مقدمه:

در مقالات گذشته(۱)، در نقد “برنامه دنیای بهتر” توضیح دادم که یک برنامه سیاسی اساسا نمی تواند مادام العمر نوشته شود. هم محدودیتهای بینشی نویسندگان برنامه و هم محدودیتهای زمانی و مکانی حاکم بر تاریخ نوشتن برنامه ایجاب می کند که برنامه سیاسی هر چند سال ، بازنگری و بازنویسی شود. مسائل جامعه بشری تغییر می کنند و پاسخهای نوئی می طلبند.انسان در پراتیک زندگی ، یافته هایش تغییر می کند و نمی شود روی یک پلاتفرم ، همیشه ایستاد.

“برنامه دنیای بهتر” نزدیک به ۲۷ سال پیش توسط منصور حکمت نوشته شد و به رای رهبری و اعضای آن دوره حزب کمونیست کارگری ایران گذاشته شد. این برنامه از آن تاریخ مورد بازنگری قرار نگرفته. یک علتش اینست که منصور حکمت و آثارش متاسفانه تبدیل به تابوهائی شده اند که تا همین امروز به احزاب کمونیست کارگری موجود اجازه بازنگری نداده اند.زمان و نیازهای پراتیک مبارزاتی بالاخره این تابوها را زیر سوال خواهد برد و فعالین کمونیست کارگری را به بازنگریهای جدی در تئوری و پراتیکشان ترغیب خواهد کرد. منهم بعنوان یک فعال کمونیست کارگری تلاشم اینست که نقدها و پیشنهاداتم بتواند در جلو بردن جنبش کمونیزم کارگری برای به پیروزی رساندن آزادیخواهی و برابری طلبی کمکی باشد.

در این بخش ، موضوع محدودیتهای “برنامه دنیای بهتر” در موضوع حقوق کودک را بررسی می کنم:

(۱)”برنامه دنیای بهتر” در موضوع حقوق کودک چه می گوید؟

همینکه در برنامه سیاسی یک حزب، بخشی مستقل در موضوع دفاع از حقوق کودک مطرح شده از دید من از نو آوریهای مهم برنامه دنیای بهتر است. حزب کمونیست کارگری و منصور حکمت در تاکیید بر بحث حقوق کودک بر تمامی احزاب سیاسی موجود ایران ، برتری داشته اند. در برنامه دنیای بهتر می خوانیم(۲):

“حقوق کودکان  

حق هر کودک به یک زندگی شاد، ایمن و خلاق.
تضمین رفاه و سعادت هر کودک، مستقل از وضعیت خانوادگی، با جامعه است. دولت موظف است استاندارد واحدی از رفاه و امکانات رشد مادی و معنوی کودکان و نوجوانان را، در بالاترین سطح ممکن، تضمین کند.
پرداخت کمک هزینه های لازم و ارائه خدمات رایگان پزشکی و آموزشی و فرهنگی، برای تضمین استاندارد بالای زندگی کودکان و نوجوانان مستقل از وضعیت خانوادگی.
قرار گرفتن کلیه کودکان فاقد خانواده و امکانات خانوادگی، تحت تکفل دولت و زندگی و تربیت آنها در نهادهای مدرن و پیشرو و مجهز.
ایجاد مهد کودک های مجهز و مدرن به منظور برخورداری همه کودکان از یک محیط زنده و خلاق تربیتی و اجتماعی، مستقل از شرایط خانوداگی.
برابری حقوقی کامل کودکان، اعم از اینکه داخل یا خارج ازدواج بدنیا آمده باشند.
ممنوعیت کار حرفه ای برای کودکان و نوجوانان زیر ١۶ سال.
ممنوعیت هر نوع آزار کودکان در خانواده، مدارس و موسسات آموزشی و در سطح جامعه بطور کلی. ممنوعیت اکید تنبیه بدنی. ممنوعیت فشار و آزار روانی و ارعاب کودکان.
مقابله قاطع قانونی با سوء استفاده جنسی از کودکان. سوء استفاده جنسی از کودکان جرم سنگین جنایی محسوب میشود.
تعقیب و مجازات قانونی کسانی که به هر طریق و به هر توجیه مانع برخورداری کودکان، اعم از دختر و پسر، از حقوق مدنی و اجتماعی خویش، نظیر آموزش، تفریح، و شرکت در فعالیت های اجتماعی مخصوص کودکان گردند.”

(۲)ایرادات بر “برنامه دنیای بهتر” در خصوص حقوق کودک:

اول: تعریف سنی کودک:در برنامه دنیای بهتر، سن ۱۶ سال بعنوان مرز کودک و بالغ ذکر شده که با تمامی کنوانسیونهای موجود در مورد حقوق کودک مغایرت دارد.(۴و۵و۶). در این کنوانسیونها سن ۱۸ سال را بعنوان مرز بین کودک و بزرگسال به رسمیت شناخته اند. اینکه حکومتی سن کودک را پائینتر از ۱۸ سال بپذیرد معنیش اینست که کودکان بالاتر از ۱۶ سال را از حقوق و مزایای کودک محروم می کند و این بزرگرین نقض حقوق کودک است. تحقیقات جدیدتر در علم تکامل مغز انسان نشان می دهد که سن ۲۱ سال ، سن دقیقتریست برای مرز بین کودک و بزرگسال چرا که عموما انسانها تا این سن هنوز مغزشان تکامل کافی نیافته و جامعه باید پوشش حفاظتی بیشتری به افراد زیر ۲۱ سال در همه عرصه ها قائل شود.

دوم: ندیدن موضوعات متعدد بدرفتاری نسبت به کودکان:در برنامه دنیای بهتر ، منع آزار فیزیکی و روانی و جنسی کودکان بدرستی ذکر شده. در منشورهای کنونی بین المللی حقوق کودک ، مواردی مثل فحشای کودکان، پرونوگرافی کودکان، دفاع از حقوق کودکان در جنگها هم بطور مشخص ذکر شده که باید در تجدید نظر به برنامه قید شود. نکته دیگر، شایعترین و پوشیده ترین نوع آزار کودکان که عبارتست از “بی توجهی به کودک” است.

سوم:مسئله دفاع از کودکان در مقابل استثمار شدن در مظام سرمایه داری: در برنامه دنیای بهتر به “ممنوعیت کار حرفه ای برای کودکان زیر ۱۶ سال” اشاره شده. حتی با استانداردهای کنونی جهانی پذیرفته شده، این سن باید به ۱۸ سال افزایش یابد. صرف نظر از اینکه اساسا برنامه دنیای بهتر بین مخالفت با اساس استثمار انسان و “بهبود شرایط کار در نظام سرمایه داری” مرز بندی واضحی ندارد و برنامه ای بین سوسیالی دموکراسی است و نظام سوسیالیستی!

چهارم: مرز کشی بین حقوق قانونی و جزائی کودکان و بالغین: در برنامه دنیای بهتر اساسا این مرز کشی تاکیید و اشاره نشده. در کشورهای پیشرفته تر دنیای کنونی ، بتدریج قوانین حقوقی و جزائی و جنائی بین کودکان و افراد بالغ مرزکشی های بیشتری انجام می دهد.دادگاهای کودکان با دادگاههای انسانهای بالغ متفاوت است و قضات متخصص امور کودکان با کمک مددکاران اجتماعی و روانشناسان ، امر رسیدگی به حقوق کودک را به عهده دارند.

پنجم:عدم اشاره به ختنه کودکان و حوزه دخالتهای والدین در حقوق کودک: از معضلات مهم دنیای کنونی اینست که والدین کنترل بسیار بالائی بر سرنوشت کودکشان دارند. بسیاری پرنسیبهای غلط خود را به کودک اعمال می کنند.باورهای و ایدئولوژیهای مذهبی و غیر مذهبی را تزریق فرزند خود می کنند و خود را صاحب فرزندان می دانند.قوانین کنونی هم در بسیاری عرصه ها این حق والدین را به رسمیت می شناسد و فضا ایجاد می کند که کودکان ملعبه کم فهمی های والدین خود قرار گیرند.از جمله این مصیبتها یکیش همین ماجرای ختنه کودکان است که متاسفانه در ایران بسیار شایع است. در برنامه دنی بهتر حتما در این موضوع مهم باید بحث شود و مرز مشخصی بین حقوق والدین و حقوق اجتماع و حقوق کودک کشیده شود.

خلاصه:

بی شک پرداختن به مسئله حقوق کودک ، کاریست کارشناسی و انعکاس آن در برنامه سیاسی یک حزب باید به همان سطح کارشناسی شده انجام شود و مثل تمامی حقوق انسانی هر چند سال بازنگری شود. برنامه دنیای بهتر هم از این قاعده مستثنی نیست. موارد ذکر شده بالا فقط بعنوان مثل ارائه شد و امید است در آینده شروعی باشد به بازنگریهای جدی تر.

منابع دیگر:

(۱)آرشیو نقد برنامه دنیای بهتر

http://monazere-siasi.com/در-نقد-برنامه-دنیای-بهتر

(۲)برنامه دنیای بهتر

http://www.wpiran.org/asnsad-mosavab-wpi/index-asnad.htm

(۳)تاریخچه مبارزه جهانی برای حقوق کودک:

http://en.wikipedia.org/wiki/Children%27s_rights_movement

(۴)حقوق کودک:

http://en.wikipedia.org/wiki/Children’s_rights

(۵) کنوانسیون جهانی حقوق کودک:

http://en.wikipedia.org/wiki/Convention_on_the_Rights_of_the_Child

(۶)اعلامیه جهانی وین-بخش مربوط به حقوق کودک:

http://en.wikipedia.org/wiki/Vienna_Declaration_and_Programme_of_Action