نظریه های گذار به سوسیالیزم و برنامه کمونیزم کارگری

نظریه های گذار به سوسیالیزم و برنامه کمونیزم کارگری

بخش ۳۷ از نقد برنامه دنیای بهتر

از: سعید صالحی نیا

۱۳ مارس ۲۰۱۶

مقدمه:

گرایشات مختلف مدعی سوسیالیزم، نه تنها در تعریف سوسیالیزم و برنامه سوسیالیستی متفاوت و متضاد هستند بلکه در نظریه گذار به انچه سوسیالیزم می نامند ، مواضع گوناگون و متضادی دارند. از یک نگاه، این نظریات و برنامه های گذار است که گرایشات مختلف کمونیست و سوسیالیستی را هم جدا کرده و گاها در مقابل هم قرار داده.

از نگاه دیگر، براحتی می توان ادعا کرد که شکست پروژه های سوسیالیستی هم بواقع شکست پروژه های گذار سوسیالیستی است.چه در تاریخ انقلاب اکتبر یا تاریخ سایر انقلابها که بنام سوسیالیزم گره خوردند ، نه تنها در تعریف سوسیالیزم تشابهی نبوده بلکه در متدهائی که قرار بوده از نظام سرمایه داری به سوسیالیزم برسند توافقی وجود نداشته.

گرایش اصلی در پروژه های امتحان شده در تاریخ این بوده که گذار سوسیالیستی عبارتست از ساختن قدرت متمرکز مقتدر و مصلح که بتواند با “دیکتاتوری پرولتاریا” سرکوب کند ، خلع ید کند. این دولت متمرکز ابزار دست حزب واحد کمونیست و رهبریش هست که حتی اختلافات درون حزبی را هم بتدریج برنمی تابد و “فرمان رهبر” میشود اراده طبقه کارگر و سایر ابزارها مثل پروپاگاندا و پلیس و ارتش همه به خط می شوند تا برنامه هائی تحت عنوان “گذار سوسیالیستی” را به پیش ببرند.

گذار سوسیالیستی نتیجه اش اقتصاد متمرکز تحت مدیریت دولت، کنترل حزب و نمایندگانش در شوراها ساختار چند لایه ای اطلاعات حزبی و وزارتی و مکانیزمهای تنبیه و سرکوب متمرکز.

از دید من هر حزبی که بخواهد سوسیالیزم را سازمان دهد باید در برنامه اش بخش مهمی در مورد معضل گذار به سوسیالیزم و انتخاب مشخص خودش ارائه دهد تا جامعه بداند که منظور اون حزب از گذار به سوسیالیزم چیست تا جامعه انتخابش را بهتر انجام دهد.

در مقاله قبلیم (۱) به معضل طراحی سوسیالیزم و گذار سوسیالیستی اشاره ای داشتم.اینجا می خواهم مسئله را بیشتر از زاویه نظریه گذار باز کنم ضمن اینکه خواننده را به ویدئوهای پروژه مهناظره در همین موضوعات جلب می کنم(۲):

(۱)مارکس در مقابل لنین در مورد سوال سوسیالیزم کجا؟

آنها که با ادبیات مارکس و لنین آشنائی دارند ، می دانند که مارکس مدعی بود که سوسیالیزم “از کشورهای صنعتی پیشرفته” شروع می شود چرا که “زیر بنا دارند” و رسما هم با کمونیستهای روس در این موضوع که کمونیستهای روسیه تکلیفشان چیست اختلاف داشت. او مدعی بود که سوسیالیزم نمی تواند “الان” پاسخ روسیه باشد.لذا مارکس به صراحت ، پیش بینی کرد که سوسیالیزم از انگلیس شروع می شود!

مارکسیتهای اروپا که در بین الملل دوم جمع شدند اتفاقا همین خط مارکس را دنبال کردند که کاملا نظریه جبرگرا ست و سوسیالیزم را روندی می داند که باید روی زیر بنای اقتصاد پیچیده سرمایه داری بایستد و لذا جهان پیرامونی فعلا باید غاز بچرجند تا نوبتشان شود!

لنین و بلشویزم روسی از دید من درست گفتن که سوسیالیزم در هر جا که امکانش برای فعالین کمونیست باشد هر جا که تحزبش را ساخته باشد و جنبش حامی سوسیالیزم را متحد کرده باشد باید آغاز شود. این درک از سوسیالیزم خواهی روی متدی بسیار دینامیک و منطقی استوار بود که سوسیالیزم را بسیار بالاتر از “زیر بنای اقتصادی” می دید.

این روزها هم بسیاری سوسیال دموکرات شده های کمونیست دلیل شکست لنین و لنینیزم را همین اختلاف لنین با مارکس می بینند و مدعی ستند “چون در روسیه امادگی نبود” پس لنین و سوسیالیزم شکست خورد! اساسا لنین و همفکرانش نباید انقلاب می کردند می گذاشتند “زیر بنا ساخته شود”!

لذا یک مسئله که نظریه گذار سوسیالیستی باید بهش بپردازد اینست که ایا مبارزه برای سوسیالیزم یک شعار فوری است یا شعاری برای آینده ها و امام زمانی؟

اگر دقت کنید کمونیزم ایرانی سر همین دوراهی اکثریتش به سمت “سوسیالیزم مال امروز نیست” ایستاده هر چند که مدعی لنینیزم هم هست! نمونه خوبش همین توده ایزم است!

گرایش دیگر، تروتسکیزم هم از سر دیگر به همین نتیجه می رسد که سوسیالیزم امروز غلط است چون؟ باید همه جا سوسیالیزم بشود و چون نشده پس نمی شود از ایران آغاز شود! خلاصه از در چپ وارد می شود تا از در راست خارج شود!

(۲)نظریه گذار سوسیالیستی در مقابل نظریه راه رشد غیر سرمایه داری:

یک دوراهی دیگر در بحث گذار سوسیالیستی این بود که ایا گذار سوسیالیستی با پایان دادن به مناسبات سرمایه داری باید اغاز شود یا اینکه به سیاست موازی “رشد سرمایه داری ملی” و کنترل دولتی اقتصاد روی آوریم تا وقتش برسد و بعدا سوسیالیستی شود؟! این دو گرایش نه تنها در متدهای مدیریت اجتماع و اقتصاد در مقابل هم هستند بلکه به جایگاه کمونیستها در سیاست هم متفاوت نگاه می کنند.

نظریه راه رشد غیر سرمایه داری قدمتش به همان کنگره دوم کمینترن و مواضع لنین در مورد وظایف کمونیستها در خاور می رسد.در همان جائی که تکلیف کمونیستها را به اتحاد با جنبشهای مترقی غیر کارگری بورژوازی ضد امپریالیست تقلیل می دهد.

این نظریه توسط توده ایزم وارد ایران شد و در برنامه سیاسی توده ایزم و فدائیزم هم قاطی بود.نه تنها متدهای اتحاد جنبش سوسیالیستی را با گرایشات فیر پرولتری توجیه می کرد بلکه حتی هژمونی کمونیستها و سوسیالیست خوهان را هم مشروط به اتحاد نمی دانست و مدعی بود حکومت غیر کارگری هم می تواند راه رشد غیر سرمایه داری برود!

(۳)گذار سوسیالیستی به چه مسائلی باید پاسخ دهد؟

الف:طبعا نظریه گذار سوسیالیستی باید نظریه امکان اغاز سوسیالیزم در ایران یا هر کشور پیرامونی یا مرکزی باشد. این نظریه نمی تواند روی نظریه “سوسیالیزم اول در اروپا یا امریکا” بنشیند.این نظریه به نظریه سوسیالیزم نمی شود می انجامد و سوسیال دموکراسی از دلش بیرون می اید!

ب:نظریه گذار سوسیالیستی باید پاسخ دهد که سیاستهای اقتصادی که بتواند مالکیت را از مالکیتهای ترکیبی دولتی و خصوصی به مالکیت اجتماعی تبدیل کند

ج: نظریه گذار سوسیالیستی باید مسیر عبور از حکومت محوری و حزب محوری به انتقال قدرت به جامعه به نهادهای غیر دولتی به غیر سیاسی کردن جامعه روشن کند.

د: نظریه گذار سوسیالیستی باید مکانیزمهای مشارکت مردم از نمایده محوری به مشارکت مستقیم فرد فرد جامعه روشن کند.

ه: نظریه گذار سوسیالیستی باید توسعه مداوم ازادیهای اجتماعی و فردی بعنوان زیر بنای سوسیالیزم را طرح بریزد. توسعه مداوم نظارت و مشارکت مردم از طریق ازادی مخالفت را توضیح دهد و مسیرش را روشن کند

ز: نظریه گذار سوسیالیستی باید روشن کند که با مقاومتهای طبقات استثمارگر و مقاومتهای مردم که ناشی از سنتها و باورهای ارتجاعی انهاست با ناتوانی مردم در مشارکت واقعی در قدرت چه خواهد کرد؟

ح: نظریه گذار سوسیالیستی باید با معضل و تناقض مهم لزوم قدرت مرکزی برای گذار و لزوم انحلال قدرت مرکزی برای پیروزی گذار روبرور شود و مسیرش را روشن کند.

خلاصه کنم:

بدون ارائه یک نظریه مشخص، یک برنامه مشخص در موضوع گذاربه سوسیالیزم هیچ برنامه کمونیستی معنی نمی دهد! نمی شود یواشکی به این موضوع پرداخت یا لابلای متن برنامه انرا مخفی کرد!

امید من اینست که کمونیزم کارگری و جنبش کمونیستی بالاخره به این مرحله برسد و نظریه مشخص خودش را در برنامه اش دقیق قید کند.

منابع دیگر:

(۱)نبود طرح اقتصادی برای سمت گیری سوسیالیستی در “برنامه دنیای بهتر”

http://monazere-siasi.com/در-نقد-برنامه-دنیای-بهتر/۷۸۱-نبود-طرح-اقتصادی-برای-سمت-گیری-سوسیالیستی-در-برنامه-دنیای-بهتر

(۲)کلیپهای پروژه مناظره در موضوع طراحی سوسیالیزم

شماره ۹۶ مناظره سیاسی : موضوع مقدمه بر اقتصاد سیاسی سوسیالیستی

با شرکت: سعید صالحی نیا و علا احمدی

با مدیریت رویا غیاثی

https://www.youtube.com/watch?v=zbJfXt9Gajs

کلیپ فشرده ۲۱ ۹۶ نگاهی به اصول اقتصاد سیاسی سوسیالیزم

https://www.youtube.com/watch?v=BUrYHKv3aSY

===============================================