آوارگی و مهاجرت اجباری بر اساس گزارش ۱۸ ژوئن ۲۰۱۵، کمیساریای عالی پناهندگان برای سازمان ملل، بدلیل جنگهای امپریالیستی و کشمکش های سکتاریستی و تبعات ویرانگر آن به بالاترین حد خود در سال ۲۰۱۴، نزدیک به شصت میلیون نفر، رسید . از اینرو، سال ۲۰۱۴ با مهاجرت سالیانه هشت میلیون نفر و ۲۲ میلیون نفر، طی یک دهه ی گذشته رکورددار آوارگی و جلای وطن اجباری گشت. ملتی از مهاجران و آوارگان بجهت فقر و حرمان، کشمکش های مسلحانه ، گسترش خشونت و عدم رعایت حقوق بشر، پدیده آمده است که اگر در یک سرزمین استقرار یابند، بیست و چهارمین کشور پرجمعیت جهان، تقریبا جمعیتی برابر با جمعیت کشور ایتالیا و انگلیس، خواهد داشت. نوزده و نیم میلیون از این رقم شامل مهاجرانی می باشد که به بیرون از مرزهای کشورشان، گریخته اند یا در سرزمین خود آواره گشته اند. ۱٫۸ میلیون از این شصت میلیون، متقاضی پناهندگی سیاسی اند که هنوز تکلیف اقامتشان مشخص نشده است و ۳۸٫۲ میلیون در سرزمین خود تحت پیگرد و تعقیب قانونی، قرار دارند . بیش از نیمی از مهاجران و آوارگان سراسر جهان به کودکان کمتر از هیجده سال، تعلق دارد که بالاترین میزان طی یک دهه ی گذشته، است. در سال ۲۰۰۹، مهاجرت اجباری کودکان در همین رده ی سنی، ۴۱ درصد از کل مهاجران جهان، گزارش شده بود. بطور کلی، یک نفر از هر ۱۲۲ نفر در سراسر جهان، در وطنشان آواره گشته اند یا متقاضی پناهندگی در کشور دیگری، هستند. کمیساریای عالی پناهندگان برای سازمان ملل، اظهار می دارد:” تاریخ با رشد فزاینده ی پدیده ی آوارگی و ترک وطن اجباری روبروست که پیش از این، تجربه نکرده است”.
خاورمیانه بویژه سوریه، کشوری که جنایتهای دولت خودکامه ی بشار اسد بموازات سیاستهای مخرب دخالت و تسامح امپریالیسم، موجب پیدایش و رویش گروه موسوم به دولت اسلامی عراق و شام ( داعش) گردید، فاجعه بارترین منطقه از جنبه ی معضل مهاجرت اجباری، معرفی شده است. سال گذشته، ۱۱٫۶ میلیون نفر شهروند سوری بر خلاف میل و رغبتشان، از ترک وطن کرده اند. بدین جهت، کمابیش یک مهاجر از هر چهار مهاجر در سراسر جهان، سوری، هستند. نزدیک به ۹۵ درصد از این میزان در کشور سوریه، آواره و بی خانمان شده اند. سوریه از جنبه ی برخورداری از بیشترین آورگان درون مرزی، مقام اول را در جهان کسب کرده است. پیش از این، مقام اول جهان، ازآن کشور افغانستان بود. نزدیک به یک میلیون شهروند سوری به کشور ترکیه نقل مکان کرده اند. این، ترکیه را به بزرگترین کشور میزبان مهاجران در سراسر جهان، تبدیل کرده است. در حال حاضر، کشور ترکیه از جنبه ی پذیرش مهاجران،گوی سبقت را از پاکستان، ربوده است. لازم به ذکر است که قبلاً پاکستان بیش از یک دهه میزبان اکثریت شهروندان افغانستانی گریخته از جنگ و خشونتهای سکتاریستی برآیند دخالتهای نظامی امپریالیستی، بود. تا کنون، ۴۰۳۶۰۰ مهاجر سوری در کشور لبنان به مثابه ی سومین کشور میزبان مهاجران در جهان فراگیرنده ی ۱٫۱۵ میلیون مهاجر، جهت دریافت اجازه ی اقامت، ثبت نام کرده اند. لبنان، فراگیرنده ی ۲۳۲ نفر مهاجر سوری در مقایسه با هر ۱۰۰۰ شهروند لبنانی، نزدیک به یک چهارم جمعیت کشور لبنان، بزرگترین کشور میزبان مهاجران سوری با توجه به جمعیت اش، بشمار می آید. کشور لبنان، پیش از آغاز جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱، تنها میزبان ۸۰۰۰ مهاجر بود.
تعداد قابل توجه ای از شهروندان خاورمیانه، بویژه در کشورهای افغانستان و عراق و سوریه تحت تاثیرِ سیاستهای ویران کننده ی امپریالیستی و دولتهای ارتجاعی مجبور به ترک وطن شده اند. در سال ۲۰۱۴،، بیش از ۵٫۲ میلیون نفر از خاورمیانه، برابر با ۳۶ درصد از کل مهاجران در جهان، به کشورهای همسایه، پناه بردند.
کشمکش های خشونت آمیز در کشورهای کنگو، سودان، سومالی، جمهوری آفریقای مرکزی، ساحل عاج، مالی و بوروندی موجد جابجایی بیش از ۴ میلیون نفر شده است. دخالتهای مستقیم یا غیرمستقیم کشورهای سرمایه داری بخصوص آمریکا بموازات حمایت های تسلیحاتی و ایدئولوژیک دولتهای ارتجاعی منطقه “از جمله جمهوری اسلامی” از مهمترین فاکتورهای گسترش معضل مهاجرت اجباری و آوارگی شهروندان خاورمیانه، بشمار می آید.
بر پایه ی گزارش کمیساریای عالی پناهندگان برای سازمان ملل ، خاورمیانه شاهد هجرت روزانه بطور متوسط نزدیک به ۱۱۰۰۰ نفر در سال ۲۰۱۰ و ۴۲۵۰۰ نفر در سال ۲۰۱۴ بوده است. روند آوارگی و مهاجرت اجباری در سال ۲۰۱۴ تسریع نیز گشته است. آنچنان که شمار مهاجرت از ۳۸ تا ۴۳ میلیون نفر در دهه های گذشته به ۴۲٫۵ میلیون نفر تنها در سال ۲۰۱۴، شتابان رو به فزونی دارد. مهاجرت اجباری ۴۲٫۵ میلیون نفر در سال ۲۰۱۴ در مقایسه با دهه های پیش بیانگر رشد ۴۰ درصدی طی مدتی کوتاه، سه سال، است.
جنگ داخلی تحت تاثیر ظهور و یورش عنان گسیخته ی فاشیزم در شرق اوکراین در فوریه سال ۲۰۱۴، بیش از یک میلیون نفر را آواره و مجبور به مهاجرت نمود. اینک، نزدیک به ۲۳۷۰۰۰ نفر، به کشور روسیه مهاجرت کرده اند و تقریباً ۸۲۳۰۰۰ نفر در اوکراین آواره و سرگردانند. طی سال ۲۰۱۴، تعداد پناهجویان در روسیه از ۳۴۰۰ به ۲۳۱۸۰۰ نفر افزایش یافته است و ۹۸ درصد از کل مهاجران کشور روسیه را اوکراینی ها تشکیل می دهند.
لازم به ذکر است که کشورهای در حال توسعه میزبان ۶۸ درصد از مهاجران سراسر جهان بوده اند که بالاترین میزان در طول دو دهه ی اخیر، است. این در حالیست که کشورهای صنعتی و پیشرفته ی جهان تنها از ۲۵ درصد کل مهاجران، استقبال کرده اند . بیش از ۵٫۹ میلیون مهاجر یا ۴۲ درصد از کل مهاجران جهان، در کشورهایی با تولید ناخالص ملی نازلتر از ۵۰۰۰ دلار آمریکا به ازای هر شهروند، مستقر شده اند.
سازمانهای مدافع حقوق پناهجویان به رغم تشدید و تسریع رو به تزاید معضل آوارگی و مهاجرت اجباری و وضعیت شکننده و ناگوار آوارگان جهان، قادر به ارائه ی امکانات و سرویس کافی جهت تامین نیازمندی های ابتدایی و حیاتی آنان، نیستند.
سرمایه داری در زمانه ی ما، عنان گسیخته تر، تضاد و تبعیض طبقاتی، فقر و حرمان و آوارگی و بیکاری و ..بی اندازه، افزونتر گشته است. بحرانهای فزاینده و دامنگیر زحمتکشان نشان می دهد که بازتولید دائمی سرمایه، منطق زیربنائی سرمایه داری، بمثابه ی عنصری سخت ایستا و تکرار شونده هنوز به جای خود باقی ست. خصلت توسعه طلبانه و حرص و طمع دولتهای خودکامه و فاشیستی منطقه نظیر جمهوری اسلامی برای شرکت جستن در فعل و انفعالات اقتصادی سرمایه داری جهانی و بازار سوداگری همگام با سرکوب وحشیانه در داخل، افزایش یافته است. بدین سبب، شعار« سوسیالیسم یا توحش» بیشتر از پیش، مصداق پیدا کرده است و نظام بهره کشی انسان از انسان، خلاف ادعاهای گزاف و احتجاجات سفسطه آمیز چاکران سرمایه داری، به هیچ وجه نه تنها از مرزهای خود فراتر نرفته، بلکه خشن تر، هارتر و درّنده تر عمل می کند. مهار بحران فراگیر آوارگی و مهاجرت ناخواسته نظیر دیگر معاظیل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و فرهنگی، مستلزم روشنگری تئوریک، تبدیل اندیشه به نیروی مادّی، ایجاد بینشی انقلابی و کنکرت، تحول عمیق در مناسبات اجتماعی و تغییرات ریشه ای در روابط تولیدی حاکم بر جهان، است. محمل و زمینه ی عمده ی چنین ظفری، تکوین نظام عدالت اجتماعی و در فرجام، همزیستی خلق ها و صلح پایدار در مقیاس جهانی، است.