ناڕەزایەتییەکانی جەماوەری عێراق لە نیوان وەهمی ڕیفۆرم و
حەقیقەتی گێڕانەوەی هەیبەت بۆ حکومەت!
سامان کەریم
لە مێژودا وا باوە کە ریفۆرم هەمیشە بە زەبر کراوەو سەپێنراوە. لە دوا لێکدانەوەدا لە ترسی شۆرش، ریفۆرم بۆتە سیاسەتی دەسەڵاتی بورژوایی. دەوڵەتی ریفاهی ئەوروپی و تەنانەت لە دایک بونی بزوتنەوەی سٶشیال دیموکرات و حزبەکانی زادەی ئەو ڕاستییە بوون. ئێستا ئەو ترسە نەماوە” بزوتنەوەی کرێکاری وەک بزوتنەوەیەکی سیاسی لەوپەری لاوازی خۆیدایە “، وە دەوڵەتی ڕیفاهێس نەماو سۆشیال دیموکراتیس وەک ناوەڕۆکی پێشوی نەماوەو، ملی داوە بە لیبرالیزم بەتایبەت لە بواری ئابوریدا. ئەم ڕاستییە هەموو کەسێک هەستی پیدەکات. لە ڕۆژگاری ئاوەهادا چەمکە ئابوری وسیاسی وکۆمەلایەتییەکان ئاڵوگۆڕیان بەسەردا هاتوە. لەوانە چەمکی : شۆڕش، ڕیفۆرم، بزوتنەوەی سیاسی، دەوڵەت و سۆفەرجنتی…. هتد. ریفۆرمیک کە ئێستا بورژوایی پیادەی دەکات بەبەراورد بە ریفۆرم بە مانا کلاسیکیەکەی دژ بەیەکن. ریفۆرمی ئێستا ناوی هەڵگەراوەی ریفۆرمێکە کە خەڵک داوای دەکات.
ناڕەزایەتییەکانی ئەمڕۆی عێراق، لە بزوتنەوەی چەند خواستێکەوە بەتایبەت خواستی کارەبا، گٶردرا بۆ بزوتنەوەیەکی سیاسی گەورە، کە سەرەک وەزیران “عەبادی” هەموو مایەی خۆی لەسەر داناوە. ناڕەزایەتی جەماوەری وەک دیاردەیەکی باو لە کۆمەلگای سەرمایەداری دا، دیاردەو ڕوداوێکی ڕۆژانەیە. ئەوەی کە جەماوەر دێتە سەر شەقام و گٶڕەپانەکان، بۆتە دەرکەوتەیەکی ئاسایی بەتایبەت لەم چەند ساڵەی دوایی دا بە دیاریکراوی لە ووڵاتانی عەرەبیدا، مۆدێلێکە بەڵآم مۆدێلیکی سیاسئ دیاریکراو و وەک چەمکێکی سیاسی جێکەوتوە کە ناوی ” بەهاری عەرەبی” یە. بەڵام ئێمە لە عێراقی عەبادی دا لەگەڵ بەهاری عەرەبی دا بەرەو ڕوو نین. وە بەهاری عەرەبی لە خانەی نارەزایەتی جەماوەریدا چیگەی نابێتەوە. ئێمە لەگەڵ دیاردەیەک بەرەو ڕووین کە بە قەد مـیژووی ناڕەزایەتییەکان لە کۆمەڵگای سەرمایەداری دا کەم تازۆر مێژووی هەیە. ئەوەش بەکار‌هێنانی ناڕەزایەتی خەڵک دژی خواستەکانی خۆی.
ناڕەزایەتییەکانی ئەمڕۆی عێراق، ناڕەزایەتی ئاسایی و سادەی جەماوەری خەڵک بوو لە ناوەراست و باشوری عێراق، ناڕەزایەتی بوو بەرانبەر بە نەبوونی کارەبا لە گەرمایەکی سوتێنەردا، پلەی گەرمی سەرو پەنجا. کارەبا وەک خواستێکی بەرهەق دەبێتە گەورەترین داواکاری خەڵک و لە ١٩.٧.٢٠١۵دەست پێدەکات لە بەسرە دواتر گەشەد ەکات…. ئەمە ناڕەزایەتی جەماوەری یەو خواستێک یان چەند خواستیکی دیاریکراویان هەیە. خەڵکی بەشداربوو دەزانیت بۆ بەشداری کردوە وە پێویستە تا کەی لە “باری کاتەوە” بەشداری بکات، لەوانەیە بەشێوەیەکی خۆرسک”عەفەوی” روبدات، چەندین کەسایەتی جیاوازی لۆکەڵی گەرەکێک یان ناوچەیەک یان شارێک بەشداری بکەن لە ڕێکخستنەوەی دا. لە ووڵاتێکی وەک عیراق یان کوردوستاندا زۆر جار ئەم ناڕەزایەتیانەش لەلایەن ئەحزابی سیاسیەوە ڕێکدەخرێت بۆ شکاندنی هێزی بەرانبەر و کۆکردنەوەی نفوز.
کۆبونەوەی خەڵکی ناڕازی بەدەوری خواستێک یان چەند خواستێکدا، بەم پێیە خستنە بەردەستی ئەم خواستە بۆ بەردەم دەسەلاتداران، تێوری گشتی نارەزایەتی جەماوەری پیکدەهینیت. لە عێراقیش لە سەرەتاوەو تاکو سەرەتای مانگی ئاب هەروا بوو، بە تایبەت شەوانە خەڵک نارەزایەتی دەردەبڕی. بەڵام ئەم ناڕەزایەتییە بوو بە شتێکی دیکە. بوو بە بەبزوتنەوەیەکی سیاسی گەوەرەو فراوان کە دەیان هەزار کەس بەشداری تێدا دەکات…. بزوتنەوەیەکی سیاسی کە داوای ” چاککردنەوەی پرۆسەی سیاسی” عیراق دەکات، بزوتنەوەیەک کە پێی دەلین شۆڕشی ڕاستکردنەوە” الثوره التصحیحیه”، بزوتنەوەیەک کە هاوار دەکات بۆ ریفۆرمی سیاسی ، کارەبای هەر بیرچۆتەوە، بزوتنەوەیەک کە داوادەکات موحاصەصە و فەساد بنەبڕبکرێت و بەرپرسە بالآکانی نمونەی مالکی و نوجەنیفی و…. دادگایی بکرێن ، مەسەلەی ئەم ئالوگٶرە گەورەیە چیە لە نارەزایەتیەکەوە لە پێناو دابینکردنی کارەبا، بۆ بزوتنەوەیەکی سیاسی کە ڕابەرو قسەکەرو ڕێنیشاندەری گەورەی خۆی هەیە؟!
لەمێژوودا زۆرجار نمونەی وامان هەبوە ، واتە بزوتنەوەیەکی نارەزایەتی خەڵک، گۆڕدراوە بۆ بزوتنەوەیەکی سیاسی گەورە، وە دیسان ڕوبەڕوی دەبینەوە و تائەوکاتەی کە جەماوەری بەش مەینەت و ستەم دیدە بە ڕابەری چینی کریکار هێندە هوشیارە کە هیزە بورژواییەکان ناتوانن بیانکەنە تۆپی کایەی سیاسی نێوانیان. بناغەی سەرەکی ئەم ئاڵوگۆرە کەمی یان نەبونی هوشیاری سیاسی یە لە نێو ڕابەرانی بزوتنەوەی چینایەتی کڕێکاردا، بەکورتی نەبوونی ڕابەرو هێزێکی سیاسی یە کە جەماوەر بەئاراستەی بەهیزکردنی خواست وداواکارییەکانی خۆیدا ڕیکخراوو یەکگرتوو بکات و ڕیزی نارەزایەتییەکان لە ئاسۆی سیاسی وکاریگەری هێزە بورژواییەکان بپارێزێت. کاتێک کە عەبادی و دەسەڵاتەکەی ئیسلامی سیاسی، ڕوبەرووی فرسەیکی مێژووی گونجاودەبنەوە، ڕاستەوخۆ ئەم فرسەتە لوش دەدات. فرسەتی بونی نارەزایەتییەکان. بەڵام لایەکی دیکەی ئەوەیە کە بورژوای عیراق وە ک چینێک هەرگیز وەک ئیستا دابڕاو هەڵوەشاو نەبوە، هیزە سیاسیەکانی بورژوایی بە هەمان شیوە لەکەمترین ئاستی هاوئاهەنگیدابوون، بە جیا لەوەی کە دەسەڵاتی سیاسی ئیسلامی سیاسی شیعی و هێزەکانی لەبەردەم پەلامارەکانی تیرۆری داعشدایە و لەسەروو هەموو ئەوانەشەوە بوحرانێکی قوڵی ئابوری یەخەی پێگرتوە …… لە هەلومەرجێکی وادا حکومەتی بەغداو هەر سێ سەرۆکایەتیەکە لە لاوازترین کەسانی نیو کایەی سیاسی عێراق بوون، هەم عەبادی لە حزبی دەعوە لە ئاستی پلە ٣ی کەسایەتیەکاندایە وهەم فوئاد مەعسوم وجەبوری بەهەمان شێوە و پلەکانیان کەمتریشە. لە هەلومەرجیکی ئاواداو بوحرانێکی قوڵی ئابوری و نەتوانینی پیادەکردنی سیاسەتی پریڤاتیزەیشن ” خصخصه ” لەلایەن حکومەتەکانی پێشوی عیراق و لەمبارەوە بۆلەبۆلەکانی بانک و سندوقی نیونەتەوەیی و …. ئەمە بە جیا لە دابەشبونی هێزە سیاسیەکانی عێراق بەسەر دوو بەرەی جیاوازی ناوچەیی و جیهانیدا لە جەنگی بەناو دژی تیرۆردا. لەهەلومەرجێکی وادا “عەبادی” هاتە دەست و لە ڕێگای مەرجەعیەتی ئیسلامی سیاسی شیعی عێراقەوە، هەروەها لە ڕێگای رازیکردنی هەردووبانکی جیهانی و بەم پێیە ڕازیبونی ووڵاتانی ئەمەریکاو دواتریش دەتوانین بڵێین کۆدەنگی تەواوی ولاتانی ناوچەکە… ئەم بزوتنەوەیە لە دایک بوو وە گەورە بوو… ئەم بزوتنەوەیە لە راستیدا بزوتنەوەی گەشەی سەرمایەیە لە رێگای گێرانەوەی هەیبەت و دەسەڵاتەوە بۆ حکومەتی مەرکەزی و بەلیبڕەلەکردنی ئابورییەوە.
ئەم بزوتنەوەی بزوتنەوەی گٶڕنی بازاری عێراقە بۆ بازاڕیکی تەواو لیبڕال، بزوتنەوەی بەڕیکخستنی پرٶسەی پریڤاتیزەیشنە، بزوتنەوەی بە لیبرەڵەکردنی ئابوری عێراقە لە رێگای سیاسەتی دوبارە ڕێکخستنەوەی بینای ئابوریەوە اعاده الهیکله restructuringکە بێگومان جیبەجێکردنی ئەم پرۆسەیەش پیویستی بە جێبەجێکردنی چەمکە بناغەییەکانی دیکەی بازاری ئازاد هەیە کە هەرئێستا “عەبادی” دەستیپێکردوە بە پشتیوانی ئەو بزوتنەوەیەی کە لە ساحەی تەحەریری بەغدایە… ئەو چەمکە سیاسیانە… تەقەشوت” لێگرتنەوە” Austerityوە بەتایبەتیکردن privatization وە لابردنی ڕیگرییەکانی بەردەم وەبەرهێنان ” رفع القیود” Deregulation……. هەر ئێستا عەبادی وەزارەتەکانی لە ٣٣ وەزارەتەوە کردوە بە ٢٢ وەزارەت کە ئەمە سەرەتایی سیاسەتێکە کە دەگات بە فرۆشتنی زۆربەی هەرە زۆری کارگە پیشەسازییەکانی وەزارەتی پیشەسازی کە سیاسەتی تەمویلی زاتی دەیان گرێتەوەو چەند ساڵە بۆیان نەکراوە ئێستا بە هۆی ئەم نارەزایەتیانەوە و لەژێر ناوی وەستانەوە دژی فەسادو دستگرتن بە پارەوە دەیەوێت ئەمکارە جێبەجێبکات. بە بڕوای من ئەمکارە بەتەواوی ناگاتە جێگای خۆی لە ڕوانگەی بەشی گەورەی بورژواییەوە، ئەگەر نەبێتە هۆی فرۆشتنی کەرتی نەوت و دەست هەڵگرتنی دەوڵەت لە نەوت و بەرهەمهێنانی و تەسلیمکردنی ئەم نەوتە بە شەریکەی سۆمۆی عیراقی یان هەر شیوازیکی تر… و کردنەوەیەکی زیاتر بە ڕووی کۆمپانیا جیهانیەکانەوە واتە ” رفع القیود”ێکی زیاتر لەوەی کە هەیە. ئەم سیاسەتە بە مانای بێکارکردنی سەدان هەزار فەرمانبەری بچوک و کرێکارە لە فەرمانگەو کارگەکاندا، کە لەڕاستیدا پرۆسەی ” ڕیستراکترەیشن”، مانا سەرەکییەکەی هەر ئەوەیە کە ژمارەیەکی زۆری فەرمانبەرو کڕیکار بێکار بکرێن بۆ زیاتر کەلەکەی سەرمایە. ئەم سیاسەتە سەدام حوسەین لە ساڵی ١٩٨٧ پیادەی کردو دەستییپێکرد هەر ئەوکات بوە جێگای سەرسوڕمانی بورژوایی گەورەی جیهانی لەباری خێرای سیاسەتی تەقەشوف و پریڤەیتکردنی کەرتی گشتییەوە.
ئەوەندەی بگەرێتەوە سەر دابینکردنی کارەبا، مەسەلەکە ئەوەنیە گوایە پێویستیان بە کات هەیە، ئەوە ١٢ ساڵە حوکمڕانی دەکەن… سیاسەتی سەرەکی ئەوەیە کە ئەم کەرتە فرۆشراوەو دەفرۆشرێت بە کەرتی تایبەت و کۆمپانیا گەورە جیهانیەکان، ئەوانیش پاش ماوەیەک بەهۆی باری ئەمنی و بونی فەسادێکی وێرانکەر خۆیان کۆدەکەنەوەو دەڕۆنەوە…. لەمبارەوە نمونە هێجگار زۆرو دۆکۆمێنتە. بە مانایەکی دیکە حکومەتی مەرکەزی دەیەوێت شانی خۆی لەم خزمەتگوزاریەش خاڵی بکاتەوەو بەتەواوی پریڤەیتی بکات.
ئەوە سیاسەتی ئەمرۆی عەبادییە کە بزوتنەوەی ئەمرۆی لە پشتە. ئەم بزوتنەوەیە ئیسلامی سیاسی شیعی و هێزەکانی و مەرجەعیەتی سیسانی ڕابەری دەکەن، کاتیک کە سیستانی لە ڕۆژی ٧ی ئۆگەستدا بە عەبادی دەڵێت ” بە دەستی ئاسنینەوە” ڕوبەروی فەساد ببەرەوە ئەورۆژە خۆپیشاندانەکان دەهەژێن و دەبنە دەیان هەزارکەسی و زیاتر… سیستانی و عەبادی ژووی هاوبەشیان هەیە لەگەڵ ڕابەرانی ئەم بزوتنەوەیەو هەموو ڕوژانێکی هەینیش ڕێنوێنی تازە بلاودەبێتەوە ئەوەتا بەڕٶشنی ئەلحەیاتی لەندەنی دەنوسێت “” مەرجەعیەتی دینی دەرگاکانی پەیوەندی کردۆتەوە لەگەڵ لێژنە هاوئاهەنگکارەکانی خۆپیشاندانەکاندا لە بەغداو پارێزگاکانی دیکە بۆ دوو ئەنجام: یەکەم بەردەوامبونی فشاری جەماوەری لەسەر هێزە سیاسیەکان بۆ جێبەجیکردنی ریفۆرم بەبێ هێنانو بردن، وە دووەم ڕێگە گرتن لە پەنابردن بۆ ئاژاوەگێری لە لایەن خۆپیشاندەرانەوە، بۆئەوەی کە فرسەت نەبێت بۆئەوانەی کە دەیانەوێت بە لاڕیدا بەرن” (الحیاه اللندنیه ١٠ئاب ٢٠١۵). ئەم دوو دێرە بە رۆشنی پێمان دەڵێت ئەو بزوتنەوەیە چییە کە لەئارادایە! ئەمە خالێک بەلام لیرەدا پرسیارێک دێتە پێشەوە ئەویش ئەوەیە: هێزە بورژواییەکانی عیراق لەسەر هەموو ڕوداو دیاردەیەک لە عیرقدا ناکۆکن و جیاوازیان هەیە و زۆر جار دژ بەیەکن ، تەنانەت لە بەرانبەر داعشدا دژ بە یەک بوون. کەچی لە بەرانبەر سیاسەتی ریفۆرمی عەبادی دا هەمووی یەک دەنگو کۆکن، موو بە نێوانیاندا ناچێت!! سەیرنییە؟!! نا بۆ بورژوایی نەخێر چونکە مەسەلەکە بازارە. بازار و بەرژەوەندییەکانی سەرمایە خودای بورژوایی و هێزەکانیەتی… سەرنج بدەن لە بارزانیەوە تا یەکێتی و گۆڕان لە حزبی دەعوەی مالکی یەوە تا مەجلیسی ئەعلای ئالحەکیم و تا بزوتنەوەی صەدرو تا متەحیدونی نوجەیفی و حزبی ئیسلامی عیراق” ئیخوان” تا بزوتنەوەی ناسیونالیزمی عەرەبی و عیراقی، هەموویان هاوبەشن و پشتیوانی لە ” ریفۆرمسازی” یەکەی عەبادی دەکەن؟! نەک تەنها هیزە لۆکەلیەکان بەڵکو ئەمەریکا و ئیران و سعودیەو تورکیاو روسیا وچین و مصر و هەموو پێکەوە پشتیوانی لە عەبادی دەکەن. !!ئەوان پشتیوانی لەشۆڕسی خۆیان دەکەن، شٶرشی هەموو بوژوایی دونیا قازانجی زیاترەو ناویشی دەنێن شۆرش بۆ ئەوەی شۆرش بشێوێنن ولەناوەڕۆکەکەی خاڵی بکەنەوە، هەروەک لە “بەهاری عەرەبی” دا بینیمان وئێستاش ئەوەنیە قەبانچی لە خوتبەی هەینی لە حوسەینیەی فاتیمییە لە کەربەلا دەڵێت ” عێراق لە ئالوگۆڕێکی میژویی و شۆڕشی چاکسازی سیاسی دا دەژی، ئەوەی کە ڕویدا جەماوەڕیکی توڕەیەو داواکاری مەشروعی هەیە”. ئەوە شۆرشی ئەوانە، بەڵام ئێمە دژی ئەو شۆرشەین . شۆڕشێکی دژ بەم شۆڕشەین!!.
ناوەرۆکی مەسەلەکە عەبادی و سیستانی نیە، بەڵکو بازارو پرۆسەی لیبرالەکردنی ئابوری عێراق و بردنە پێشەوەی ڕێنوێنیەکانی هەردوو صندوق و بانکی نێونەتەوەییە… کە لەسەرەوە کورتەیەکمان باسکرد. ئەم بزوتنەوەیە بزوتنەوەی نارەزایەتی خەلک نیە بۆ کارەباو خواستەکانی دیکە. بزوتنەوەیەکی سیاسی سەرمایەیە بە ڕابەری ئیسلامی سیاسی شیعی لە پێناو پێدانەوەی هەیبەت بە دەسەڵاتی سەرمایەوە لەدوالیکدانەوەشدا دەسەڵاتی ئیسلامی سیاسی شیعی بە رابەری عەبادی و زیاتر مەرکەزیکردنەوەی دەسەلاتی بەغدا لە ژیر ناوی ” تەقەشوفدا”. ئەمە حەقیقەتی بزوتنەوەی ئێستایە.
خواستەکانی کڕیکاران وە جەماوەری بەشی مەینەتی عێراق لە کارەباو پیدانی موچەو قازانجی سالانەو هەڵوەشانەوەی بڕیاری تەمویلی زاتی …. هەموویان بەرحەقن و پێویستە ڕێکخراوو ڕابەری بکرین و ڕیزی خۆیان جیابکەنەوە لەم بزوتنەوە سیاسیەی کە لە ساحەی تەحریرە ولەلایەن عەبادی و سیستانیەوە ڕابەری دەکرێت…کۆمۆنیزم ئەو هێزەیە کە دەبیت لە ڕیزی پێشەوەی بزوتنەوەی کڕێکاری وڕادیکالە جەماوەرییەکاندا بوەستێت ولیوەشاوەیی ڕابەری خۆی بۆ ڕێکخستنی ئەم نارەزایەتیانە نیشان بدات لە ڕیگای جیاکردنەوەی ریزی سەربەخۆی ئەم نارەزایەتیانەوە وبەتایبەت وەک هێزێکی پێشرەوی کڕیکاری لەم مەیدانەدا بەکۆمەلگای نیشان بدات کە هێزێکە توانای گرتنە دەست دەسەڵاتی هەیە. تێکەلاو بوون و توانەوەو دواکەوتنی ئەم بزوتنەوەیە پەیوەندی نییە بە کۆمۆنیزمی مارکس ولینین و مەنسورەوە. لەکوردوستان پیویستە ئاگاداری ئەوەبین کە جاڕیکی دیکە هێزە بورژواییەکان خەڵک بهێننە سەر شەقام ولە ژیر ناوی چاکسازیداو بۆ وەستانەوە دژ بە پارتی و سەرۆکایەتی هەرێم …. خەلکی کوردوستان ناڕازییە بەلام مەسەلەی گرینگ چۆنیەتی شێوازو ڕێکخستن و ئاسۆی نارەزایەتیەکەیەتی. ٢۵ئاب ٢٠١۵