اگرچه پاره ای اوقات در آغاز حرفهایش تهدید می کرد و شاخه و شانه می کشید، ولیکن او نیز حل مناقشات را به دیالوگ دنیای غرب و نهادهای بین المللی با ایران واگذار می کرد. مابقی سخنان اوباما خطاب به مردم، و حاکمین ستمکار ایران، تمجید از فرهنگ و تمدن ایرانی همراه با اندرزهای حکیم مأبانه بود.
( ۲ )
لفاظی لیدرهای رژیم
علی لاریجانی رییس قوۀ مقننه، دعوت های اوباما برای ترمیم سی سال کدورت در مناسبات ایران و آمریکا را ناکافی دانست و افزود: « منازعات بین دو کشور یک مسئلۀ عاطفی نیست تا بتوان آنرا با ارسال تبریک حل و فصل کرد ». وزیر امور خارجه، منوچهر متکی دربارۀ پیام اوباما گفت: « از این که نوروز منشاء خدمت و اثرگذاری بوده، خوشحال هستیم و از این که پیام نوروز، پیام همزیستی، صلح و دوستی در تمام جهان منتشر ساخته خرسندیم. چنانچه [پیام باراک اوباما] نکته دیگری دارد ما آن را در دست بررسی داریم ». علی خامنه ای هم در واکنش به پیام نوروزی رییس جمهور آمریکا اظهار کرد: « هیچ تغییری در سیاست و خط مشی آمریکا نسبت به ایران مشاهده نمی کنم؛ با این همه چنانچه این کشور رفتار خود را تغییر دهد، ایران نیز چنین خواهد کرد ». هاشمی رفسنجانی هم در خطبه های نماز جمعه تهران بتاریخ بیست و هفتم مارس برابر با هفتم فروردین ضمن تصدیق نظرات خامنه ای و نقد رفتار ایالات متحده در قبال جمهوری اسلامی عنوان داشت: « آمریکا باید یک حسن نیتی نشان دهد؛ بالاخره آنها سال هاست که علیه ملت ایران کار کرده‌اند و لذا امروز باید حسن نیتی نشان دهند ».
آنچه با نیک نگریستن در گفته های فوق استنتاج می گردد این است که علی رغم انتقادات ظاهری مقامات رژیم از ایالات متحده به بهانۀ پیام نوروزی رییس جمهور این کشور، طرز کلام و صحبت کردن آنها حکایت از تمایل بسیار بالای جمهوری اسلامی به نزدیکی و تغییر شیفت در تعاملات طرفین دارد. واضح است گرایش به عادی سازی روابط با آمریکا خواست مشترک همۀ جناح های رژیم است.
تا بحال هم (لااقل در ده، دوازده سال اخیر) هر یک از بال های حاکمیت با سیاست ها و تاکتیک های بعضاً همگون و تا اندازه ای هم متمایز درصدد رسیدن به این منظور بوده اند. بیاد داریم، در دوره ای که اصلاح طلبان در رأس قوای مجریه و قانونگذاری جای داشتند، تلاش های وافری برای حل اختلافات رژیم با آمریکا صورت دادند و در این راه از کلیۀ امکانات مالی و فکری خود، و ظرفیت های ایران در منطقه و جهان سود جستند. در چهار سال گذشته نیز اصولگرایان و دولت سپاه پاسداران همچنان با بهره وری از توانایی های ایران ولی به سبک و سیاق مختص به خود درپی تحقق آن هدف بوده اند. خلاصه در طی این سال ها هرکدام از جناح های درون رژیم در رقابتی تنگاتنگ باهمدیگر و امتحان راهبردهای متنوع، به نحوی خواسته اند تا ابتکار عمل را د