پاش چەند رۆژ گەمارۆ و سنگەر لە یەک گرتن لە چیای کێلەشین ، سەر لە بەیانی رۆژی یەکشەممه ٢۴ی مەی ٢٠١۵ شەر و پێکدادانی چەکدارانه لە نێوان گریلاکانی پارتی کرێکارانی کوردستان(پ ک ک) و پێشمەرگەکانی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران (حدکا) رویدا. لە ئاکامی ئەو شەرەدا پێشمەرگەیەکی حدکا گیانی لە دەستدا و دوو کەسی دیکەیش بریندار بوون . حدکا دەڵێت کە پ ک ک یش چەند کوژراو و برینداری هەیە ، بەڵام پ ک ک تا ئێستا هیچی لەو بارەوە رانەگەیاندووە.
هەواڵەکە به زوویی لە هەموو میدیاکانی کوردستان و دەرەوەی کوردستان دەنگی دایەوە و هەلوێستەی جۆراوجۆری لە سەرکرا. ئەم شەر و پێکدانه چەکدارییە به حەق کەوتە بەر رەخنەی توندی هەموو لاینە سیاسیەکان و خەلکی کوردستانیش لە ناوخۆ و دەرەوەی وڵاتیش دەژە کردەوەیان نیشاندا . هەندێک لایەنی چکۆڵە و بی تآسیر قسەی نامسئولانەی وەک ئەوەی ” کە ئێمەیش ئامادەین هێز بنێرین و لە حیزبی هاوپیمان دیفاع دەکەینیان” کرد کە نەک بۆ کۆتایی هێنان به کێشەکە نەبوو، بەلکوو بۆ بنزین کردن به سەر ئاگرەکەدا بوو و هەموو کەس بێزی لێکرد .
پیش هەر باس و لێکدانەوەیەک پێویستە ئەو شەرە ، بەهانه گرتن بۆ شەر و هەروەها دەستپێکەری شەرەکە محکوم بکرێت . خەڵکی کوردستان ئەزموون و تجرەبەی تاڵیان لە شەری چەکداری لە نیوان حیزب و لایەنە سیاسیەکان هەیە که به زیانی ئەوان و به قازانجی دەوڵەتانی داگیرکەری کوردستان تەواو بووە. لێرەدا به کورتی ئاماژەیەک بەو شەر و پێکدانه چەکداریانەی که لە ماوەی ۵٠سالی رابردوودا روویانداوە و هەر وەها قسەیەک لە سەر رێگا چارە و دوو پاتنەبوونەوەیان دەکەین.
ئەوەی کە رۆژی یەکشەممه لە نێوان ئەو دوو لایەنە روویدا، یەکەم شەری چەکداری نیوان لایەنە سیاسیەکان لە کوردستان ، چ لە بەشێکی دیاریکراو، یان ئەم بەش لەگەڵ ئەو بەشی دیکه نەبوو. ئەگەر زۆر دوور نەرۆین و لە دەیەی ۶٠ زاینی سەدی پێشوو چاو لێبکەین، یەکەم شەر لە ناوخۆی پارتی دێموکراتی کوردستانی عێراق (بالی مەلایی و جەلالی) لە سەر جیاوازی فکر و بۆچوون و به پەلاماری باڵی مەلایی بۆ سەر باڵی جەلالی و وەدەرنانی ئەوان لە کوردستانی عێراق بەرەو ئێران روویدا کە کۆمەلێک قوربانی لێکەوتەوە. پاش نسکۆی ١٩٧۵ و دەستپێکردنەوەی خەباتی چەکداری لە لاین یەکیەتی نیشتمانی کوردستان ، جارێکی دیکه شەری پارتی دێموکراتی کوردستانی عێراق کە ئەو کات به “قیادەی موقەت ” دەناسرا لە ناوچەی “هەکاری ” لە سێ کوچکەی نیوان ئیران ، عێراق و ترکیە و به هاوکاری کۆمەڵێک سەرۆک عشیرە دژ به هێزیکی یەکیەتی نیشتمانی رویدا کە زیاتر لە ٧٠٠ پێشمەرگەی یەکیتی نیشتمانی کوردستان به شەر یان به سەرما و بێ نان و ئاوی گیانیان لە دەستدا. دواتر چەندین شەر لە نێوان لایەنە سیاسی و چەکداریەکانی کوردستانی عێراق لەگەڵ یەکتر لە ساڵەکانی ٨٠ سەدی رابردوو کە به سەدان کەسی تێدا قوربانی کرا، روویدا.
لە کوردستانی ئێران یەکەمین شەرەکان، شەری “قیادەی موقەت” لەگەڵ کۆمەڵە و دیموکرات به جیاجیا و بؤ پشتیوانی و هاوکاری کۆماری تازە به دەسەڵات گەیشتووی ئیسلامی بوو کە دەیان پیشمەرگەی ئەو دوو حیزبە گیانیان تێدا لە دەستدا. دواتر یەکەمین شەری نێوان حیزب و رێکخراوەکانی کوردستانی ئێران بۆ پەلاماری حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئێران سەرەتا بۆ سەر حیزب و رێکخراوە چکۆڵەکان رویدا کە ئەو حیزبه لە دژایەتی لەگەڵ مافی ئازادی بیروباور دەربرین و ئازادی چالاکی سیاسی دەستی لە کەس نەپاراست. حیزبی دێموکرات لە درێژەی ئەو سیاستە پاوانخوازانه و سەرکوتکەرانەدا شەری لە دژی کۆمەڵە هەڵگیرسان و به پێی بریاری پیلنۆمی ئەو حیزبه شەری لە هەموو کوردستان کرد به شەری سەرتاسەری کە لە سیاسەتی پاوانخوازانه و دژی دمکراتیک بوونی ئەو حیزبه سەرجاوەی دەگرت و چەندین سال درێژەی کێشا و به سەدان کەس تێیدا گیان لە دەستدا و کۆمەڵه بەرگەری رەوای لە مافی ئازادی بیرورا و چالاکی سیاسی و رێکخراوەیی لە خۆی و لە خەڵکی کوردستان کرد. ئەو شەرە پاش جیابوونەوەی ناوخۆیی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران به کردەوە کۆتایی پێهات. بەڵام حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران لایەنی جیابوویەوەی خۆیانی کە بناوی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران (رێبەرایەتی شورشگیر) چالاکییان دەکرد بۆ تەحەمول نەکرا و لەگەڵ ئەوانیش بە شەر هات و بۆ چەندمین جار ژمارەیەک بوون به قوربانی سیاستی زۆروێژی ئەو حیزبه .
بۆجارێکی دیکە شەر و پێکدادانی چەکدارانە لە نێوان پارتی دێموکراتی کوردستانی عێراق و یەکیەتی نیشتمانی کوردستان پاش دامەزراندنی پارلمان لە هەرێمی کوردستان لە سالی ١٩٩٢ چەند جار رویدا. هەروەها شەری ئەوان لە گەڵ پارتی کرێکارانی کوردستان(پ ک ک) و دواتر شەری پارتی و پ ک ک چەند جاری دیکە رویدا.
زۆربە یان هەمووی ئەو شەرانه به لۆژیک و عقلیەتی پاوانخوازانه و دژه دیموکراتیک، تەحەمول و قەبوول نەکردنی چالاکی سیاسی و فکری جیاواز لە لایەن ئەو هێزانەوە کە پێیان وابووە یان به کردەوە ژمارەی هێزیان لە لایەنەکەی دیکە زیاتر بووە یان پول و ئیمکاناتی مالی زیاتریان لە بەردەست بووە، روویداوە. هەر وەها لە بەشێک لەو شەرانەدا به ئاشکرا دەوڵەتانی داگیرکەر و دوژمنی خەڵکی کوردستان وەک دەوڵەتی ئێران، عێراق ، تورکیە و سوریە هەر لە کۆنەوە تا ئێستا دەستیان تێیدابووە و لە پێناوی قازانج و بەرژەوەندی خۆیان پشتیوانی و لایەنگرییان لە لایەنێک دژبه لایەنێکی دیکە کردەوە و ئاگری شەرەکەیان خۆشکردەوە. بەڵام خەلکی کوردستان به بەردەوامی دژ بە شەری داسەپاوی لایەنێک به سەر لایەنەکانی دیکەدا وەستاونەتەوە و خوازیاری کۆتای هێنانی بوون. بێ گومان ماهیەت و ناوەرۆکی شەرەکان ، لایەنەکانی بەشدار و دژ به یەک، رێباز و سیاسەتێک کە ئەو شەرانه بۆی هەلگیرساوەن یان دیفاعی تێداکراوە ، وەک یەک هەڵناسنگێندرێن و تەرووشک پێکەوە سووتاندن بە دوور لە راستی و ئەخلاقی شورشگێرانه و راستگۆیانەیە و رێگا لە دووپاتبوونەوەیان ناگرێت. بۆ نمونه لایەنێک کە دیفاعی رەوا و مەشروعی لە خۆی و مافی ئازادی بیروباور ، چالاکی سیاسی ، حیزبی و کۆمەڵایەتی کردوە و لایەنێک کە به ئاشکرا لە ژێر پێی ناوە وەک یەک نین و نابێت یەک قەزاوەتیان لە سەر بکرێت.
شەر درێژەی سیاسەتە، بەڵام به شێوەی خوێناوی . شەر دیوی دیکەی سیاسەت و رواڵەتی خۆێناویەتی. هەر شەرێک ئەعبیر لە سیاسەت و بەرژەوەندی ئاشکرا و نووستووی پشتی ئەو سیاستە لە لایەن هێزەکانی بەشدار لەو شەرە دەکات. ئەو راستییە نه تەنیا لە شەری زلهێزەکان، یان ئەم دەوڵەت و ئەو دەوڵەت، بەڵکوو له شەری دوو هێزی ئوپوزسیونی یەک وەڵات یان ئەم وەڵات و ئەو وەڵاتیشی پێ پێناسە دەکرێت . هەر لەم سۆنگەوە دەکرێت و دەتوانین شەری چەکدارانەی نیوان هێزە سیاسیەکانی کوردستان لە ناوخۆی یەک بەش یان لەگەڵ بەشەکانی دیکەی کە تا ئێستا روویداوە پێ هەڵسەنگێنین.
هەروەک پێشتریش باسکرا، پاوانخوازی، دژی دیموکراتیک بوون، بروانەبوون به مافی چالاکی سیاسی ، حیزبی، کۆمەڵایەتی و تاکەکەسی و هەروەها به زۆری چەک و پارە خۆفرزکردن و خۆسپاندن و لە ژێر پێنانی مافە سەرەتایەکانی خەڵکی کوردستان لە چۆن بیرکردنەوە و چۆن بریاردان بۆ دیاری کردنی رێباز و چارەنوسی خۆیان، کە سیاسەتی حیزبە ناسیونالیست و بۆرژواکان لە کوردستان و به پاڵپشتی دەوڵەتانی داگیرکەر ، هۆکاری سەرەکی شەر و پێکدادانەکانی تا ئێستای ئەو حیزبانە و بەرگری بەشێکی دەکەیان لە مافی چالاکی و ئازادی بیرورا دەربەرین لە کوردستان بووە.
بەڵام ئەوەی بە ئاشکرا لە رووداوی شەری رۆژی یەکشەممە ٢۴ ئەم مانگە لە نێوان پارتی کرێکارانی کوردستان و حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران رویدا و دەبێندرێت به دەر لە کێشە و ململانێەکانی ئێستای ناوچەکە و کێبڕکێی ئێران و رەقیبە ناوچەیەکانی وەک عەربستانی سعودی و تورکیە نییه. ئەورۆ بە ئاشکرا و بە کردەوە هاوکاری و نزیکایەتی پارتی دێموکراتی کوردستانی عێراق و دەولەتی تورکیە لە هەرێمی کوردستان ، لە ناوخۆی تورکیە و بە تایبەت ناوچە کوردنشینەکانی ئەو وەڵاتە و ژێر پێ خالیکردنی پارتی کرێکارانی کوردستان و (ه د پ)ی نەزیک لەو پارتە لە هەڵبژاردنەکانی چەند رۆژی داهاتووی ئەو وەڵاتە و هەر وەها لە کوردستان سوریە دژ به (پ ی د) دەبیندرێت. ئایا تورکیە نەگەرانی شکستی پرۆژەکەی لە رووخاندنی دەوڵەتی بەشار ئەسەد و سەرنەکەوتنی “داعش” لە سوریە نییه؟ ئایا چاوی بینینی کانتۆنەکانی کوردستانی سوریەی(رۆژئاوای) هەییە کە نەزیک لە پارتی کرێکارانی کوردستانن ؟. حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران بە کردەوە لەم بەرەیە نەزیکە . ئایا ناردنەوەی پێشمەرگە لەم کاتە و لەو شوێنەوە ناتوانێت بێ پیوەندی به هەلومەرجی ئێستای تورکیە و ناوچەکە بێت؟ تەبلیغاتی بەربڵاوی پارتی دێموکراتی کوردستانی عێراق لە سەر رووداوی “کێلەشین” و به تایبەت تلویزیونی”رووداو” هەموو گۆمانەکان لە سەر دژایەتی ئەو حیزبه و هاوپیمانەکانی لەگەڵ پ ک ک دەکات به یەقین.
هەبوونی لایەنی بەرانبەر واتە پ ک ک لە سەر سنوری ئێران و عێراق به تایبەت لە “قەندیل” ، تەنیا ئەو پارتە نییه ، بەلکوو ئێرانیشی لە پشتە. ئەو بەرگریەی کە پ ک ک لە سنور دیکات ئایا تەنیا بۆ ئیزەن نەدان به هاتووچوو لە نێو مەقەرەکانیەتی یان بەرگەری لە چوونی هێزی چەکداری ئوپوزسیونی کوردستانی ئێران بۆ شەر لەگەڵ کۆماری ئیسلامییه؟ پیوەندی نێوان دەوڵەتی کۆماری ئیسلامی و پ ک ک نەک هەر ئێستا بەلکوو لە کۆنەوە لە کەس شاراوه نییه . له ریزبەندی ئەو کێشە ناوچەییە لە نێوان ئێران و دەوڵەتی شیعە لە عێراق و دەوڵەتی بەشار ئەسەد لە سوریە ، دژ بە عەرەبەستان و دۆستەکانی شکلی گرتووە ، پارتی کرێکارانی کوردستان لە بەرەی ئێران و دۆستەکانی دێتە ئەژمار. تێکدانی “کونگرەی نەتەوەی کورد” کە دەیتوانی مەرجەعێک بۆ بەرگری لەو ئاڵۆزیانه بێت لە ژێر سێبەری ئەو کێشانه و ریزبندیانه بەرێوە نەچوو.
سیاسەتی دروست لەم کێشەیە کە هاتوەتە ئاراوە، بینینی راستیەکان وەک خۆی، ریزبستنە ناوچەیەکان و دابەشبوونی بەشی زۆری هیزە سیاسیەکانی پارچەکانی کوردستان به سەر ئەو بەرانەدا و شەری “نیابەتی” کردنی ئەوان لەگەڵ یەکتر، چ شەری تەبلیغاتی، چ شەری دیپلۆماسی و چ شەری چەکداری دژ بە یەکە. رەچاوکردنی سیاسەتی سەربەخۆ و تێوەنەگلان لەو کێشە و بەرانە ، دروستترین سیاسەتی مسئولانەیە. لە هەمانحال وتنی راستیەکان به جەماوری کوردستان و بەرگری لە قوولبوونەوەی شەر و کێشەکان ، نەک خۆشکردنی ئاگری ئەو شەرە که لە قازانجی خەڵکی کوردستان نییه ، دەتوانێت نموونەیەک لەو هەڵوێستە دروستە ببێت. هەر وەها ئەو راستیەیش نابێت کەتمان بکرێت کە هەرگیز بەرژەوەندی خەلکی کوردستان لە هیچ کام لە بەشەکانی لە گەڵ بەرژەوەندی دەوڵەتانی داگیرکەر و سەرکوتگەر یەک ناگرێتەوە ، بەلکوو دەبێت پیلانەکانی ئەوان بەردەوام لە قاوبدرێت و پووچەڵ بکرێتەوە.
هاوکات بۆ بەرگری لە دووپات و چەند پات بوونەوەی شەری چەکداری لە نێوان حیزبە سیاسیەکانی کوردستان لە یەک پارچە یان پارچەکانی دیکە پێویستە چەند خاڵ وەک مانیفێستی خەلکی کوردستان و وەک ئوسوولی تەحەمولی یەک تر به رەسمیت بناسرێت و هەموو لایەنەکان پێی پابەند بن . هەر لایەنێک پێی پابەند نەبوو لە لایەن باقی هێزەکان و خەلکی کوردستان لە قاو بدرێت و رسوابکرێت .
- کوردستان وەک هەر کؤمەڵگایەکی دیکە کۆمەڵگایەکی چینایەتییە. میل و بۆچوون و بەرژەوەندی چینایەتی جیاوازی تێدایە . مەفروزە کە حیزب و رێکخراو و سیاسەتی جیاواز تێدا شکل دەگرێت ، هەیە یان تێدا دروست دەبێت. ئازادی بێ شەر و مەرجی سیاسی و بیروباوەر، مافی هەر لایەن و تاکێکی خەڵکی کوردستانه و هیچ هێز و لایەنێک بۆی نییه لە بەرچاوی نگرێت.
- ئازادی چالاکی سیاسی، حیزبی ، رێکخراوەیی ، پێویستی بە پرسکردن و ئیجازە گرتن لە کەس نییه .
- خەباتی چەکداری مافی بێ ئەم لاوئەولای خەلکی کوردستان و رێکخراوە سیاسیەکان لە بەرانبەر دەوڵەتانی داگیرکەرە. داسپاندنی بیروباور لە رێگای چەکەوە قەدەغەیە.
- دەست بردن بۆ چەک لە نێوان حیزب و لایەنە سیاسیەکانی کوردستان بۆ حەلی ناکۆکی و کێشەکانیان دژ به یەک، نەک هەر قەدەغە، بەلکوو به تاوان دێتە ئەژمار و مەحکوم و رسوایە. رێگا چارەی حەلی کێشەکان تەنیا دیالوگ و به رەسمی ناسینی مافی جەماوەر بۆ دەخالەتکردن و بریاردان و هەلبژاردنه.
- پنابردن بۆ دەوڵەتانی داگیرکەر، یان پەلکێش کردنی ئەوان بۆ کێشەکان، یان دەخالەتپێدانی ئەوان لە کێشەی حیزبەکان و ئەم بەش و ئەو بەشەی کوردستان به تاوان دێتە ئەژمار و قەدەغەیە.
- باوی حیزبی “براگەورە” و ” براچکۆڵە” ، حیزبی پولدار و بی پول، حیزبی خاون خاک و بێ خاک، نەماوە . فەرز دەبێت یەک تەحەمولکردن، رێزگرتن لە جیاوازی فکر و خەباتی سەردمیانه لە سەر رێباز سیاسی جیاواز و مافی خەلکی کوردستان بۆ هەلبژاردنی لایەنی دلخوازی خۆیان بێت .
زۆر خاڵی دیکه دەکرێت بەم خاڵانه زیاد کەین. بەڵام ئەم خاڵانه دەتوانێت پێکەوە ژیان و یەکتر تەحەمولکردنی دێموکراتیک و سەردمیانه دەستەبەر کات. هیچ کام لەم داوخوازانه پێش مرج و داواکاری حیزبێک بۆ حێزبیکی دیکە یان بەشێکی کوردستان بۆ بەشێکی دیکە نییه ، بەلکوو داوخواز و داواکاری خەڵکی ئازارچێشتوو و ئازادیخوازی کوردستانه کە ئازاد ژیان و بێ شەر و بێ داسپاندنی سیاستی پاوانخوازانه به مافی خۆی دەزانێت .
باسکردن لە رابردووی خۆێناوی و پر لە پەلامار و دەستدرێژی چەکدارانە لە ۵٠ سالی رابردوودا لە لایەن هێزە ناسیونالیست و دژ بە ئازادیەکان لە کوردستان، هەلدانەوەی لاپەرەکانی ئەو مێژوییە و کولانەوەی برینەکان نییە ، بەلکوو وەبیر هێنانەوەیە بۆ دەرس و ئەزموون لێوەرگەرتن و دووپات نەبوونەوەیان بە تایبەت بۆ نەوەی ئێستا و نەوەکانی داهاتووه کە لەو مێژووەدا بەشدار نەبوون . لە هەمانحالدا دووپات نەبوونەوەی ئەو مێژوویە و به دیهاتنی ئەو داوخوازانه و هەر داوخوازێکی دیکەی دژ بە دەست بردن بۆ چەک لە نیوان لایەنە سیاسیەکان لە کوردستان و ئازادی هەڵسورانی سیاسی و خزمت به خەباتی رەوای خەڵکی ستملێکراوی کوردستان لە گرەوی لە میدان بوونی جەماوەر، هوشیاری، یەکگرتووی، یەکریزی و دژایەتی لەگەڵ هەر چەشنە پاوانخوازی، سەرەرۆیی، دەست بۆ چەک بردن و پێشێلکردنی مافە رەوا و سەرەتایەکانی خۆیانه .
٢۶ مە ٢٠١۵