مقدمه:

در برنامه یک حزب کمونیست ، فرض اینست که حداقل طرح عمومی سازماندهی سوسیالیزم به جهت اقتصادی ارائه شود.بالاخره همه کمونیستها مدعی بوده اند که “زیر بنا مناسبات اقتصادی و تولید مادی جامعه است!” . لذا فردی که دنبال یک برنامه کمونیستی است ، در نگاه اول به برنامه یک حزب کمونیست می خواهد بداند که تکلیف جامعه با پروسه تحول اقتصاد سیاسی جامعه از نظام سرمایه داری به نظام سرمایه داری را کمونیستها با چه برنامه معینی می خواهند پیش ببرند؟

کمونیزم ماقبل تحزب کمونیزم کارگری در شعباتش هم از پاسخ دادن صریح به این معضل همواره گریخته.یا مثل توده ایزم، با اعلام “فاز دموکراتیک بورژوائی” به فراخوان اصلاحات سرمایه داری و دولتی کردن رشته های اصلی اقتصاد ، اکتفا کرده یا اینکه بعد از شعارهای کلی و طبیعتا کم خرج ، نشان داده که توان و کالیبر واقعی برنامه ریزی را ندارد و خودش هم نمی داند که چه باید بکند تا بطور واقعی اقتصاد سوسیالیستی تحقق یابد!

“برنامه دنیای بهتر” هم از همین نوع اخیر برنامه نویسی کمونیستی تبعیت کرده!(۳) به رغم فراهم کردن تیترهای متعددی که بخشهائی از خواستهای قشر پیشروی جامعه را نمایندگی می کند، بطور تعجب آوری ، بخش مربوط به طراحی اقتصاد سوسیالیستی در این برنامه جائی ندارد! این هم تاییدی دیگر است بر اینکه “برنامه دنیای بهتر” بطور واقعی یک برنامه رفرمیستی نظام بورژوائی است منتهی مثل توده ایزم ، حرف اخرش را نزده و با سکوت در مقابل معضل برنامه ریزی سوسیالیستی ، خواسته این معضل را انکار کند!

در این بخش، من چند نکته را که در این موضوع لازم می بینم در برنامه اینده تحزب کمونیزم کارگری به آن پرداخته شود ، باز می کنم و طبیعتا می پذیرم که این موضوع هم مشمول بررسیهای جمعی و عمیقتر فعالین کمونیزم کارگری خواهد بود و حرف آخر نیست:

(۱)مکاتب  سازماندهی اقتصاد سوسیالیستی

الف: طراحی سوسیالیزم از سر دولتی کردن مالکیت“:

 

طبیعتا وقتی از اقتصاد سوسیالیستی صحبت می شود ، یک تعریف وجود ندارد.نقطه ای که طراحی سوسیالیستی باید آغاز گردد هم در مکاتب مختلف سوسیالیزم، یکی نیست. کمونیزم بلوک شرقی ، بیشتر بر وجه مالکیت و کنترل دولتی بر وسایل تولید ، بعنوان مرکز طراحی اقتصاد سوسیالیستی تکیه کرد و در نتیجه دولت سرمایه داری را بجای دولتهای “میانجی” در مدلهای سرمایه داری غربی نشاند. نتیجه منطقی و تاریخی چنین برداشتی از سوسیالیزم و طراحی اقتصادیش این بود که اون دولت حاکم و صاحب اقتصاد، قدرتش را به سایر عرصه های زندگی اجتماعی گسترش داد و نظامی شبیه نظامهای تولید اسیائی ساخت که در آن ، رهبر و لیدر و حزب ، صاحب همه چیز بود و مردم (رعیتها) باید بدنیال رهبر عالیقدر بدوند.

نتیجه منطقی از اون مدل سوسیالیزم این می شود که طراحی سوسیالیزم نمی تواند بر اساس مالکیت محدود بماند . نمی توان هدف را به “دولتی کردن” اقتصاد محدود ساخت .حداکثر، دولتی کردن ، فقط در مرحله گذار و با برنامه ریزی برای منحل کردن دولت متمرکز می تواند بخشی باشد از تعریف اقتصاد سوسیالیستی.

ب: تاکیید بر حذف  پول و نقشش بعنوان وجه اصلی اقتصاد سوسیالیستی

در این دیدگاه، پایان دادن چرخه پول ، بعنوان وجه اصلی و مقدماتی طراحی اقتصادی تاکیید می شود. با بررسی تاریخ پیدایش سرمایه داری و روشن سازی نقش پول در تولید و بازتولید سرمایه داری، گروهی ، پایان دادن دوران “پول” را بعنوان وجه اصلی و مقدماتی سازماندهی اقتصاد سوسیالیستی پیشنهاد کرده اند. طبعا معضل این متد هم اینست که وقتی پول از جامعه حذف شود، چیزی باید بجای آن بنشیند که بتواند ارتباط بین تولید و مصرف را تنظیم کند.ابزارهائی که بطور اگاهانه بین چرخه تولید و توزیه و مصرف بنشیند و تکلیف “نظام کالائی” و نقش پول بعنوان “کالای معادل” را توسط طرحی دیگر روشن کرد. درست است که وجهی از هر طرح سوسیالیستی باید حذف پول باشد اما ارائه نظام جایگزین پول کار ساده ای نیست!

ج: پایان دادن کار مزدی بعنوان وجه اصلی و مقدم طراحی سوسیالیستی:

گروهی دیگر از معتقدین به سوسیالیزم بر “نفی کار مزدی” بعنوان قدم اول سوسیالیزم معرفی می کنند.در ادبیات کمونیستهای کارگری ، بیشتر این وجه برجسته شده. اینجا هم ایراد محدود گرائی وجود دارد. نمی شود کارمزدی را “غیر قانونی کرد” اما مالکیت خصوصی را در کنارش هنوز پذیرفت! در “برنامه دنیای بهتر” این ابهام حفظ شده. نه تکلیف مالکیت معلوم است و نه تکلیف حذف پول و نه تکلیف کار مزدی و ارتباطش با دو اهرم دیگر! بر عکس ، در “برنامه دنیای بهتر” در موضوع “حقوق نیروی کار” صحبت می شود و از “دستمزد کارگر”!

د: مکانیزمهای نظارت و مشارکت بعنوان وجه اقتصاد سوسیالیستی:

در همه مکاتب اصلی بالا، اهمیت نظارت و مشارکت جامعه، اهمیت آزادی بدون قید و شرط بیان و تشکلها بعنوان اصل حافظ اقتصاد سوسیالیستی، غائب است. نمی شود اقتصاد سوسیالیستی داشت و آزادی بدون قید و شرط بیان نداشت! شکست مکاتب سوسیالیستی تا کنونی اینست که مفهوم آزادی بیان را درون زیر بنای اقتصادی نمی بینند.

(۲)سازماندهی دوران گذار به اقتصاد  سوسیالیستی:

چه سیاستها چه برنامه هائی قرار است بین جامعه کنونی سرمایه داری و جامعه سوسیالیستی اجرا شوند؟ “برنامه دنیای بهتر” در بخش دومش، بطور ناگفته ای و در بخشهائیش بطور واقع برنامه دنیای گذار است منتهی همچنان تکلیف نظام اقتصادی و ماهیت گذاری آنرا  بیان نمی کند.روشن نمی کند که در همان دوران گذار، ۴ هدف اصلی اقتصاد سوسیالیستی یعنی: سلب مالکیت از سرمایه دار، پایان دادن چرخه پول،پایان کار مزدی و کنترل جامعه بر نظام اقتصادی ، طی چه پروسه ای قرار است، به خشکاندن نظام سرمایه داری منجر شود؟ طبعا این بحث مهم، مورد نیاز هر حزبی است که بطور واقعی قرار است، در تحول کیفی جامعه به سمت نظام بدون بهره کشی انسان سهیم شود و راه نشان دهد!

از دید من ملاحظات متعددی، نویسنده برنامه دنیای بهتر و صاحبان و والیان امام زاده ای بنام “برنامه دنیای بهتر:” را در وادی برزخ سرمایه داری نگه داشته و زبان انها را بسته است.از جمله آنها ، نداشتن یک افق فکری و احاطه به تاریخ برنامه ریزی بطور کلی و برنامه ریزی اقتصاد سوسیالیستی است. همینطور شاید، اهمیت ندادن به این معضل بزرگ به بهانه اینکه “الان موقعش نیست”! نمی شود انگیزهای نویسنده این برنامه را حدث زد ، آنچه می توان گفت اینست که حتما باید رئوس برنامه اقتصادی سوسیالیستی و دوران گذار به آن در برنامه حزب کمونیست کارگری آینده قید شود. این کاریست تخصصی، کاری است که تلاش جمعی می طلبد.خوشبختانه در قرن ۲۱ ، هم تجارب سوسیالیزمهای شکست خورده هست و هم تکنولوژی کامپیوتر و اینترنت که می تواند در روند طراحی اقتصاد سیاسی سوسیالیستی راهگشا باشد.

(۳) اهمیت تکنولوژی کامپیوتر و اینترنت در سازماندهی اقتصاد سوسیالیزم:

اینترنت و تکنولوژی کامپیوتر ، بی تردید از جوانب مختلفی می تواند در تسهیل سازماندهی سوسیالیزم موثر باشد:

اول: نفش مشارکت مستقیم جامعه را در روند اقتصاد بالا می برد

ب: امکان ارتباط دادن حلقه های تولید، توزیع و مصرف را بدون استفاده از پول ایجاد می کند

ج: کیفیت و کمیت تولید، توزیع و مصرف و اموزش جامعه را بالا می برد.

از دید من ، تاریخ شکست سوسیالیزم در طراحی اقتصادیش ، پشت نداشتن ابزارهای بیرون کشیدن اقتصاد از نظام پولی ، پشت عدم درک اهمیت مشارکت مستقیم مردم، آزادی بیان، آزادی مخالفت، پشت درکی محدود و عقب مانده ای که مصلحان را در قالب حزب و رهبران بازتولید کرد، پشت ناتوانی در مدیریت جامعه بطور مدرن ، قابل توضیح است.وقتی نشود اقتصاد سیاسی سوسیالیستی را برنامه ریزی کرد، سایر تحولات اجتماعی همچنان رفرمیستی و قابل برگشت خواهند ماند!

خلاصه:

در این مقاله، تلاشم این بود که به یکی دیگر  از مغضلات “برنامه دنیای بهتر” بپردازم.در عین حال اصولی را برشمردم که می تواند در طرح ریزی بخش مهمی از برنامه اینده تحزب کمونیزم کارگری بکار گرفته شود.همانطور که گفتم، تخصصی شدن برنامه سیاسی حزبی ، غیر قابل گریز است.تحزب سیاسی کمونیستی نمی تواند در حد شعار بماند.جامعه دیگر جامعه قرن ۱۸ نیست که با تکان دادن پرجمها قانع شود! شعارها کافی نیستند.مردم طرح عملی  و کارشناسی شده می خواهند!

منابع بیشتر:

 

(۱)آرشیو نقد “برنامه دنیای بهتر”

http://monazere-siasi.com/در-نقد-برنامه-دنیای-بهتر

 

(۲)آرشیو تاکنونی  مناظره در موضوع نقد برنامه دنیای بهتر:

 

مناظره ۶۴-حقوق سالمندان و بیماران روانی-بخش ۶ مناظره در باره “برنامه دنیای بهتر” از سپهرداد گرگین و سعید صالحی نیا با مدیریت سیمین مجد

https://www.youtube.com/watch?v=B0ZN5Eoh2Bw&feature=youtu.be

 

مناظره شماره ۶۳-بخش ۵ نقد “برنامه دنیای بهتر” با شرکت: احسان ریاحی، سپهرداد گرگین و سعید صالحی نیا با مدیریت: سیمین مجد

https://www.youtube.com/watch?v=wyO_AQIQzEc&list=PLEOQPyZdEceyX7_DIKaRtR9dndBX0yEfV&index=58

مناظره شماره ۶۲: موضوع: بخش چهارم نقد “برنامه دنیای بهتر” با شرکت: احسان ریاحی و سعید صالحی نیا

https://www.youtube.com/watch?v=Xg3Is2qlg_4

مناظره شماره ۶۱: موضوع بخش سوم مناظره در موضوع نقد برنامه دنیای بهتر با شرکت سعید صالحی نیا و سپهرداد گرگین با مدیریت سیمین مجد

https://www.youtube.com/watch?v=N7etaSiIKiY&feature=share

مناظره شماره ۶۰: موضوع: بخش دوم مناظره نقد برنامه دنیای بهتر: با شرکت : سعید صالحی نیا و سپهرداد گرگین با مدیریت : سیمین مجد

https://www.youtube.com/watch?v=bgTlBONRxyM&feature=youtu.be

شماره ۵۹: بخش اول نقد برنامه دنیای بهتر: با شرکت سپهرداد گرگین و سعید صالحی نیا با مدیریت سیمین مجد

https://www.youtube.com/watch?v=NBOhSkVQIjU&feature=youtu.be

شماره ۴۹ : مناظره ای مقدماتی در ارتباط با برنامه “یک دنیای بهتر” حزب کمونیست کارگری

با شرکت: سپهرداد گرگین، سیروان قادری،سعید صالحی نیا-با مدیریت سیمین مجد

https://www.youtube.com/watch?v=SsWnK81Vmxw&feature=youtu.be

(۳) برنامه دنیای بهتر

http://www.wpiran.org/asnsad-mosavab-wpi/index-asnad.htm