حاشیه ای بر نامه احمد خرم آبادی به مادرش

حاشیه ای بر نامه احمد خرم آبادی به مادرش -۱
احمد خرم آبادی در سال ۱۳۴۹ در رابطه با گروه جنگل دستگیر شد و متعاقب این دستگیری ها حماسه سیاهکل اتفاق افتاد . دستگیر شدگان در گیری های سیاهکل و دستگیر شدگان گروه شهر وابسته به گروه جنگل همه در اسفند ۱۳۴۹ تیر باران شدند الا احمد .
احمد حدوداً ۵ ماه بعد تیرباران شد و و علت داشت .
احمد نوه دختری آیت الله غروی از علمای معروف بروجرد بود . طبق اسناد ساواک ۲آیت الله شریعتمداری نامه ای به شاه نوشت و از کانال سناتوراحمد بهادری از شاه درخواست یک درجه تخفیف برای احمد کرد ۳ .و تاخیر ساواک در اعدام احمد به دلیل رایزنی هایی بود که می شد .
تا اینجا خدشه ای به سیر حوادث نیست .شکی هم نمی توان داشت مادر احمد، عزت غروی موتور اصلی این رایزنی هاست وشکی هم نمی توان داشت که او نیز مکاتباتی برای نجات جان فرزندش مثل تمامی مادران در آن سال ها و سال های بعد داشته است . نوشتن نامه به شاه و فرح طبق اسناد ساواک در آن حدی که منتشر شده است . ،کاهی از کوهی؛امر معمولی بوده است .۴ و در مملکتی که هست و نیست آن در دست دیکتاتور است اولین کاری که می شود درخواست عفو و بخشش از کدخدای آبادی است . نه از گماشته ها و سلاخان ساواک و دادرسی ارتش که قدرتی در تصمیمی گیری ها نداشتند.
یک پرسش
چرا ساواک تاخیری ۵ ماهه در اعدام احمد داشت . در این ۵ ماه چه فعل و انفعالاتی اتفاق افتاد که کار به سامان نرسید و احمد اعدام شد .
آیا ساواک تلاش نکرد برای خوشحال کردن بالاترین مرجع طرف دار نظام؛آیت الله شریعتمداری احمد را اعدام نکند و برای این اعدام نکردن دلیلی بیابد و آن دلیل در آن روزگار چیزی جز آوردن احمد پای میز ندامت نبود . و آن نمایشاتی که در آن روز گار و روزگار بعد معمول بود . مصاحبه و اظهار ندامت و فریب خوردگی .
پس در فرم این داستان که شکی نمی توان داشت . بدون شک ساواک تلاش کرده است احمد را راضی کند اظهار ندامت کند تا او را اعدام نکند .می ماند اثبات این پروسه برای احمدتا برسیم به اصل نامه.
کار پژوهشگر تاریخ
کار پژوهشگر تاریخ جز بررسی اسناد و مدارک، فهم و خواندن بخش های نانوشته تاریخ است . خواندن سطر هایی که تاریخ نویس به دلایلی روشن آن را ننوشته است بدلایلی که بر ما رو شن است:
-یا قلم به مزد بوده است و تاریخ را برای قدرت وقت نوشته است .
-یا از بیان تمامی حقیقت بیم جان داشته است
-یا دسترسی به تمامی منابع نداشته است
و پژوهشگر امروز و فردای تاریخ با نگاه به تمامی حوادث که امروز پسینی هستند به این اجتهاد می رسد که ما بین سطر های نوشته شده تاریخ چه سطر هایی نوشته نشده است .
یک مثال
سنگ نوشته ای است از داریوش در مورد ترور بردیا.این سنگ نوشته که یک اعلامیه سیاسی-تبلیغی است بما خبر می دهد که گئومای مغ با همدستی برادرش؛ رئیس گارد کاخ شاهی بردیا برادر کمبوجیه را کشته است و خود را شاه اعلام کرده است .پس کشتن او کار درستی بوده است . و در این راه اهورمزدا هم با داریوش بوده است .
این سطر های نوشته شده تاریخ است .برای توجیح یک کودتا .
اما کار پژوهشگر تاریخ تکرار این اسناد جعلی نیست . واکاوی این حقیقت است که کودتا چگونه از مصر کلید می خورد . کمبوجیه کشته می شود و سران ۷ خانواده به سروقت برادر کوچک می آیند تا تحت نام گئوما او را ترور کنند و قاتل بردیا را نیز از بالای برج به زیر افکنند تا تمامی رد پا ها محو شود و آنوقت کاتب نابلد تاریخ بنشیند و با نوشتن یک اعلامیه جعلی به چند زبان ؛میخی و سریانی و آرامی به ما بگوید آن که کشته شد بردیا نبود .
رد اصالت این نامه
نامه نخست بعد از اعدام احمد از رادیوی میهن پرستان که در عراق مستقر بود خوانده شد . بعد بدست فعالین کنفدراسیون رسید و توسط آن ها منتشر شد و در سال های ۵۶ببعد نوار این شعر در حد گسترده ای در ایران پخش شد و به شدت اثر گذار بود .
بعد ها محمود نادری که به اسناد ساواک دسترسی دارد مدعی شد این نامه منسوب به احمد است و نوشته او نیست.چرا؟بازجویی های احمد نشان نمی دهد که احمد مواضعی چنین رادیکال نداشته باشد .
اثبات اصالت نامه
اسناد بازجویی می تواند مورد استفاده پژوهشگر تاریخ قرار بگیرد . خیلی از وقایع و رابطه ها بعلت سرعت حوادث مکتوب نیست .و تنها سند مکتوب همان است که زیر تیغ و داغ و درفش ساواک نوشته شده است .کار یک پژوهشگر آن است که به این بازجویی ها فقط بعنوان یک بازجویی نگاه بکند و داده های آن را با مطابقت با داده هایی دیگر بپذیرد یا رد کند.
مسلم است که زیر تیغ آدمکشان کمیته مشترک احمد یا هر کس دیگر تلاش می کند وزن سیاسی و ایدئولوژیک خو درا پائین بیاورد .تا شکنجه کمتری شود .اما بحث نامه و ندامت بحث دیگری است .کوتاه آمدن زیر بازجویی هیچ ارتباطی با مواضع فرد در دادگاه ندارد. موارد بسیار در اثبات این امر وجود دارد.۵
از یادنبریم که این نامه و این مواضع هنگامی گرفته می شود که رفقای جنگل همه اعدام شده اند .و دیگر بحث داغ و درفش نیست بحث به شرافت و افتخار مردن است یا به ننگ و ذلت زندگی کردن .و باز هم از یاد نبریم که احمد جزء گارد های نخستین است . که تمامی ایمان و شور بودند .و این مواضع از اینان چیز عجیب و غریبی نبود .نگاه کنیم به نمونه دیگر خسرو گلسرخی .و آن دادگاه تاریخی که گفت:«حاضر نیست برای جانش چانه بزند .» حالا اگر به بازجویی هایش مراجعه کنیم و آن را ملاک بگیریم ممکن است گفته باشد من سیاسی نیستم من یک شاعرم .
حق منتقد
با این همه حق یک خواننده جدی است که بپرسد دلایل اصالت این نامه چیست ؟
برای اثبات اصالت این نامه چند راه وجود دارد :
-کاتب نامه
-مادر احمد
-اسناد ساواک
کاتب نامه که احمد باشد حضور مادی ندارد که خود اعلام کند حقیقت چیست .می ماند شاعری که شعر آز ان اوست . تا این تاریخ کسی مدعی نشده است این شعر از آن اوست .و چه افتخاری بالاتر از این برای یک شاعر که توانسته است زبان گویای شهیدی خاموش باشد .
اما بعید هم نیست در آن روزگار جریان نامه مادر احمد به شاه و پاسخ احمد به ساواک از طریق مادر احمد به رفقای احمد منتقل شده باشد و شاعری این دیالوگ تاریخی بین احمد و ساواک و مادرش را به تصویر کشیده باشد .و خود نیز در در گیری های آن روزگار به خیل شهیدان پیوسته است .
مادر احمد نیز که حضور مادی ندارد تا بما بگوید آیا او به شاه نامه نوشته است یا نه .و اگر نوشته است پاسخ شاه و احمد چه بوده است .
اسناد ساواک هم که د ر دسترس ما نیست تا ببینیم ساواک در مورد این نامه چه گفته است اما در یک چیز نمی توان شک کرد آگر سندی متقن دال بر رد این نامه در اسناد ساواک بود مدعی رد این نامه بما ارائه می داد . او تنها می تواند استنباط خودرا بگوید آن هم نه بی طرفانه .
راه های دیگر
اما پژوهشگر تاریخ به جستجوی خود پایان نمی دهد.و راه های دیگر را امتحان می کند :
-مراجعه به جمهور روایات ثقه.تمامی روایاتی که وجود دارد جز یک مورد آن هم بعنوان یک برداشت شخصی به اصالت نامه گواهی می دهند.
-بررسی نامه در کانتکست تاریخی خودش و فهم این مسئله که آیا امگان این نامه در آن روزگار بوده است یانه .این بررسی به نفع اصالت این نامه است .
-سود بردن از فرضیه آزمون پذیری پوپر بعنوان یک شیوه بررسی تاریخ .و دنبال کردن اسناد برای پیدا کردن یک سند قابل اتکا که این نامه از آن احمد خرم آبادی نیست .
چرایی بازخوانی این نامه۶
یک خواننده جدی باید از خود بپرسدضرورت طرح مجدد این نامه چیست . در روزگاری که نه از تاک نشان است و نه از تاک نشان .
در آن بازخوانی اشاره شده است به یک دیالوگ تاریخی .کنکاش در این دیالوگ است که بازخوانی این نامه را ضروری می کند .
جدا از ان که کاتب کیست و مخاطب مشخص کیست . اثبات این دیالوگ تاریخی با استناد به روایات ثقه امر مشکلی نیست .
———————————————————————————————————————————
۱-نامه احمد خرم آبادی به مادرش ـسایت سیاهکل
۲-محمود نادری-چریک های فدایی خلق-جلد اول
۳-پلنگان دیلمان و طبرستان ؛گروه جنگل-مجله هفته-محمود طوقی-۴ ژوئن ۲۰۱۸
۴- نامه مادر جلیل انفرادی به فرح -چریک های فدایی خلق به روایت اسناد ساواک
۵- داستان مناف-نشریه گزارشگران-محمود طوقی:ژوئن ۲۰۱۸
۶- بازخوانی نامه احمد خرم آبادی -نشریه آزادی بیان-محمود طوقی:۱۰ ژوئن ۲۰۱۸