بهرام رحمانی
شصتمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت، که شامگاه سه شنبه، ۱۴ اکتبر با سخنرانی وزیر خارجه آلمان گشایش یافت، روز یک شنبه ۱۹ اکتبر ۲۰۰۸ – ۲۸ مهر ۱۳۸۷، به پایان رسید. براساس آمار، در تاریخ شصت ساله این نمایشگاه، امسال تعداد بازدیدکنندگان آن بی سابقه بوده است.
در شصتمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت، بیش از صد و ده کشور با حدود ۷ هزار ناشر شرکت داشتند. تنها سه هزار و ۳۳۷ غرفه این نمایشگاه به ناشران آلمانی زبان اختصاص داشت. حضور هزار نویسنده از گوشه و کنار جهان، یکی دیگر از رویدادهای مهم نمایشگاه امسال بود.
یکی از کتاب هایی که در طول نمایشگاه، فروش چشم گیری داشت، کتاب «برج»، اثر نویسنده آلمانی، اووه تل‌کمپ (Uwe Tellkamp) بود که جایزه امسال انجمن ناشران کتاب آلمان به وی تعلق گرفت.
اووه تل‌کامپ، در رمان هزار صفحه ای خود، به هفت سال پایانی حکومت جمهوری دمکراتیک آلمان می پردازد. قهرمانان این کتاب در شهر درسدن زندگی می کنند و ویژگی های زندگی با نظامی در حال فروپاشی را به تصویر می کشند.
یکی از وقایع مهم نمایشگاه بین المللی کتاب فرانکفورت که به طور برجسته ای توجه ناشران و رسانه های آلمان و بین المللی را به خود جلب کرد، فروش بی سابقه کتاب های کارل مارکس، بنیان گذار سوسیالیسم علمی است.
روزنامه انگلیسی گاردین، نوشت: «کارل مارکس بار دیگر بازگشته است»، این نظر ناشران و کتابفروشان در آلمان است که می گویند آثار وی این روزها به سرعت و در ابعاد بی سابقه ای به فروش می رسد. دلیل اصلی علاقه به آثار کارل مارکس، بحران اقتصادی اخیر در جهان و آلمان اعلام شده است. بخش اعظم خریداران آثار مارکس، «نسل جوان دانش پژوهان و پژوهشگران هستند که اخیرا دریافته اند وعده های نئولیبرایسم (لیبرالیسم نو) برای به ارمغان آوردن خوشبختی برای بشریت، حقیقت ندارد.» …
گاردین، نوشت: محبوبیت آثار نوشتاری معمولا متناسب با زمانه دستخوش تغییر می شود و شاید این نکته مثبتی باشد که می بینیم همیشه موفقیت و فروش آثار مکتوب محصول تبلیغات و روش های بازاریابی حیله گرانه نیست. مسلما اگر کارل مارکس زنده بود، از موفقیت آثار خود تحت تاثیر گسترش یک بحران اقتصادی در نظام سرمایه داری بسیار خوشنود می شد.
گاردین در آخر مقاله خود می افزاید: و بالاخره برای کتابخوان هایی که هنوز به مرحله علاقه مندی به فرضیه ها و دیدگاه های سیاسی کارل مارکس نرسیده اند، مکاتبات وی با دوست و همفکرش؛ فردریش انگلس، هم زمان با یکی از بحران های اقتصادی قرن نوزدهم آمریکا می تواند کتابی سرگرم کننده و جالب باشد. مارکس در یکی از این نامه ها در سال ۱۸۵۷ میلادی، در کمال اعتماد به نفس، سقوط کامل بازار مالی آمریکا – وال استریت – را پیش بینی کرد و خطاب به انگلس نوشت: «بحران و سقوط مالی در آمریکا، مایه بسی مسرت است. این بحران به این زودی ها به پایان نخواهد رسید.»
سازمان «نویسندگان دربند»، سازمانی که به نویسندگان زیر پیگرد و زندانی در سراسر دنیا یاری می رساند، با برگزاری کنفرانسی به ترکیه و هم چنین چین پرداخت. چین، مهمان سال آینده این نمایشگاه تعیین شده است. ۵۸ مرکز از مجموع ۱۴۰ مرکز «انجمن قلم» در جهان، از جمله «انجمن قلم آلمان»، با «کمیته نویسندگان در بند»، فعالانه همکاری دارند.
بنا به گزارش رسانه ها از نمایشگاه کتاب فرانکفورت، در آغاز کنفرانس مطبوعاتی «کمیته نویسندگان دربند» ویلفرید شولر Wilfried Schuller، دبیر کمیته نویسندگان دربند، درباره کار روزانه این کمیته گفت:
«ما همیشه تنها می توانیم به چند نفر کمک کنیم، آن هم به وسیله مشاهده و دنبال کردن وضعیت آنان و سپس مطرح کردن آن در سطح بین المللی. روشن است که کشورهای زیادی هستند که در آن ها شکنجه می کنند و مانع آزادی بیان می شوند؛ کشورهایی هستند که در آن ها به خاطر جنگ داخلی، جنگ های قبیله ای و انواع و اقسام دشمن خویی ها، نمی گذارند آزادی عقیده وجود داشته باشد.»
دکتر زیگفرید گاوخ Siegfried Gauch، معاون رییس انجمن قلم آلمان، درباره آخرین نتایج فعالیت های همکاران «کمیته نویسندگان در بند»، گزارش داد. وی گفت:
«در سال گذشته ۶۷ مرکز کمیته نویسندگان دربند در دنیا، بیش از هزار مورد نویسنده را در ۹۰ کشور جهان پیگیری کردند. برای ۵۵ نویسنده تلاش های ما ثمربخش نبود، این عده را کشتند. بیش از ۲۰۰ نفر را به حبس های طولانی مدت محکوم کردند. ۹۴ نفر از زندان آزاد شدند. در نیمه نخست سال ۲۰۰۸، بیست نفر به قتل رسیدند، ۷ نفر سر به نیست شدند، ۱۸۹ نفر دستگیر و زندانی شدند و محاکمه ۲۲۳ نفر در جریان است.»
هر سال، یک کشور میهمان افتخاری نمایشگاه کتاب فرانکفورت تعیین می شود، و امسال ترکیه با موضوع «ادبیات ترک در قرن بیستم» میهمان این نمایشگاه بود. کشوری که در آن، نویسندگان و روزنامه نگاران از وضعیت زندگی و کاری راحتی برخوردار نیستند. در این کشور، هنوز هم به معنای واقعی آزادی بیان و آزادی های فردی و اجتماعی وجود ندارد؛ به خصوص در گذشته، بسیاری از نویسندگان و روزنامه نگاران سرشناس ترکیه، هم چون ناظم حکمت، عزیز نسین، یاشار کما