نبود یخش حمایت از حقوق معلولین در “برنامه دنیای بهتر” بخش پانزده از سری نقد برنامه دنیای بهتر

مقدمه:

بین ۱۵ تا ۲۰ در صد جمعیت ایران را معلولین تشکیل می دهند. بر طبق امار جهانی در صد جمعیت معلول در کشورهای پیرامونی مثل ایران تقریبا ۵ در صد یالاتر از همین در صد در کشورهای پیشرفته است. امار دقیقی از جمعیت معلول در ایران وجود ندارد ارقامی بین دو ملیون تا ۷ ملیون نفر تخمین زده می شود.

معلولیت عبارتست از ناتوانی در انجام تمام یا قسمتی از فعالیت های عادی زندگی فردی یا اجتماعی به علت وجود نقصی مادرزادی یا اکتسابی در قوای جسمانی یا روانی اطلاق می شود. معلولیت خود به دو نوع جسمی (شامل نابینایی، شنوایی، ضایعات نخاعی، ناهنجاریهای عضلانی، قلبی، کلیوی و غیره) و ذهنی (شامل: عقب ماندگی ذهنی و بیماری روانی) تقسیم می شود.در مورد علت اصلی بروز معلولیت، عوامل مختلفی بیان شده اما معلولیت های اکتسابی (در اثر حوادث غیرمترقبه نظیر زلزله، تصادف، آتش سوزی، بیماری های مزمن و …) و معلولیت های مادرزادی بیش از بقیه در سطح اجتماع و علوم پزشکی مطرح هستند.

برنامه “دنیای بهتر” این در صد بالا از جمعیت را پوشش نداده و از حقوق انها بحثی بمیان نیاوزده. این ضعف نیز باید جبران شود و کار بازنگری در برنامه دنیای بهتر باید این جمعیت مهم را هم بپوشاند.هیچ حقوق شهروندی نمی تواند بررسی شود بدون رسیدن به حقوق معلولین جامعه.از همین روست که مبارزه برای کسب حقوق معلولین تاریخا با مبارزه با حقوق زن و کودک و حقوق اقلیتهی نژادی و قومی در غرب در هم امیخته است.

در این بخش من نگاهی می اندازم به این معضل و امیدوارم این مقاله نیز در بازنگری برنامه دنیای بهتر موثر واقع شود:

(۱)آمارها در مورد معلولین:

آمارهای جهانی حکایت از آن دارد که در حال حاضر ۱۰ الی ۱۵ درصد جمعیت جهان را افراد دارای معلولیت تشکیل می دهند. اما واقعیت های تلخ دیگر هم گویای آن است که در کشورهای توسعه نیافته و یا در حال توسعه (که کشور ما نیز جزو آنهاست) آمار بیش از اینهاست. به گونه ای که بنا به ادعای بان کی مون (دبیر کل سازمان ملل متحد) آمار افراد دارای معلولیت در کشورهای در حال توسعه بیش از ۲۰ درصد است!

ایران چه تعداد معلول دارد؟! دو میلیون یا ۷ میلیون؟! برخی از منابع رسمی رقم ۲ میلیون را گزارش می کنند و برخی دیگر از عدد ۷ میلیون نفر سخن به میان می آورند. آیا تفاوت آمار می تواند تا این حد فاحش باشد؟!

بنا به گفته ی مدیر عامل انجمن ندای معلولان «بر اساس آمارهای بین المللی بیش از هفت میلیون معلول در ایران زندگی می کنند که این آمار به دلیل کوتاهی سازمان آمار و خودداری خانواده ها از بیان معلولیت فرزندان خود در سرشماری سال ۸۵ به اشتباه دو میلیون و ۷۰۰ هزار معلول گزارش شده است!»

محمود کاری تاکید می کند: وضعیت آمارهای استخراج شده در ایران در مورد معلولین به دلایل مختلف همچون نداشتن نگرش صحیح و مثبت به افراد معلول، عدم اطلاع رسانی شفاف از توانمندی های معلولین باعث استخراج آمارهای غیرواقعی شده و این آمارها منطبق با تعداد واقعی معلولین در ایران و آمارهای جهانی نیست.

از سوی دیگر، معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی کشور هم آمار متفاوت دیگری را ارائه می دهد. بنا به اعلام «یحیی سخنگویی» در حال حاضر سه میلیون و ۲۰۰ هزار معلول و مددجو تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور قرار دارند! بدین ترتیب و با لحاظ رقم اعلامی کارشناس سازمان بهزیستی کشور دو فرضیه مطرح می شود:

۱) هیچ منبع و مرجعی آمار دقیق معلولان کشور را در اختیار ندارد!

۲) با فرض وجود ۷ میلیون معلول در کشور، سازمان بهزیستی تنها نیمی از آنها را تحت پوشش خود دارد و بقیه معلولان از دریافت تسهیلات قانونی و بر حق خود در این زمینه محرومند! در هر دو صورت، جز تاسف نمی توان چیز دیگری بر حاشیه ی آن نوشت!

* براساس نتایج سرشماری ۱۳۹۰، نزدیک به یک میلیون و پنجاه هزار نفر در ایران،دچار معلولیت هستند؛ حدود ۳۵۰ هزار نابینا و ناشنوا، حدود ۶۰۰ هزار فرد دارای معلولیت جسمی و حرکتی و حدود ۳۵۰ هزار ایرانی دارای اختلال ذهنی. از طرف دیگر، برخی کارشناسان آماری معتقدند که آمار واقعی معلولیت بیشتر است، زیرا به ویژه در روستاها و شهرهای کوچک، برخی خانوارها «معلولیت» را نوعی نقص برای کل خانواده می‌دانند و در نتیجه در پاسخ پرسش‌های آمارگیر حاضر نیستند اظهار کنند که یکی از اعضای خانواده آنها دچار معلولیت است.

(۲)نگاهی به جنبش جهانی دفاع از حقوق معلولین:

جنبش دفاع از حقوق معلولین هدفش ادغام معلولین در جامعه و تغییر ساختار فیزیکی و قانونی جامعه برای بالا بردن عملکرد معلولین در عرصه های اجتماعی است. این جنبش در مقابل سوء رفتار به معلولین، تبعیض گذاشتن نسبت به آنها، نقض حقوق آنها و گسترش دادن فرصتهای زندگی بهتر به آنها وارد عمل می شود.

جنبش دفاع از معلولین در غرب باعث شده که طی چند دهه اخیر چهره شهرها و مراکز عمومی تغییرات جدی بکند.از توسعه ابزارهای مخصوص حمل و نقل معلولین، تا مسیرهای اضافی اجباری برای عبور صندلیهای چرخدار و سگهائی که کمک به نابیناها می کنند تا علامت گذاریهای معبرها تا افزایش امکانات برای نقل و انتقال معلولین در سطح حمل و نقل شهری.

هدف دیگر جنبش حمایت از معلولین، بالا بردن توان زندگی مستقل توسط معلولین است.حمایتهای قانونی از معلولین ، دقیقا بالا بردن حق انتخاب برای آنان و استقلال فکری و مادی آنها را هدف قرار می دهد.

در انگلستان جنبش دفاع از حقوق معلولین باعث شد که در سال ۱۹۹۵ قانون حمایت از معلولین به تصویب برسد که بر طبق آن هرگونه تبعیض نسبت به معلولین مجازات قانونی بدنبال خواهد داشت.

^{در امریکا، جنبش دفاع از حقوق معلولین از دهه ۶۰ میلادی بدنبال جنبشهای دفاع از حقوق زن و مخالف تبعیض نژادی شکل گرفت. مبارزه برای دفاع از هر گونه معلولیت، چه روانی چه فیزیکی (از جمله نابینائی و اختلالت شنوائی) بخش مهمی از مبارزات حقوق شهروندی محسوب گردید.}

در دهه ۶۰ میلادی در ایالت کالیفرنیا با مبارزات ادوارد رابرت، جنبش برای دفاع از زندگی مستقل معلولین بصورت ساختن محیطهای زندگی که بتواند صندلی چرخدار درش حرکت داشته باشد به دولت تحمیل شد. در سال ۱۹۶۸ قانون مراکز دولتی را مجبور کرد که در هر ساختمان امکاناتی برای حرکت معلولین فراهم آورند.

در سال ۱۹۹۰ قانون سراسری دفاع از حقوق معلولین به قانونی کشوری در امریکا تبدیل شد که عرصه های بسیاری را می پوشاند.چه از جهت حمایتهای قانونی تا حمایتهای مالی اجتماعی که بموجب آن تسهیلات ویژه به معلولین برای بازتوانی و فعال بودن و اشتغال و آموزش قائل می شود.

(۳)تغییر زیر ساختهای اجتماعی و فرهنگی و سرمایه گذاری اجتماعی و دولتی برای جلوبردن فرهنگ حمایت از معلولین:

در جامعه انسان محور و آزاد ، حقوق شهروندی باید مرکز فعالیتهای حکومت و جامعه باشد. خصوصا اقشار اسیب پذیررا باید هدف قرار داد.جامعه اگر بخواهد از معلولین دفاع کند باید سرمایه گذاری وسیعی بکند که از اموزش کلیت جامعه در مورد معلول تا تغییر بافت شهری تا تغییر قوانین مدافع معلول تا سازمانهای دولتی ناظر بر بهداشت و درمان معلولین و بازپروری انها بطوری که بتوانند با حداکثر استقلال در زندگی و تصمیم گیریهاشان شریک شوند. بنوعی می توان گفت که نجوه برخورد جامعه و سیاستمداران به حق معلولین بخش مهم معیار برای تحقق حقوق انسانی است. نظام سرمایه داری در غرب به رغم ناتوانیهای تاریخیش قدمهای بزرگی برای حمایت از حقوق معلولین برداشته. این حقوق طبعا باید در جامعه سوسیالیستی و تحت رهبری کمونیستها بیشتر و عمیقتر حفاظت شود.

امید است که در بازنگری برنامه دنیای بهتر، این جمعیت بزرگ نیز مورد توجه قرار گیرد.

منابع بیشتر:

(۱)جنبش دفاع از حقوق معلولین جسمی و روانی

http://en.wikipedia.org/wiki/Disability_rights_movement

(۲)روز جهانی دفاع از حقوق معلولین در سوم دسامبر ۲۰۱۳

http://www.un.org/disabilities/

(۳)آمار معلولین در ایران:

http://www.donya-e-eqtesad.com/news/740441/

(۴)سایت جامعه معلولین ایران:

http://iransdp.com/

(۵)پرواز با بالهای شکسته:

http://azargalam.blogfa.com/post-524.aspx