بصیر نصیبی

۳۰٫ Filmfestival Max Ophüls Preis        

• با فیلم «یک لحظه برای آزادی» سینمای ایران در تبعید جانی تازه میگیرد.
• بهترین فیلم سال ۲۰۰۷ سینمای اطریش در ویناله، هوگوی نقره‌ای از جشنواره جهانی فیلم شیکاگو، کبوتر طلایی و جایزه فیپرشی -انجمن جهانی منتقدین سینما- برنده جوایز جشنواره های زوریخ ،برزیل وآرژانتین، جایزه طلایی جشنواره جهانی مونترال ودر آغاز سال ۲۰۰۹ دو جایزه در جشنواره ماکس افولس. زاربروکن. آلمان و…
• شناسنامه فیلم یک لحظه برای آزادی

نویسنده وکارگردان:آرش ریاحی

مدیر فیلمبرداری.MICHI RIEBEL. مونتاژ: کارینا.صدا: محسن ناصری.موزیک:کارونا. ترانه پایان با صدای فرهادوشعر احمد شاملو.

مدت ۱۱۰ دقیقه. ۳۵ میلیمتری. سال ۲۰۰۸/ اطریش. فرانسه. زبان: فارسی. ترکی انگلیسی با زیر نویس.

بازیگران:

سعید اویسی ،پیام مجلسی،بهی جنتی عطایی، نوید اخوان،پوریا مهیاری، کامران راد،الییا بزرگی،سینا صبا،FARES  fares ،یاسمین ازگی و…

• سینما هنری است که باید آموختش، دوره آموزش لزوماو فقط در مدرسه سینمایی طی نمی شود. بسیار بودند سینماگرانی که پای در مدارس سینمایی نگذاشتند اما فیلمسازانی بزرگ شدند. دستیاری فیلمسازان دیگر ویا حضور در«ورک شاپ» ها وانجمن های سینمایی خود میتواند امکانی باشند برای ورود به دنیای جادویی سینما.حتا فیلم دیدن خود به مانندمدرسه ای است که کمک می کند به یادگیری سینما.

اما درهر کاری که هنر محسوب می شود آموزش فنی وتکنیکی به تنهایی کفایت نمی کند. اگر جوینده خلاق نباشد تاثیر کارش محدود وبسته خواهد بود، خلاقیت را می شود پرورش داد اما نمی توان آموخت باید در ذات هنرمند باشد. وقتی استعداد با مسئولیت اجتماعی/سیاسی آمیخته می شود،اثر ی خلق می شودکه هم ارزش انسانی دارد وهم هنری.

 جنبش سینمای آزاد در ایران( ۱۳۴۷ تا ۵۷ )که توانست تاثیر بسیار بر سرنوشت سینما در ایران بگذارد هم یک مدرسه سینمایی نبود وجوانان مشتاق سینما در کارگاه های فیلمسازی وبه تدریج شیوه وراه کار رامی آموختند ونخست سینما را با فیلمهای کوتاه وتجربی آغاز می کردند وبعد با مستند سازی کار را ادامه می دادند اگر فیلمسازی نمی خواست مستند ساز بماند معمولا بعد از چند تجربه در زمینه سینمای مستند به فیلم سینمایی وقصه ای روی می آورد. اما ارزش کار های هنرجویان کارگاه های ما برابر نبود. آنها که استعداد بیشتری داشتند کارهای درخشان تری ساختند.

آرش آن دوران، یک کودک ۵ یا ۶ ساله بود. او در خانواده ای رشد میکرد که سیاسی بودند و با استبداد وارتجاع مبارزه میکردند .این محیط رشد در شکل گیری شخصیت آرش تاثیر می گذارد او از ۹ سالگی همراه با خانواده، ایران را ترک می کند اما خانواده آرش اینجا هم ساکت وخاموش نمی مانند. تصور عموم این چنین است که نسل دوم که اینجا رشد کرده اگر هم به سیاست گرایش پیدا کند بیشتر مسایل سیاسی کشور میزبان معیار های سیاسی او را می سازد اما با دیدن فیلم آرش کسانی که چنان نظری راکلیت داده اند باید به پیش داوری خود خط بطلان بکشند. آنچه در ذهن کودکان همراه خانواده تاثیر بسیار دارد شکل وبافت خانواده نسل دوم است . چند سال پیش به هنگام نزول خاتمی چند فیلمساز که در زمینه مسایل سیاسی فیلم می ساختند ،ماندگاری رژیم خسته شان کرد. این اتفاق را می شد پیش بینی کرد، اما انگار انتظار داشتند دیگران هم به تبعیت آنان با سینمای در تبعید وداع گویند همراه با تصمیم اینان تبدیل شوند به فیلمسازان خارج از کشور. ما جمع معدودی بودیم که در همان زمان ،گفتیم ونوشتیم که نسل دیگر می آید وجای خالی خسته شدگان را می گیرد تا رژیم سرکوبگر هست ، تبعید هم هست وتا تبعید هست، هنر در تبعید هم وجود دارد. فیلم آرش ریاحی به درستی نظر ما گواهی می دهد.

* آرش تا ساختن فیلم سینمایی چه مسیری را طی می کند؟

آرش ۹ ساله در وین در خانواده ای که بدون لحظه ای تردید با رژیم ج. اسلامی مبارزه شان را ادامه می دهند رشد می کند . در سنین خیلی جوانی عشق به سینما در او به وجود می آید . اما او میداند که عشق به هنر لازمه موفقیت است اما کافی نیست ،او سالها کار وتجربه را طی می کند . مدتها برای کانال تلویزیونی ORF کارهای کوتاه گزارشی می سازد این کارهای او هم زمینه ای اجتماعی دارد زندگی بی خانمانهای وین را تصویر می کند. نخستین فیلم کوتاه آرش DerjungeDIseltsame wirklichtkeit 1992 ساخته ونمایش داده می شود-من این فیلم را در جشنواره  سینمای تبعید گوتنبرگ دیدم /در همین فیلم کوتاه می شد حدس زد یک استعداد در سینما متولدشده است او با پشتکار کارش را ادامه میدهد. چند  فیلم کوتاه و قصه ا ی وچند کار آوانگارد وتجربی هم در کارنامه او ثبت شده است وبعد از این تجربه ها ۲ فیلم مستند طولانی می سازد-آقایx- نخستین مستند طولانی آرش است دردومین مستند طولانی اش خانواده خودش را در تبعید به تصویر می کشدوکاری متفاوت خلق میکند(کارهای آرش در جشنواره سینمای در تبعید گوتنبرگ وجشنواره سینمای ایران در تبعید پاریس هم نمایش داده شده اس
ت) حالا او دیگر آماده است که تجربه دیگری را به واقعیت تبدیل کند -یک فیلم داستانی – نحوه کار در سینمای مستند ،با سینما ی داستانی متفاوت است. مستند سازانی هستند که کارهای مستندشان خوب بوده اما در سینمای داستانی نا موفق شده اند. اما می شود با قاطعیت گفت آرش ریاحی قادر است در این دو زمینه سینما با موفقیت راهش را ادامه دهد.

* سینمای در تبعید ،حرف های ما وفیلم های آرش ریاحی

 من در پژوهشی که دوسال قبل پیرامون سینمای ایران تبعید آماده ودر چند شهر آلمان ودر گرد هم آیی زندانیان سیاسی در کلن ارائه دادم شرایط سینمای در تبعید را تشریح کردم ودلایل کم کاری سینمای ایران در تبعید را در زمینه مسایل سیاسی برشمردم واشاره کردم که هر چند زد وبند جشنواره ها با جمهوری اسلامی ورابطه اقتصادی غرب با رژیم ولایت فقیه مانعی است که نمایش وسیع فیلمهای در تبعید را دچار اشکال کرده است اما این را هم اضافه کردم که اگر کار قوی باشد وتاثیر گذار می تواند سد ها را بشکند وبه پیش برود. موفقیت های پی در پی فیلم «یک لحظه برای آزادی» شاهدیست بر ادعای من. این فیلم یک کار سیاسی است که با رژیم های سرکوبگر ودر راس همه آنها ج. اسلامی مستقیم برخورد می کند. در یک سکانس فیلم لاله وحسن (مبارز فراری) به صراحت سقوط رژیم را آرزو می کنند.

«اینجا صدای ایران است.

رژیم جمهوری اسلامی ساقط شده ومردم ایران از دست رژیم ولایت فقیه خلاص شدند»*

این چنین فیلمی با این محتوای موثر وتکان دهنده سیاسی در هر رویداد سینمایی موفقیت کسب می کند در مونترال جایزه بزرگ را تصاحب می کند در ویناله بهترین فیلم سال ۲۰۰۷ سینمای اطریش می شود، جایزه مهم جشنواره زوریخ به این فیلم تعلق میگیرد وبهترین فیلم جشنواره های برزیل وآرژانتین فیلم« یک لحظه برای آزادی است» ….وجدید ترین موفقیت فیلم آرش در جشنواره ماکس اوفولس زاربروکن -ژانویه ۲۰۰۹ -است .این جشنواره از اعتبار هنری بالایی برخوردار است. بسیار ی از فیلمسازان امروز کشورهای آلمانی زبان در این جشنواره پایه های موفقیت های بعدیشان پی ریزی شد. فیلم آرش ۴ نمایش متوالی داشت وهمه سانس ها مملو از جمعیت بود، چندین مصاحبه مطبوعاتی ورادیو تلویزیونی با آرش ترتیب داده شد. شب تقسیم جوایز که خود شاهد بودم. در سالن بزرگ ولوکس Congreshalle با حضور نزدیک به هزار میهمان برگذار شد وقتی نام آرش را برای دریافت نخستین جایزه -دیپلم ویژه داوران- اعلام کردند جمعیت با تائید وتشویق همراهی خودش رابا انتحاب داوران نشان داد *وتقسیم جوایز ادامه یافت وبار دوم آرش به صحنه دعوت شد این بار یکی ازدو جایزه اصلی جشنواره به آرش ریاحی تعلق گرفت. این جایزه به نام رئیس دولت زارلند به بوسیله پرزیدنت اهدا شد وآنگاه جمعیت برای شرکت در -فیلم پارتی- سی یومین سال جشنواره ماکس اوفولس به سوی سالن دیگر هدایت شدند.

*بازیگران فیلم آرش

به گمان من در این فیلم نمی شود به شیوه کلاسیک کار بازیگران را ارزیابی کرد، که در چه سکانسی کدام بازیگر بهتر بازی می کند ویا کدام بازیگر کارش بهتر است؟آنچه در این فیلم مهم است تیمی فراهم شوندکه محتوای فیلم را خوب درک کنند وبتوانند اندیشه های سازنده را به تماشاگر منتقل کنند . با این نگاه همه بازیگران در القاء حس وخواست آرش سهیم هستند. ایرانیانی که نقش های این فیلم را بعهده دارند خود از درد و مصیبتی که استبداد آخوند ها برسر زمین ایران فرود آورده اند سهم برده اند. انگار گوشه ای از زندگی خودشان را باز سازی می کنند. سعید اویسی بازیگر سرشناس تئاتر وسینما یک بازیگر حرفه ای کار کشته است که نقشش را در این فیلم با مهارت بازی می کند. اما بازیگران دیگر وآنها که در پیشینه کار هنریشان بازی در فیلم ثبت نشده هم با قدرت نقش هایشان را ایفا می کنند . پیام مجلسی -حسن- که مقیم پاریس است در روزهای نمایش این فیلم میهمان شهر ما بود. در فرصت های کوتاهی که بود با هم صحبت می کردیم.

 از او پرسیدم :

 چطور آرش را پیدا کردی ؟

ج.بهتر است به پرسی من وآرش چطور همدیگر را پیدا کردیم.

 پیام در گروهای تئاتر فرانسوی کار می کند یکی از کارهایش به زبان فرانسه در «جشنواره تئاتر ایران درتبعید پاریس» نمایش داده می شود ودر آنجا تهیه کننده فیلم آرش که در جستجوی یافتن بازیگرانی مناسب فیلم بوده با او آشنا می شود وبعد امکان ملاقات پیام وآرش فراهم می آید واین آشنایی منجر به بازی در این فیلم می شود ، بازی پیام یک دست وتاثیر گذار است. او نقشش را آنگونه با تسلط بازی می کند که انگار سال هاست در سینما فعالیت حرفه ای داشته است. بازی بهی جنتی عطایی به خصوص در سکانسی که خبر خود سوزی همسرش ( حسن)را می شنود تکان دهنده است. به همین گونه اند علی( نوید اخوان) و مهرداد(پوریا ماهیاری) که  هردو جوان هستند درنقششان در فیلم هم مسئولیتی مهمی بعهده دارند که باید دو کودک خرد سال را به پدرو مادرشان برسانند هم به اقتضای سنشان به دیسکو بروند، عاشق بشوند حتا رقیب عشقی هم باشند. این رفتار ها هم جزئی از زندگی است. بازی ایندو ویاسمین دختر ترک چقدر راحت وصمیمی است. همچنین باید بیاد داشت بازی بیاد ماندنی جوا