فریبا مرزبان

متن سخنرانی در اتاق پالتاک اتحاد فدائیان کمونیست ۲۹/۰۲/۲۰۰۹

امشب می خواهم مخلوطى از آمار و واقعیت را مطرح کنم.

مروری بر قدرت زنان در دوره های سیاسی مختلف.  معرفی تنی چند از زنان پیشرو. چگونگی مبارزات زنان. سرکوب آزادی های زنان – آماری از محکومیت های  زنان در چند سال اخیر

از گذشته دور تا امروز زنان ایران (پارس قدیم) برای دستیابی به حقوق مسلم و بر حق خویش پای فشرده و جانها باخته اند. در مقابل، حکومت های مستبد، برای به نمایش گذاشتن اقتدار همه جانبه خود، آداب، رسوم، قوانین  ناعادلانه و متحجرانه را بر پیکر زنان فرود آورده اند. مجموعه فرهنگ و قدرت زنان را در خانه و اجتماع از بین برده و سرنوشت زنان را به میل خود تغییر داده اند و بر بسیاری از آنها به چشم کالا و ابزار عیش و نوش و طرب نگریسته اند. با همه این وجود، زنان نه تنها در سکوت و یاس زندگی نکرده اند بلکه سعی و تلاش نموده اند تا در عرصه های مختلف نقش آفرینی کنند. به همین دلیل حضور و سایه زنان در ادبیات ملموس و غیر قابل انکار است. از میان آنها که دستی در ادبیات معترض داشته اند؛ عده ای جان باخته اند. مبارزات زنان قابل تقسیم بندی تاریخی است. اولین دوره مبارزات زنان به پیش از اسلام باز می گردد. در شرایطی که همه ساختارهای قدرت و سنت برای تضعیف زنان بود؛ می توان از توراندخت و ایراندخت در دوره ساسانی نام برد. همسر خشایار شاه که آزادی و امنیت قوم یهود را فراهم ساخت و آنان را نجات داد.  و سیده ملک خاتون از فرمانروایان آل بویه.

کم نبودند شعرای زن که در دوره های مختلف زیستند و  برای آزادی و برای خویش شعر سرودند. در قرن ششم مهستی گنجوی بانوی پارسی گوی، اشعار ماندگار و میهن پرستانه ای سرود. او پس از گذشت دو قرن از تسلط اعراب بر ایران، دهان به اعتراض گشود و سنت شکنی کرد و جان بر کف نهاد. بعد از او  یکی از برجسته ترین زنان فاطمه زرین تاج ملقب به طاهره قرهالعین است. بر اساس اسناد برجای مانده، طاهره نه تنها اشعار و نثر استادانه ای داشت؛ بلکه در نظریه پردازی سیاسی نیز از پیشتازان بوده است. او در سال ۱۸۴۸ میلادی، از حقوق برابر زنان و مردان سخن می گوید. حجاب از سر برداشته  و اقدام به کشف حجاب می کند.

 مبارزات زنان در دوره های مختلف تاریخ ادامه داشته است. یکی از دست آوردهای انقلاب مشروطیت حضور اجتماعی زنان است. پس از شرکت زنان در انقلاب و گرایش آنان به کسب علم و دانش و هنر بویژه فراگیری هنر موسیقی، در تاریخ، فصل استقلال زن ایرانی گشوده می شود. زنان بسیاری پای به عرصه های مختلف اجتماعی می گذارند در این راه جان می بازند. به مبارزه با سنت های موجود متعلق به قرون گذشته بر می خیزند و سنت شکنی می کنند.

بى بى خانم وزیراف نخستین آموزشگاه دخترانه را در ایران بنیان گذاشته بود که از همان روز با مخالفت شدید سید على شوشترى و شیخ فضل الله نورى روبرو گردید . سید على بعنوان اعتراض در آستانه ى مقبره عبدالعظیم متحصن شد و دو روحانى در تکفیر نامه اى که دانه اى یکشاهى به فروش مى رفت و حتى بازار سیاه پیدا کرد، نوشتند: واى بحال مملکتى که در آن مدرسه ى دخترانه تشکیل شود! به تحریک و فتواى ایندو، مخالفتها شدت گرفت. خانم وزیر اف به وزیر معارف شکایت برد و پاسخ گرفت که : "بخاطر مدرسه ى دخترانه ى شما مى خواهند مملکتى را به آشوب بکشند. صلاح در این است که مدرسه را تعطیل کنید."

طوبى آزموده از دیگر بانوانى بود که یکى از اولین سنگ بناهاى مدارس دخترانه را براى دختران روبسته و حرم نشین ، با سرمایه ى شخصى خود گذاشت (۱۲۸۶ شمسى). این مدرسه " ناموس" نام داشت.

گرچه جهان دستخوش حوادثی به نفع زنان می شود و مبارزات زنان همراه با پیشرفت و پی گیری بوده است؛ اما در ایران، پذیرش حقوق برابر زنان با مردان میسر نبوده است. اقدام مفیدی که در زمان رضا خان میر پنج در ایران انجام گرفته است کشف حجاب زنان بوده؛ که بوسیله حضور دین در حکومتهای مختلف، شکلی از قانون به خود گرفته بود. اگرچه پیشبرد این امر (لغو حجاب) با اهداف دیگری است و تنها بخشی از مبارزه زنان است، اما، زنان از فرصت بدست آمده بهره برده و از کشف حجاب استقبال می کنند. پس از فرمان جمع آوری چادرها از سر زنان در مدت کوتاهی حدود شش هزار شال و کلاه در تهران فروخته می شود در مدت یک هفته. اقدام به این عمل از سوی بانوان استقبال آشکار از بی حجابی و اعتراض به حجاب اجباری است.

صفیه فیروز در سال۱۳۲۱، انجمن ملی زنان را تاسیس کرد و این شورای تازه تاسیس به شدت تعدد زوجات را مورد انتقاد قرار داد. حزب زنان توده ای بهترین تشکل این دوره بود. در سال ۱۳۲۳، هما هوشمندار "بیداری ما" را منتشر کرد. در سال ۱۳۲۸ گروه های زنان به سازمان زنان دموکراتیک تغییر نام داده و شعب آن در تمام شهرهای مهم شروع به فعالیت کردند. زهرا و تاج اسکندری، ایران ارانی، مریم فیروز، دکتر خدیجه کشاورز، دکتر اختر کام بخش، بدری علوی و عالیه شرمینی، از مشهورترین زنان توده ای بودند. انجمن کمی بعد به سازمان زنان مترقی تغییر نام داد و در سال ۱۳۳۰ بار دیگر خواستار حق رای شد که این بار نیز نا فرجام بود. سقوط کابینه دکتر محمد مصدق پایانی برای سازمان های مستقل شد. در سال ۱۳۲۸ مجمع عالی رتبه ی زنان، به ریاست اشرف پهلوی شکل گرفت. این مجمع در سراسر کشور شعبه هایی با تمرکز بر سلامتی، آموزش و خیریه احداث کرد. در سال ۱۳۴۳ این انجمن به سازمان زنان ایرانی تبدیل شد و ۳۴۹ شعبه و ۱۱۳ مرکز داشت که ۵۵ سازمان دیگر را که برای سلامت و رفاه زنان فعالیت می کردن