در شرایطی به اول ماه مه نزدیک می شویم که مبارزه طبقاتی در ایران هم در عرصه مبارزات کارگری و هم در میدان تلاش برای سرنگونی رژیم جمهوری اسلامی در جریان اعتراضات دیماه ۹۶ و بعد از آن حاد شده است. در چنین شرایطی مروری بر برگزاری مراسم های اول ماه مه به طور خلاصه می تواند مفید باشد.
مردم مبارز و آزادیخواه کردستان طی چندین دهه، با مقاومت و مبارزه در مقابل مرتجع ترین رژیم حاکم توانسته اند به همت همین مبارزه و مقاومت دستاوردهای ارزنده ای کسب کرده و سنت های ارزنده ای را در جامعه تثبیت کنند. یکی از همین سنت های ارزنده، برگزاری مراسم های اول ماه مه توسط فعالین کارگری در شهرهای مختلف کردستان می باشد. در طول چندین دهه کارگران کمونیست و مردم آزادیخواه و برابری طلب شهرهای کردستان با برگزاری مراسم های مستقل روز کارگر، همواره کلیه خواست ها و مطالبات برحق خود را اعلام کرده و علیه ظلم ستم و استثمار شدید کارگران توسط کارفرمایان و دولت حامی آنها دست به افشاگری زده اند و بر ضرورت ایجاد تشکلات کارگری و متشکل شدن کارگران تاکید کرده اند. قبل از هر چیز باید تاکید کرد که جنبش کارگری و کمونیستی در کردستان ایران یک جنبش اجتماعی فعال است که تلاش ما کمونیست ها و همه فعالین این جنبش برای برجسته کردن این واقعیت جزیی از این پروسه و گسترش دامنه اجتماعی آن است. به همین دلیل، باید زنده نگه داشتن و باز تولید سنت های برگزاری مراسم های اول ماه مه روز جهانی کارگر را وظیفه خود و هر فعال کارگری و کمونیستی بداینم.
مراسم های دهه شصت:
دهه شصت، سال های پر از بگیر و ببند، زندان، شکنجه و اعدام هزاران انسان آزادیخواه و کمونیست است. این اسارت ها و شکنجه و اعدام ها که در سایه جنگ ارتجاعی ایران و عراق انجام می گرفت یک فضای به شدت قبرستانی را در ایران تحت حاکمیت جمهوری اسلامی به وجود آورده بود. شمار زیادی از فعالین کارگری و مردم آزادیخواه سنندج در دل این خفقان و سکوت، با برپایی تجمع و شعار نویسی به استقبال اول ماه مه رفتند. به دنبال اشغال کردستان توسط جمهوری اسلامی اولین مراسم ماه مه در سال ۱۳۶۴ برگزار شد. کارگران زیادی از کارخانه ها، کارگاه ها، اصناف و کارگران بیکار، اقدام به برگزاری مراسم مستقل اول ماه مه نمودند. در این روز بسیاری از کارخانه ها و کارگاه ها توسط کارگران تعطیل شد و مراسم های دولتی به شدت تحریم شدند.
با نزدیک شدن به اول ماه مه، شهر سنندج به حالت نیمه تعطیلی در آمد. روز دهم اردیبهشت مردم دسته دسته در کوچه ها و خیابانها به هم می رسیدند و می گفتند، فردا روز کارگر است و کار تعطیل است. در این روز کارگران شرکت های دولتی از جمله مخابرات و شهرداری بر سر کار حاضر نشدند. مغازه داران و کارگران کارخانه ها و کارگاه های کوچک و بزرگ از جمله صنایع فلز و کمد سازیها، جوشکاریها، آلومینیوم سازان، صنایع چوب و … در این روز کار را تعطیل و در مراسم های مستقل خود شرکت کردند. در این مراسم ها شرکت کنندگان در مورد مسائل مختلف از جمله اتحادیه و شرایط مختلف کار و اهمیت روز جهانی کارگر به بحث و تبادل نظر می پرداختند.(۱)
در سال ۶۵ کارگران کارخانه ها، کارگاه ها، اصناف و کارگران بیکار در کارخانه پوشاک سنندج تجمع مشترکی برگزار کردند و در این مراسم از خواسته ها و مطالبات کارگران و عزم راسخشان برای رهایی طبقه کارگر صحبت شد.
علیرغم فضای به شدت امنیتی شهر سنندج، دویست نفر از کارگران کارخانه های شاهو و پوشاک به همراه کارگران کارخانه و کارگاه های مختلف، کارگران ساختمانی، اصناف و کارگران بیکار مراسم مستقل خود را در سالن کارخانه شاهو برگزار کردند و در پایان قطعنامه ایی از سوی کارگران صادر و تصویب شد. در همین روز مقامات اداره کار و امور اجتماعی نیز مراسمی به مناسبت اول ماه مه در کارخانه پوشاک برگزار کردند و کارگران را با زور و اجبار و تهدید مجبور به شرکت در این مراسم کردند. در این مراسم دو تن از مقامات رژیم اقدام به سخنرانی نمودند که در حین سخنرانی، صحبتهای آنها از سوی کارگران تحریم شد. بعداز تحریم صحبتهای نماینده اداره کار، مزدوران میکروفون را قطع کردند در این حین کارگر سخنران با صدای بلند تر فریاد زد” کارفرماه و اداره کار تحمل شنیدن صدای کارگران در پشت میکروفون را ندارند ولی ما استوار و با تمام طنین حرفهایمان را خواهیم زد.” در پایان این مراسم، کارگران قطعنامه ایی صارد کردند که شامل این مطالبات بود:
- به رسمیت شناختن تعطیلی اول ماه مه از طرف دولت
- بیمه بیکاری
- تهیه پیش نویس قانون کار جدید با شرکت نمایندگان واقعی کارگران
در ادامه مبارزه برای برگزاری مراسم های اول ماه مه، دو ماه پیش از اول ماه مه سال ۶۶ هیئت برگزاری مراسم اول ماه مه برای پیشبرد امورات اول مه توسط جمعی از کارگران و فعالین کارگری سنندج تشکیل شد. در روز اول ماه مه علیرغم مخالفت اداره کار با برگزاری این مراسم و ندادن مکان مناسبی برای برگزاری مراسم، اما چند روز مانده به مراسم فضای شهر سنندج شاهد جنب و جوش و تدارک کارگران و زحمتکشان این شهر برای برگزاری اول ماه مه بود. روز اول ماه مه گروه گروه کارگران به محل برپایی تجمعات در حرکت بودند. بزرگترین تجمع در پاساژ “عزتی با شرکت جمعتی بالغ بر هزار نفر در ساعت دو بعدازظهر برگزار شد. این مراسم با یک دقیقه سکوت به یاد کارگران جانباخته شیکاگو و دیگر کارگران جانباخته آغاز شد. سپس پیام هیئت برگزاری مراسم به سمع حاضرین رسید. در ادامه یکی از کارگران در مورد ضرورت ایجاد تشکلهای کارگری و نیر شرکت زنان در کلیه شئون اجتماعی دوشادوش مردان، به سخنرانی پرداخت. سپس چندین ترانه و سرود تقدم حاضرین گردید. بعد از آن یکی دیگر از کارگران در مورد تاریخچه روز جهانی کارگر، ممنوعیت کار کودکان و تسهیلات لازم برای پرورش کودکان سخنانی ایراد نمود. در ادامه یکی دیگر از کارگران به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: جنگ ایران و عراق باعث تحمیل مشقات بسیاری بر کارگران شده، به بهانه این جنگ ویرانگر، بیکاری و گرانی، مالیات های گزاف، کمبود مواد اولیه که باعث سلب امنیت از زندگی مردم شده بیش از پیش گسترش یافته است. ما کارگران و مردم خواستار قطع جنگ هستیم.” در پایان این مراسم قطعنامه ایی ۱۷ ماده ایی قرائت شد که مورد تایید و تصویب کارگران قرار گرفت. باید تاکید کرد در این روز علاوه بر پاساژ عزتی مراسم های مستقل دیگری در “دانشگاه رازی سنندج، کارخانه پوشاک سنندج، کارخانه شاهو، محل اتحادیه خبازان، شرکت ماد و مسکن و شهر سازی” برگزار گردید. همچنین شمار زیادی از زنان با حرکت به سوی خیابان سیروس که با پرچمها و ستاره سرخ تزئین شده بود روز اول ماه مه روز جهانی کارگر را گرامی داشتند. در محلات “حسن آباد، فرح ، چهارباغ، غفور، شریف آباد، عباس آباد و کلکه جار ” مردم زحمتکش این روز را جشن گرفتند.
در پی تصمیم به برگزاری مراسم اول ماه ماه در سال ۶۷ روز دهم اردیبهشت شهر سنندج به شدت میلیتاریزه شده بود و نیروهای سرکوبگر رژیم در خیابانها و کوچه های این شهر مستقر شده بودند. ماموران رژیم محلهای برگزاری مراسم را کاملا زیر نظر داشتند و به هر کسی که مشکوک می شدند وی را دستگیر می کردند. اما عکس العمل هوشیارانه کارگران این توطئه را خنثی می کرد. اداره کار از یک هفته قبل از اول ماه مه برای مشخص کردن محل برگزاری مراسم کارشکنی کرده بود اما کارگران با عزمی راسخ دبیرستان “رنج آوری” را برای مراسم آماده کردند. علیرغم همه تهدیدها و کارشکنی های مقامات رژیم از ساعت ۱ بعدازظهر ۱۱ اردیبهشت تا ساعت ۳ کارگران و شرکت کنندگان به سوی دبیرستان رنج آوری حرکت می کردند. در این فاصله هزاران نفر از کارگران و زحمتکشان در آنجا جمع شدند. مراسم با خواندن سرود و یک دقیقه سکوت به یاد کارگران جانباخته شیکاگو و همه کارگران جانباخته آغاز شد. سپس پیام هئیت برگزاری اول ماه مه قرائت گردید. در ادامه یکی از حاضرین در مورد ۴۰ ساعت کار و دو روز تعطیلی متوالی در هفته به ایراد سخنرانی پرداخت. سپس سخنران دیگری در مورد بیمه بیکاری برای کلیه افراد زن و مرد بالاتر از ۱۸ سال سخنانی ایراد نمود. مراسم با پخش سرود و ترانه ادامه یافت. در ادامه سخنران سوم در مورد تاریخچه اول ماه مه و جانباختن کارگران شیکاگو به ایراد سخنرانی پرداخت. بعد از سخنرانی ها نمایشنامه ایی به نام “شیرینی فروش” تقدیم حضار گردید. در این مراسم نماینده ایی از طرف اداره کار آمده بود که جرات حضور در میان کارگران را نداشت و بعد از مدتی ایستادن در بیرون از محل مراسم، آنجا را ترک کرد. در بخش پایانی مراسم قطعنامه ۲۰ ماده ایی کارگران در جمع حاضران قرائت شد و مورد تائید آنان قرار گرفت. بعداز قرائت قطعنامه گروه سرود نوجوانان، سرود “یه کی ئه یار” را اجرا کردند. مراسم در میان شور و شوق حاضرین در ساعت ۵:۴۵ دقیقه به پایان رسید. گفتنی است علاوه بر این مراسم ، مراسمهای مستقل دیگری نیز در نقاط مختلف شهر سنندج از جمله برفراز کوه آبیدر، خیابانهای مردوخ، سیروس، محلات حاجی آباد، کانی کوزه له، گلشن، تق تقان، عباس آباد، شریف آباد و کانی ماماتکه” برگزار گردید. در چند مورد از این مراسمها دختران و زنان جوان علاوه بر خواندن شعر و سرودهای انقلابی درمورد اول ماه مه،در مورد رهایی زن و شرکت هرچه بیشتر زنان در مبارزه طبقاتی کارگر”، به ایراد سخنرانی پرداختند.
روز اول ماه مه سال ۶۸ علیرغم کارشکنی های اداره کار جهت دادن محل مناسبی برای برگزاری مراسم، شمار زیادی از کارگران این شهر مراسم مستقل خود را در سالن تختی برگزار کردند. در این روز کارگران سنندج با تجمع جمعیتی قریب به ده هزار نفر علاوه بر گرامیداشت اول ماه مه، به تنظیم و صدور قطعنامه ایی کارگری که در برگیرنده خواسته های واقعی و عاجل همه کارگران ایران بود اقدام کردند و علیرغم اختناق حاکم، کارگران سنندج روز اول ماه مه را باشکوه تراز هر سال دیگری برگزار کردند. در همین سال روز هشتم اردیبهشت کوه آبیدر به صحنه شکوهمند شوق و شادی صدها زن و مرد کارگر و زحمتکش تبدیل شد که به استقبال اول ماه مه رفته بودند. ساعت ۴:۳۰ دقیقه بامداد شمار زیادی از زنان و مردان انقلابی به سمت کوه آبیدر حرکت کردند و در مسیر به این مناسبت تراکتهایی با مضامین “گرامی باد ۱۱ اردیبهشت روز جهانی کارگر”، “زنده باد آزادی، برابری، حکومت کارگری”، “مرگ بر جمهوی اسلامی” و گرانی و خفقان و بیکاری هدیه جمهوری اسلامی” را نصب کردند.
در روز اول ماه مه برابر با ۱۱ اریبهشت سال ۱۳۶۸ نیز کارگران دسته دسته از ساعت یک بعداز ظهر به سمت سالن تختی حرکت کردند. ماموران رژیم که پیشتر در محل برگزاری این مراسم مستقر شده بودند با بازدید کارت شناسی کارگران و تهدید آنها سعی در برهم زدن مراسم را داشتند. بالاخره ساعت سه بعدازظهر مراسم با یک دقیقه سکوت به یاد کارگران جانباخته شیکاگو و همه کارگرانی که در محل کار جان خود را از دست داده اند آغاز شد. در ادامه رفیق “جمال چراغ ویسی” در دو نوبت در مورد تاریخچه اول ماه مه، ضرورت متشکل شدن کارگران، برپایی شورا و مجمع عموی و بیمه بیکاری، سخنانی ایراد نمود. وی در صحبتهای خود به چگونگی برگزاری مراسم اول ماه مه توسط کارگران جهان و عنوان این مسئله که کارگران باید با تعطیلی این روز و توقف تولید، قدرت متحد خود را به نمایش بگذارند، اشاره کرد. در ادامه یکی دیگر از حاضرین در مورد ستم و تبعیضی که در جامعه علیه زنان اعمال می شود سخنانی ایراد نمود. سپس کارگر ۱۵ ساله ایی در باره کار کودکان کمتر از ۱۸ سال سخنرانی کرد. وی به تفصیل توضیح داد که سرمایه داران چگونه از فقر و تنگدستی خانواده های کارگری جهت استثمار فرزندانشان استفاده می کند. در پایان قطعنامه ۲۳ ماده ایی که توسط کارگرن تصویب و مورد تائید قرار گرفته بود قرائت گردید. در این قطعنامه آمده بود: ما کارگران کردستان خواستار:
- ما خواهان به رسمیت شناختن و تعطیلی ۱۱ اردیبهشت روز جهانی کارگر هستیم.
- ما خواستار به رسمیت شناختن تشکل های کارگری اعم از شورا، سندیکا و اتحایه و کمیته حل اختلاف میان کارگران و کارفرمایان با حضور نماینده واقعی کارگران می باشیم.
- اگر زنان نصف جامعه را تشکیل می دهند، ما کارگران کردستان خواستار برابری حقوق کامل مردان و زنان در مقابل کار برابر و در کلیه شئون زندگی اجتماعی و اقتصادی و سیاسی هستیم.
- ما خواستار ممنوعیت کار کودکان زیر ۱۸ سال می باشیم
- ما خواستار افزایش دستمزد کارگران با توجه به بالارفتن تورم و هزینه یک خانواده ۵ نفره هستیم.
- حداقل دستمزد کارگران با توجه به بالارفتن تورم و هزینه خانواده ۵ نفره که توسط نمایندگان واقعی کارگران تعیین می گردد را خواستاریم
- ما خواستار برقراری ۴۰ ساعت کار در هفته و دو روز تعطیلی متوالی در هفته هستیم.
- ما خواستار ممنوعیت هر نوع اضافه کاری و شب کاری در کلیه واحدهای تولیدی و غیر تولیدی، جز کارهای ضروری اجتماع آنهم با حقوق و مزایای دو برابر می باشیم.
- ما خواستار ممنوعیت هر نوع قطعه کاری و کار کنتتراتی هستیم.
- ما خواستار ممنوعیت هر گونه اخراج و پائین آوردن دستمزدها از طرف کارفرمایان به بهانه های مختلف هستیم
- ما خواستار ایجاد بیمه بیکاری برای تمامی افراد بیکار و آماده به کار اعم از زن و مرد بالاتر از ۱۸ سال می باشیم.
- همانطور که می دانیم باعث اصلی فساد و فحشا و اعتیاد، فقر و بیکاری در جامعه است، ماخواستار ایجاد کار مناسب برای کلیه زنان و مردان بالاتر از ۱۸ سال می باشیم.
- ماخواستار مسکن مناسب، بهداشت و تعاونی مصرف در محل های مناسب برای کارگران و زحمتکشان می باشیم.
- ما خواستار اجباری کردن تحصیل برای کلیه فرزندان کارگران و زحمتکشان تا سن ۱۸ سالگی با مخارج دولت هستیم.
- ما خواستار افزایش روزهای مرخصی از ۱۲ روز به ۳۰ روز در کلیه واحدهای تولیدی و غیر تولیدی برای کارگران هستیم.
- ما خواستار ایجاد تسهیلات رفاهی برای زنان اعم از مهد کودک، شیرخوارگاه و مرخصی کافی در زمان بارداری و ایجاد رختشورخانه های عموی در محل های کار و زیست زنان هستیم.
- ما کارگران خواستار کاهش فوری قیمت کالاهای ضروری و مایحتاج عموی اجتماع هستیم.
- ما خواهان پرداخت به موقع دستمزدها و بن کالاها هستیم.
- ما خواستار تحول کالاهای اساسی که بتواندکمکی به سطح معیشت ما کارگران در مقابل تحویل بنهای کارگری باشند، هستیم.
- ما خواهان به مجازات رساندن افراد رشوه خوار و سودجو در تمام ادارات و موسسات دولتی و خصوصی هستیم.
- ما خواستار فراهم کردن امکانات ورزشی و تفریجی برای کلیه کارگران در محلهای کار و زیست کارگران هستیم.
- ما کارگران کردستان پشتیبانی قاطعانه خود را از مبارزات حق طلبانه کارگران و زحمتکشان فلسطینی علیه اسرائیل و امپریالیسم اعلام می داریم.
- ما کارگران کردستان پشتیبانی قاطعانه خود را از مبارزات کارگران جهان را راه به ثمر رسانیدن خواسته های برحق خود اعلام می داریم.
باید گفت که در این سال مراسم های باشکوهی با حضور صدها زن و مرد کارگر و زحمتکش در نقاط مختلف از جمله “مهاباد، مریوان، نقده، اشنویه، بوکان، سقز، اورامان، ژاورود و کامیاران برگزار گردید ولی بعداز اعدام جنایتکارانه رفیق جمال چراغ ویسی مراسم های روز جهانی کارگر برای چند سالی به صورت گلگشت و یا در محافل خانوادگی برگزار می گردید. در سال ۸۳ و ۸۴ که فضای مبارزاتی کمی بهبود یافته بود و کمیته پیگیری و کمیته هماهنگی تاسیس شدند و سندیکای شرکت واحد احیا شد در سقز مراسم باشکوهی به مناسب اول ماه مه در پارک کودک سازمان داده شد. اما ماموران رژیم مانع از برگزاری مراسم گشتند. در کشمکش هایی که بین کارگران پیشرو، از جمله محمود صالحی و ماموران رژیم پیش آمد. ۶۵ کارگر و از جمله محمود صالحی دستگیر و به زندان سقز منتقل شدند. دستگیر شدگان به محض ورود به زندان با طنین “سرود انترناسیونال” مراسم خود را در زندان برگزار کردند. این مراسم سرآغاز بازگشت مراسم های مستقل کارگری به داخل شهرها شد.
در این روزها که بحث سرنگونی جمهوری اسلامی در میان مردم، سازمان ها و جنبش کارگری مطرح است این امکان فراهم شده تا مراسمهای باشکوه روز جهانی کارگر در شهرهای متعدد ایران و به ویژه شهرهای کردستان برگزار شود. در این روز باید کارگران ایران بیش از هر زمان دیگر صف طبقاتی خود را در خیابانها و میادین شهرها به نمایش بگذارند. در این روز باید صف انسانیت تحت پرچم های سرخ و با شعار وحدت آفرین “کارگران جهان متحد شوید” رژه بروند. با امید به برگزاری هرچه باشکوه تر مراسمات کارگری روز جهانی کارگر.
زنده باد اول ماه مه روز جهانی کارگر
***
- من در این مقاله از نوشته ارزشمند نسان نودینیان ” جنبش اول ماه مه در کرستان” در این رابطه بهره برده ام.