انقلاب اکتبر یک انقلاب کبیر سوسیالیستی بود که سرفصل نوینی را در تاریخ بشریت گشود. انقلابی که کارگران آگاه و مبارز روسیه به رهبری حزب بلشویک و در رأس آن لنین آنرا برپا کرده و به فرجام رساندند. انقلابی که در تداوم تلاشهای کارگران برای کسب قدرت و رسیدن به رهائی، سرانجام موفق گشت شیوه تولید بورژوائی و فرادستی سرمایه داران را نابود ساخته وکارگران را به قدرت برساند. در طی این انقلاب، کارگران و محرومان و همه استثمارشدگان علیه دنیای استثمار، ظلم و جنگ و جنایت بپاخاستند و پرچم سرخ خود را بر ویرانه‌های نظم کهن برافراشتند. پیروزی انقلاب سوسیالیستی کارگران روسیه نه فقط در روسیه بلکه در سراسر جهان تأثیرات عظیم و شگفت انگیزی به جای گذاشت. این انقلاب برای همه زحمتکشان و ستمدیدگان جهان در مبارزه بر علیه ستمگران و استثمارگران، منبع الهام و مکتبی آموزنده و سرشار از تجربه بود.
زمینه‌های مادی انقلاب اکتبر (۱۹۱۷) را شرایط و مناسبات حاکم بر جامعه ایجاد کرده بود. جامعه‌ای در زیر سلطه فقر و استبداد و درگیر جنگی خانمانسوز و ارتجاعی، جنگی که شرایط سخت زندگی ستمدیدگان که سالها در فقر و فلاکت وبیکاری دست و پا می‌زدند را از آنچه که بود هم وخیم‌تر ساخته بود. این شرایط، توده‌های هر چه وسیع‌تری را به عرصه مبارزه کشانده و خواست پایان دادن به جنگ و پایان بخشیدن به فقر و فلاکت را به خواست توده‌های میلیونی تبدیل نمود تا آنجا که در ماه فوریه همان سال توده‌ها دست به انقلاب بر علیه سلطنت مستبد تزار زدند ولی در این انقلاب بورژوازی به قدرت رسیده و یک دولت موقت جایگزین سلطنت تزاری شد.
این دولت موقت که شامل ائتلافی از بورژواها و خرده بورژواها بود از آنجا که گوش به فرمان امپریالیستهای انگلیس و فرانسه بود نه می خواست به جنگ پایان دهد و نه در فکر حل مشکلات معیشتی دهقانان و کارگران بود . این دولت برخاسته از انقلاب فوریه در تقابل با خواستهای توده‌های گرسنه و خسته از جنگ قرار داشته و خواهان ادامه جنگ بود. توده‌ها در ماه ژوئن همان سال آنچنان از وضعیت حاکم و ادامه جنگ ناراضی بودند که در سراسر روسیه دست به شورش زدند ولی علیرغم شورشها، آلکساندر کرنسکی که نخست وزیردولت موقت بود همچنان جنگ با آلمان را ادامه میداد. بیکاری گسترده و فقر و فلاکت توده‌ها، اعتصابات و تظاهراتی که همیشه سرکوب میشد و نیز جنگی که در خدمت و بسود طبقه استثمارگر بود باعث شد که ۲۰ هزار سرباز مسلح از پایگاه دریایی کرنشتات به طرف سنت پیترزبورگ دست به راهپیمائی زده و خواهان گرفتن قدرت توسط شوراها بشوند. ولی دولت موقت این شورش را نیز سرکوب کرده و شوراهای کارگران را مسئول این عمل معرفی کرد. این وضع خشم توده ها را فزونی بخشیده و بسیاری را به مبارزه بر علیه دولت موقت کشاند، توده‌هائی که از سیاستهای جنگ طلبانه دولت موقت و فقر و فلاکتی که جنگ ایجاد کرده بود، به تنگ آمده بودند.
در این دوران بود که رفیق لنین که بعد از انقلاب فوریه از تبعید برگشته بود گام به گام طبقه کارگر را رهبری کرده و آگاهی آنها را در مورد تحولات جاری بالا برده و وظیفه تاریخی‌شان را گوشزد می کرد و به آنها می‌آموخت که تمام مشکلات را در جریان عمل حل کنند، او با “دولت و انقلاب” برای پرولتاریا توضیح داد که برخلاف منشویکها، این سوسیال دموکراتهای خائن به پرولتاریا، دولت بورژوازی را فقط با انقلاب میتوان نابود ساخت و آنها همیشه باید این اعتقاد راسخ را داشته باشند که برای دموکراسی و آزاد ساختن خود بطور واقعی، همۀ قدرت باید در دست طبقه کارگر متمرکز شود. و نیز باید که طبقه کارگرهر جه بیشتر مسلح شود زیرا بورژوازی بعد از شکست و از دست دادن قدرت، دهها بار جری تر شده و برای پس گرفتن قدرت سیاسی از دست داده از هیچ جنایتی رویگردان نیست. در آن زمان و به دنبال انقلاب فوریه، دولت موقت در حالیکه در عمل در مقابل مطالبات مردم ایستاده بود و هر کجا دست‌اش میرسید از سرکوب توده‌ها باز نمی‌ماند ادعا میکرد که دولتی مردمی، دمکراتیک و انقلابی است و به کمک نوکرانش خود را با چهره آزادیخواهانه‌ای آرایش و تبلیغ میکرد ولی در نهان در جستجوی انواع بهانه‌ها به منظور حفظ سلطه جابرانه‌اش بود. به همین دلیل هم مبارزه لنین فقط به مبارزه با بورژوازی محدود نمیشد بلکه دیگر خیانتکاران به پرولتاریا که با نامهای فریبنده سوسیال دموکراسی در پی تحکیم سلطه بورژوازی بودند نیز شامل میشد. از آنجمله منشویکها و بخشی ازسوسیالیستهای انقلابی(اس ار هاS.R.) که به مثابه نیروهای اپورتونیست یعنی نیروهائی که مبلغ نظرات بورژوازی و خرده بورژوازی در جنبش طبقه کارگر بودند که در عمل در جهت تحکیم سلطه بورژوازی گام برداشته و با ارائه تئوریهای غیرواقعی و انحرافی در تلاش بودند تا کارگران را فریب دهند. از جمله آنها بدلیل مماشات خود با حکومت موقت این تئوری را تبلیغ می کردند که مرحله انقلاب در روسیه سوسیالیستی نیست بلکه بورژوا- دموکراتیک می باشد. لذا حکومت باید در دست بورژوازی بماند و شرایط برای قدرت گیری کارگران مهیا نیست. ولی لنین با قاطعیت، نادرستی این نظرات و ضرورت تداوم انقلاب را توضیح میداد و به کارگران می گفت که با انقلاب فوریه یک انقلاب بورژوائی در روسیه صورت گرفته است و حال برای صلح و آزادی باید بسوی انقلاب سوسیالیستی گام برداشت.
چند ماه قبل از انقلاب اکتبر شرایط زندگی هر چه سخت‌تر شده و شکست در جنگ با آلمان توده‌ها را بیشتر به انقلاب کشاند. در چنین دوران بحرانی و موقعیت خاصی که پیش آمده بود نیروهای انقلابی خواهان سرنگونی دولت موقت شده و اعضای حزب بلشویک خواهان قیام مسلحانه شدند. در ماه اکتبر لنین موقعیت کشور را “موقعیت انقلابی” تشخیص داده و در روز دهم اکتبر کمیته مرکزی حزب بلشویک به رهبری لنین به این نتیجه رسید که قیام مسلحانه اجتناب ناپذیر بوده و توده‌ها را باید به قیام فرا خواند. دو هفته بعد در تاریخ ۲۳ اکتبر توده‌ها به قیام دست زده و به چندین ساختمان دولتی از جمله کاخ زمستانی تزار که محل تجمع نمایندگان دولت موقت بود حمله برده و آنجا را تسخیر کردند. نیروهای دولتی بدون مقاومت تسلیم شدند. در شب ۲۵ اکتبر پیروزی انقلاب پرولتاریای روس به همه دنیا اعلام شده و اولین دولت کارگری با خصلت سیاسی دیکتاتوری کارگران و دهقانان قدرت را بدست گرفت.
حزب بلشویک به رهبری لنین، نه همچون احزاب سوسیال دموکرات اروپا که بعد از صد سال هنوز وعده میدهند بلکه فقط در طول ده هفته بعد از انقلاب به همه وعده‌های خود عمل کرد، به جنگ خانمانسوز خاتمه داده و در جهت تغییر مالکیت خصوصی بر وسائل تولید به مالکیت همگانی گام برداشت. به دنبال انقلاب، آزادی زنان و برابری آنها با مردان، و به رسمیت شناختن حق تعیین سرنوشت برای ملیتها و خودمختاری اقلیتهای ملی واقعیت یافت. پیروزی انقلاب که با تحقق آرزوهای کارگران و توده‌های ستمدیده توأم بود نیروهای زیادی را آزاد کرده و باعث پیشرفت در همه جهات زندگی شد. تحصیل مجانی اعلام شد و مدارس و دانشگاههای بسیاری ساخته شد ، بهداشت همگانی و رایگان گشته و برای حل مشکل مسکن نیز خانه‌های زیادی بنا شد و همچنین همه ساختمانهای بورژواها مصادره و به بی‌خانمانها داده شد. تحت رهبری بلشویکها نیروهای مولده شروع به رشد کرده و صنعت پیشرفت بسیاری نمود و کار برای همه ایجاد شده و نیز خواستهای دهقانان که بخش بزرگی از جمعیت را تشکیل میدادند متحقق گشته و شرایط برای گذار به سوسیالیسم هر چه بیشتر مهیا گشت. به همین دلیل هم رهبر انقلاب اکتبر در باره این بخش از وظایف انقلاب چنین میگوید: ” این تجربه را میتوان با اختصار زیاد و البته بسی غیر کامل و غیر دقیق، به نحو زیر بیان داشت: وظیفه مستقیم و نزدیک انقلاب روسیه وظیفه بورژوا- دمکراتیک بود، یعنی برانداختن بقایای نظامات قرون وسطایی و زدودن این بقایا تا آخر و تصفیه روسیه از وجود این بربریت، از این ننگ و از این بزرگترین ترمز هرگونه فرهنگ و هر گونه پیشرفتی در کشور ما. و ما بحق می‌بالیم که این تصفیه را بسی با عزم‌تر و سریع‌تر و جسورانه‌تر و کامیابانه‌تر و پردامنه‌تر و از نقطه نظر نفوذ در توده‌های خلق در قشرهای ضخیم آن عمیق‌تر از انقلاب کبیر فرانسه، که متجاوز از ١٢۵ سال پیش واقع شد، انجام داده‌ایم.“(۱)
این انقلاب کارگری و تسخیر قدرت توسط کارگران باعث شد که بورژوازی اروپا و دیگر نیروهای مرتجع لشکر کشی عظیمی را علیه انقلاب سازمان دهند، تلاشی ضد انقلابی‌ای که با مقاومت مسلحانه کارگران و دهقانان با شکستی بزرگ مواجه شد و به آنها فهماند که باید واقعیت انقلاب اکتبر و دولت سوسالیستی برآمده از آن را به رسمیت بشناسند. بورژوازی به دنبال این فهمید که دیگر به شیوه گذشته نمیتوان حکومت کرد. این یکی از نتایج انقلاب اکتبر در جهان بود و به همین دلیل هم بورژوازی از ترس انقلاب به تدریج امتیازاتی به طبقه کارگر داد تا شاید آنها را فریب دهد. یکی دیگر از نتایح انقلاب اکتبر این بود که احزاب و نیروهای انقلابی و توده‌های دربند دریافتند که سوسیالیسم دیگر یک اتوپی نیست بلکه حقیقتی است که حزب کارگری بلشویکها با انقلاب اکتبر به آن واقعیت بخشیده است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
۱ــ و. لنین ـ “انقلاب اکتبر” ــ روزنامه “پراودا”، شماره ٢٣۴، مورخ ١٨ اکتبر سال ١٩٢١
عبداله باوی
اکتبر ۲۰۱۴