http://www.kanoonm.com/2159

سوریه و سیاست جدید نظامی روسیه

شک نیست سلطه خانواده اسد بر سوریه باید پایان یابد و اوضاع کنونی نشانه ای از این امر است. وقتی رژیم خانوادگی اسد و حلقه ی سیاسی دور و برش مشروعیت سیاسی خود را بین اکثریت مردم از دست داده و در عین حال استعداد  درک شرایط جدید را نداشته و پای دولت ها و گروه های خارجی را برای سرکوب و کنترل نارضایتی های مردم باز کردند باید منتظر عواقب آن هم باشند به گونه ای که در پایان بحران، جایی برای خود در آینده ی سوریه باقی نگذاشته اند. آن چه اکنون برای بشار اسد باقیمانده نقش او در دوره ای است که جنگ و بحران داخلی کنترل و دولت جدیدی جایگزین شود. حتا امروز هم گروه های سوری که شامل گروه های قومی می شوند و گرد او جمع شده اند و با نیروهای داعش ، جبهه، النصره و دیگر بنیاد گرایان کمتر شناخته شده می جنگند برای حفظ موجودیت خود و آینده شان به میدان آمده اند واگر کسی این مسایل را درک نکند فقط می توان او را یک کوته بین سیاسی دانست.

اما خانواده اسد و اطرافیانش را فقط تعدادی که با این خانواده قرابت دارند شامل نمی شود، بلکه مجموعه ای از سرمایه داران و سران نظامی را که حول وحوش این خانواده در پنجاه سال اخیر شکل گرفته اند، در بر می گیرند. خصوصا آنان که در دوره ی بشار اسد و با گشاده دستی او به پول و نان و آبی رسیده اند و بی شک در عاقبت کار و سرنوشت سیاسی با او سهیم خواهند بود.

درحالی که در سال های جنگ داخلی سوریه، امریکا و کشورهای اروپایی سیاست عملی واضح و مشخصی در قبال طرفین جنگ اتخاذ نکرده (در واقع با اغماض به موضوع برخورد کرده اند) و حتا فعالیت های نظامی تا کنونی آنان نشان از پریشانی – و در همین سیاست دارد این امر موجب گردید از یک طرف کشورهای  ترکیه، عربستان و قطر خود دست به کار شوند و گروه های بنیاد گرای اسلامی را تقویت کنند و از طرف  دیگر جمهوری اسلامی ایران و حزب اله با تمام  توان به یاری اسد بشتابند و بدین ترتیب جنگ داخلی در سوریه در ابعاد ناباورانه ای از کشتار و تخریب و بی خانمانی و کوچ غیرنظامیان و شهروندان در داخل و یا فرار به خارج از کشور گسترش یابد. در ادامه همان پریشانی های سیاسی چندی پیش رییس جمهور امریکا صحبت از یک فرجه زمانی بیست ساله برای درهم کوبیدن داعش کرد اما اکنون با گذشت ۵ سال از این جنگ، ابعاد فاجعه و  خصوصا موضوع پناهندگان سوری و مهاجرت آنان به اروپا حکایت از آن دارد که باید مساله سوریه بسیار زودتر  حل شود.

تقریبا کمی قبل از موج اخیر فرار پناهندگان سوری به اروپا ، پوتین و همکارانش در روسیه تصمیم خود را به ایفای نقشی بیشتر در سوریه عملی کردند. این که نگرانی آنان چه هست و یا اساس چه منافع کوتاه مدت یا استراتژیک و راهبردی را در سوریه و در ابعاد جهانی در رقابت با کشورهای سرمایه درای غربی دنبال می کنند، کمابیش توسط پوتین ، دستگاه دیپلماسی روسیه و  یا سیاستمداران امریکایی و اروپایی و کارشناسان ریز و درشت شان بیان شده و در این مقاله فقط به بعضی از مهمترین آنها اشاره ای می شود، ولی به نظر می رسد اقدام سوریه در ورود نظامی و اجرای عملیات و اجرای عملیات هوایی ، شرایطی را فراهم می آورد تا اجماعی در خصوص حل مساله سوریه شکل گیرد.

اما نگرانی ها و منافع روسیه در سوریه کدامند؟

• حضور هزاران جنگجوی چچنی در کنار بینادگرایان که شاید روسیه علاقه مند باشد در میدان جنگ سوریه و عراق دفن شوند.
• حمایت از نیروی های نظامی متزلزل اسد و خریدن زمان برای یافتن راه حل های سیاسی
• به حاشیه راندن نقش دیگر هواداران رژیم سوریه از جمله رژیم جمهوری اسلامی ایران و حزب اله لبنان و هم زمان مخالفان منطقه ای آن یعنی ترکیه و عربستان و قطر از طریق تشویق و به نوعی مجبورکردن امریکا و اروپا به ایفای نقش بیشتر و تشکیل کنفرانسی چند جانبه با محوریت رسمیت بخشیدن به نقش روسیه و منافع آن در سوریه از جمله حفظ پایگاه دریایی روسیه در مدیترانه.
• استقرار دولتی دوست روسیه در سوریه در بستر دور تازه ی رقابت های جهانی و دسته بندی های امپریالیستی.

بنابراین مجموعه ای از عوامل در بستر بحران کنونی سوریه موجب گردیده تا روسیه نقش فعالتری را به عهده گیرد  اما این که چرا این نقش جنبه نظامی بارزی دارد، پاسخ روشنش در نوع بحران سوریه نهفته است. بازیگران میدان سوریه همگی جنگ سالارانی هستند که سیاست  را از همین طریق پیش می برند. دو تجربه سازمان ملل در خصوص حل بحران به شکست  انجامیده است. از همه ی اینها مهمتر وجود داعش و جبهه النصره در سوریه است  که هر اقدام سیاسی را به شکست خواهند کشاند.

حضور نظامی محدود روسیه موجب می گردد امریکا و اروپا مجبور شوند نقش فعال تری بازی کرده و بکوشند با فشار بر  ترکیه و عربستان و قطر بر سیاست های رقابت منطقه ای آنان با ایران افسار بزنند، به علاوه سوریه با فراخوان بشار اسد به مسکو و ملاقات او با پوتین می کوشد نقش ایران، حزب اله و شیعیان عراق را تحت کنترل و اختیار خود درآورد. با این حال مسیر  صلح در سوریه با گرد هم آمدن همه ی طرف های درگیر چه موافقان و چه مخالفان دولت سوریه – امکان پذیر است تا ضمن پذیرش آتش بس بین  خود و فائق آمدن بر گروه های داعش و جبهه النصره هم زمان راجع به اینده سوریه بدون  خانواده اسد  به توافقاتی دست یابند. پیشنهادهای اخیر روسیه با وضح آشکارتری نشان می دهد  آنان بر تداوم کار اسد اصرار ندارند بلکه نگران فروپاشی سازمان دولتی و اداری این کشور هستند و هر چند نگرانی روسیه به منافع آنان در سوریه باز می گردد اما وضعیت نابسامان عراق با درجه کمتر و لیبی با درجه بیشتر نمونه های مناسبی برای درک این نگرانی ها هستند.

در مورد بنگاه های سخن پراکنی غربی که با بمباران های هوایی روسیه دور جدیدی از تبلیغات را آغاز کردند و در ان از این حملات هوایی انتقاد کردند می توان گفت انفجار و سقوط دو هواپیمای مسافربری غیرنظامی روسیه  نشان از عدم رضایت بنیادگرایان اسلامی از چنین حضوری دارد. به علاوه و با آغاز کنفرانس گفت وگوهای سوریه لحن این بنگاه ها هم تغییر کرده است.

نیروهای دموکرات و سوسیالیست های انقلابی در سوریه مجبورند تشکیلات نظامی خود را سازماندهی  کنند تا قادر به دفاع از خود و مجموعه های تحت اختیارشان باشند. حذف  آنان باید استقرار یک حکومت دموکراتیک غیرقومی در سوریه باشد زیرا ایجاد حکومت  قومی به معنی تقسیم مناصب حکومتی بین خانواده ها و  شخصیت های متنفذ قومی و آبستن جنگ های فرقه ای آینده خواهد بود. اکنون با توجه به شکل گیری  گروه های محلی و منطقه ای سوری که نقش اداره کنندگان و خدمت رسانان به شهرها و روستاهای خود را بازی می کنند، اینان می توانند نطفه های ساختمان یک دولت دموکراتیک  غیرمتمرکز اما با قوام را تشکیل دهند، همان گونه  که کردهای سوریه با تشکیل کانتون ها ومناطق خودگردان ، اداره امور خود را به دست  گرفته اند با این تفاوت که این گروه ها نباید جنبه ی قومی و قبیله ای به هویت خود بخشند. به علاوه همین نوع سازمان دهی باید در میان آوارگان سوری شکل بگیرد تا هم برای تشکیل گردان های نظامی مردمی و هم  برگشت و اسکان مجددشان در سرزمین های اصلی دنبال شود. فقدان چنین سازماندهی این خطر را به دنبال دارد تا گروه های بنیادگرای اسلامی و گروه های نظیر حزب اله از میان مردم سوریه بارگیری نمایند.

نیمه اول آبان ۹۴