١ـ فاجعه دلخراش معدن مانیسا(١٣ ماه مه) شهر سوما در ترکیه بار دیگر زنگ خطر کار در معادن را بصدا در آورد. در معدن مانیسا بیش از سیصد کارگر جان خود را از دست دادند. کارگران طعمه آتش سوزی در این معدن شدند و بر اثر نا امنی محیط کار، عدم آموزش کافی و عدم اطاقهای ایمنی در دالانهای معدن، جان سپردند. این حادثه دلخراش قلب های میلیونها کارگر در سراسر دنیا را بدرد آورد. در ترکیه بیش از ده درصد حوادث کار در معادن رخ میدهند. در ارتباط با انعکاس و عکس العمل کارگران و مردم در ترکیه، چالش و رو در رویی دولت جنایتکار “اردوغان” و دستگاه مخوف سازمان امنیت«میت» حمله پلیس جنایتکار به کارگران معترض و مردم خشمگین از فاجعه جانباختن بیش از سی صد کارگر معدن در سوما، ویژه نامه ای در این شماره کارگر کمونیست در دسترس است.
٢ـ در ایران نزدیک به پنچ هزار معدن(آمار سال ١٣٨٩) قابل بهره برداری وجود دارد. و نزدیک به صد هزار کارگر در این معادن بکار مشغولند. بیشتر معادن از امکانات تکنولوژی امروزی محرومند. و یا از کمترین امکانات مدرن و استاندار شده سلامت و ایمنی برخوردار هستند. مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت بیرجند اعلام کرده: “سلامت کارگران معدن تولید آزبست در نهبندان بیرجند به نام معدن حاجات به علت آثار سوء این ماده بر دستگاه تنفسی به شدت در معرض خطر است. آزبست ماده‌ای است که به علت خواص فیزیکی آن در ساخت عایقهای ایزوله و ترمز خودروها کاربرد دارد اما به علت عوارض سوء آن بر دستگاه تنفس استفاده از آن در دنیا ممنوع شده است با این وجود هنوز در معادن ایران از ترکیبات این ماده در صنعت استفاده می شود که سلامت کارگران شاغل در معادن و کارخانه ها را به شدت در معرض خطر قرار میدهد. بررسی سن حادثه دیدگان در معادن در یک دهه اخیر نشان می دهد که میانگین سنی بیشترین حادثه دیدگان بین ٣٠ تا ٣٩ سال بوده و در ٩ ماه اول سال ٩٢ نیز همین میانگین سنی به ثبت رسیده است. همچنین به لحاظ میزان تحصیلات نیز در هر دو دوره مذکور بیشترین میزان حوادث مربوط به دارندگان مدرک تحصیلی دیپلم بوده است. در فاصله‌ی مرداد تا شهریورماه [١٣٨۴] چهار حادثه در معادن ایران اتفاق افتاد، که در همه‌ی آنها شماری از کارگران معادن جان خود را از دست دادند. در دوم مردادماه هشتادوچهار، پنج کارگر معدن طرزه دامغان وابسته به شرکت زغال سنگ البرز شرقی شاهرود و در چهارم همان ماه چهار کارگر معدن زغال سنگ هجدک از توابع شهرستان راور کرمان به علت آتش‌سوزی و خفگی ناشی از گاز گرفتگی جان خود را از دست دادند، در روز بیست و دوم شهریور نُه کارگر معدن زغال سنگ باب نیزو از توابع شهرستان زرند، در آتش‌سوزی ناشی از انفجار در اعماق معدن سوختند. در حالی که در ماه گذشته نیز در معدن زغال سنگ کرمان چنین حادثه‌ای اتفاق افتاده بود. بر اثر انفجار در معدن زغال‌سنگ کوهنبان کرمان شماری از معدنکاران زیر آوار گرفتار شدند، که امدادگران ١٠ نفر را زنده از زیر آوار بیرون آوردند اما سه معدن‌کار جان خود را از دست داده و شش نفر دیگر نیز زخمی شده‌اند. کارگران معدن در ایران، علاوه بر شرایط سخت کاری، باید شرایط ویژه حقوق و دستمزد را نیز به مصایب شغلی خود اضاف کنند.” بعضی از معادن خصوصی زغال سنگ از جمله شرکت معدن جو و نگین که سوابق حوادث کاری متعددی نیز در کارنامه دارند، کارگران را در دو تا سه شیفت کاری به صورت مداوم در ١۵روز بکار می‌گیرند. در حالی که کار در اعماق زمین به دیل آثار زیان باری که در درازمدت بر سلامتی کارگران می‌گذارد. در معادن ساعات کار استاندار شده است و کارگران نباید در روز از ۶ساعات و در هفته بیشتر از سی ساعت کار کنند. کارگران معادن طبس نه تنها از مزایای مشاغل سخت و زیان آور استفاده محروم هستند بلکه روزانه با بیش از ١۵ساعت کار حتی حقوق و مزایای اضافه کاریشان نیز پرداخت نمی‌شود. این کارگران در طول ١۵روز کار مداوم ١۵ساعته، در سه شیفت کار می‌کنند و در زمان استراحتشان را در خارج از معدن داخل اتاقک‌های پیش ساخته فاقد امکانات رفاهی سپری می‌کنند. کارگری که ١۵ساعت کار می‌کند حدود ۵٠٠هزار تومان حقوق می‌گیرد در حالی که این دستمزد برای این میزان کار سخت و زیان‌آور، عادلانه نیست. اکثریت کارگران شاغل در معادن ذغال سنگ طبس به صورت دائم کار نمی‌کنند و حداکثر مدتی که یک کارگر در یک معدن شاغل است ۶ماه است و همین امر باعث میشود تا کارگران نتوانند مطالبات خود را از کارفرما بخواهند. اما این شرایط ویژه، مختص کارگران معدن های طبس نیست. ٣۶۵کارگران معدن منگنز ایران در قم با میانگین سوابق ١۵سال کار، شاغل در یکی از بزرگ‌ترین معادن سنگ منگنز خاورمیانه، ضریب پایین حقوق را دارند. این کارگران که در شرایط سخت و دشواری در اعماق ٣۴٠متری زمین مشغول به کار هستند، به مرور دچار عوارض ناشی از کار دائم زیرزمینی همانند مشکلات تنفسی، دیسک کمر، افسرگی‌های روحی و… می‌شوند. در پی انفجار در یال شمالی معدن زغال سنگ طبس(آذر ماه ١٣٩١)، هشت نفر کشته و جان خود را از دست داده‌اند. دلیل این انفجار اینها بود؛ همزمان با استخراج زغال سنگ، گاز مونواکسید کربن محوطه را فرا می‌گیرد و باید با رعایت اصول ایمنی این گاز به موقع تخلیه شود، در غیر اینصورت در اثر انباشت گاز انفجار صورت می‌گیرد. “کارگران معدن زغال سنگ طبس در عمق ٣٠٠ متری زمین و در دو شیفت کاری ۶ ساعته در روز کار می کنند، این کارگران با قرارداد پیمانکاری، ماهیانه ۴٠٠ هزار تومان که حداقل حقوق تامین اجتماعی است، حقوق دریافت می کنند.” در ارتباط با اثرات سوء این مواد صورت نگرفته حوادث و بیماری های ناشی از کار در معادن تاکنون در سطح استانداردهای تامین ایمنی و حفظ جان کارگران مطالعات زیادی صورت نگرفته. با وجود این کمبود جدی چهار تا از مهمترین مواد شناسایی شده اینها هستند؛ : ذرات خروجی از اگزوز موتورهای دیزلی (Diesel Particular Matters)، مواد شیمیایی مورد استفاده در فلوتاسیون(Froth Floatation Chemical) که برای جداسازی مواد معدنی از یکدیگر بکار می روند، سولسنیک (Solcenic) که سیال های هیدرولیکی با فرمول مشابه محلول های تراشکاری و کپک ها. ذرات خروجی از اگزوزهای موتورهای دیزلی (DPM) سرطان زا هستند و میزان مجاز DPM در معادن مشخص شده است. انتشار DPM در محیط معدن را می توان از طریق انتخاب سوخت مناسب، استفاده از فیلترها و مبدل های کاتالیستی و یا با استفاده از طراحی های مهندسی جدیدتر کاهش داد. این در حالی است که هنوز تردیدهای زیادی در مورد این تکنولوژی های کنترلی وجود دارد. به عنوان مثال کاهش DPM با برخی از مبدل ها، تراز اکسیدنیتروژن یا فلزات سنگین بالقوه خطرناک را در ذرات قابل استنشاق، به صورت خطرناکی بالا می برد. در واحدهای مدرن فرآوری زغال سنگ، استنشاق مستقیم مواد شیمیایی توسط کارگران با ایجاد تغییر در مراحل تحویل، مخلوط کردن و استفاده از آنها کاهش یافته است. شرایط دما و رطوبت در معادن به گونه ای است که غالباً باعث رشد قارچ می شود. هرچند توصیه روزافزونی به توصیه سوء کپک ها برروی سلامتی شده اما هیچ گونه تحقیقاتی در این زمینه صورت نگرفته است.
در معادن سرب زیرزمینی باید اقدامات احتیاطی برای حصول اطمینان از عدم ورود آن به دهان کارگران و همچنین جلوگیری از خروج سرب از معدن صورت گیرد. وضع قوانین سخت گیرانه برای لزوم حمام کردن و تعویض لباس کار قبل از خوردن و خروج از معدن، می تواند بسیار کمک کننده باشد. طی سال های اخیر برنامه کاری در معادن تغییر کرده است. استرس و خستگی ناشی از کار در صنعت معدنکاری بسیار شایع است. بسیاری از معادن مدرن به صورت ٢۴ ساعته در حال تولید هستند. بعضی از فعالیت های معدنی در تعطیلات آخر هفته نیز دایر هستند و بعضی دیگر نیز تمام روزهای سال را مشغول به کارند. بدین گونه برنامه کاری نیروی کار آشکارا به صورت یک چالش در آمده است و لذا برنامه های کاری چرخشی متعددی تدوین شده است. در قبال هرچند روز کار متوالی، به کارگران چند روز استراحت داده می شود. به عنوان مثال به بعضی از معدنکاران بعد از گذشت چرخه های کاری متعدد، گاهاً استراحت کاری بیشتری داده می شود تا خستگی و استرس ناشی از کار و در آنان کمتر بروز کند و کاهش یابد. تحقیقات گسترده ای در زمینه تاثیرات سازماندهی کاری در معادن در سال های گذشته انجام شده است و در آن دوری محل ذخیره از محل زندگی نیز مورد توجه قرار گرفته است. در برخی معادن کارگران با اتوبوس به محل کار منتقل می شوند که این کار ٢ ساعت در هر روز به طول می انجامد و سپس در شیفت های کاری ١٠ تا ١٢ ساعت کار می کنند و به صورت برنامه های کاریهفتگی برای ایشان تکرار می شود. گاهی کارگران پس از رفتن به محل کار خود برای هفته ها درآن جا می مانند و کار می کنند و سپس باز گردانده می شوند. توجه به تاثیرات بهداشتی این کارها بر سلامتی کارگران معادن موجب انجام مطالعات تحقیقاتی بسیاری شده که هم اکنون نیز ادامه دارند. کار در معادن و حفظ امنیت جانی کارگران عرصه جدی رو در رویی کارگران معادن با دولت و کارفرماها است. کارگران معادن در ایران فاقد اتحایه و تشکل خود هستند. عدم تشکلهای کارگری معادن خود نیز ضعف بزرگ و تاثیر گذاری بر زندگی و تامین جانی کارگران معادن دارد. یکی از سخت ترین کارها کار در معادن است. آمار دقیقی از تلفات نا امنی محیط کار در معادن در دست نیست. رشد نا امنی های محیط کار در ایران تحت حاکمیت فاشیسم اسلامی روزانه بیشتر و بیشتر میشود. مساله مهم کارگران چالش دفاع از جان و امنیت جانی کارگران در محیط های تولیدی و کار است. نباید وحشت مرگ بر فضای زندگی میلیونها کارگر سایه بیفکند.
١٩ مه ٢٠١۴(٢٩اردیبهشت ١٣٩٣)