برنامه دنیای بهتر در موضوع حفاظت محیط زیست چه دارد بگوید؟ بخش هشتم نقد برنامه دنیای بهتر

(این مقاله را تقدیم می کنم به یار و همسرم سیمین بخاطر یادآوری مسئله محیط زیست و سالگرد ازدواجمان)

مقدمه:

از نقاط قوت برنامه دنیای بهتر اینست که خواستهای مطالباتی چنبشهای متفاوت اجتماعی را تلاش کرده در خود جمع کند.بواقع تحزب سیاسی کارش همینست که ظرفی بشود برای تمرکز دادن جنبشهای مطالباتی که پاسخهای خود را از دیدگاه سیاسی بتوانند در یک برنامه حزبی که برای کسب قدرت سیاسی مبارزه می کند ، بیابند.

این نقطه قوت، یک نیاز مهم را ایجاب می کند: چون جنبشها و مطالباتشان تابع زمان و مکان هستند، بازنگری و امر بازنویسی برنامه خودش مبرمتر و عاجلتر می شود. زمان و شرایط و زندگی تغییر می کند.مسائل جدیدی جلوی جامعه قرار می گیرد و پاسخهای نوئی را طلب می کند.مثلا شاید چند دهه قبل مسئله حقوق معادل همجنسگرایان زیاد به سطج جامعه کشسده نشده بود اما حالا در ایران هم مسئله واقعی است و اگر در برنامه کمونیستهای کارگری به آن اشاره نشود یک سهل انگاری نابخشودنیست. یا مسئله تغذیه و بهداشت تغذیه در ارتباط با بهسازیهای ژنتیک مواد غذائی و تاثیراتی که الان در غرب موضوع مخالفتهای اجتماعی است.

مسئله مخیط زیست از جمله موضوعاتی است که در یکی دو دهه گذشته هم به مسئله جدی اجتماعی تبدیل شده و هم جنبشهای مطالباتی جدیدی را برانگیخته است.نمونه اش اعتراضات وسیع مردم در آذربایجان است در مورد وضعیت اسفبار دریاچه اورمیه.

طبعا در زمانی که منصور حکمت برنامه دنیای بهتر را می نوشت هنوز ابعاد این مسئله محیط ریستی در ایران شاید برای فعال چپ و کمونیست کمتر شناخته شده بود و هنوز آنرا “خودی” نمی دید. بسیاری از مسائل جامعه را هنوز کمونیستها خودی نمی بینند و از وارد شدن بهش گریزانند! مشکل این می شود که حزب کمونیستهای کارگری این مسئله را بعد از نزدیک ۳۰ سال از تدوین برنامه اش نبیند و نخواهد در برنامه اش قید کند!

اینجا تلاش می کنم مقداری به مسئله محیط ریست در ایران بیشتر بپردازم تا تصویر بهتری بوجود آید :

(۱)ابعاد عمومی مسئله محیط ریست در ایران(۱):

بنا به گزارشات تایید شده ، ایران یکی از ده کشور مصیبت زده در مووع محیط ریست محسوب می شود. متعاقب روی کار آمدن رژیم اسلامی ، عدم کنترل حکومت بر منابع ارزشمند طبیعی از یکسو و در دهه های دوم و سوم، سیاستهای بسیار نادرست حکومت در زمینه “توسعه اقتصادی” و بی توجهی مطلق نسبت به مسئله محیط ریست باعص شد که جامعه ایران دچار بحران بسیار وسیع محیط ریستی شود. سر تیتیرهای معضلات مخیط ریست در ایران عبارتند از:

الف: آلودگی بسیار وسیع هوای شهرهای بزرگ و تلفاتی که این آلودگی سالانه از جامعه می گیرد.بر طبق گزارشات منتشر شده ۷ شهر بزرگ ایران در کنار تهران الان دچار آلودگی مزمن به گازهای سمی هستند. دیگر مسئله تهران نیست! از اهواز تا سنندج مناطق بسیار آلوده تشخیص داده شده اند.

ب:وضعیت بسیار بحرانی دریاچه ها و تالابهای ایران:

دریاچه اورمیه:

اجرای پروژه احداث پل میان گذر بر روی دریاچه ارومیه که از چندین سال پیش مطرح شده بود، سبب تقسیم آب این دریاچه به دو بخش و در نهایت کاهش شدید آب و خشک شدن بخشی از دریاچه شد که نگرانی شدید کارشناسان و فعالان محیط زیست را برانگیخت. کار تا به آنجا پیش رفت که حسن عباس‌نژاد، مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی در آبان‌ماه گفت که ۶۵ درصد دریاچه ارومیه به کویر نمک تبدیل شده است. آقای عباس‌نژاد گفت که دریاچه ارومیه نیازمند ۲۰ میلیارد متر مکعب آب است و ۸۰ درصد از جمعیت تخم گذار فلامینگوها در جزایر ۹ گانه این دریاچه کاسته شده است.

دریاچه بختگان:

مسعود باقرزاده کریمی، مشاور معاون محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست با اعلام اینکه مسئولان وزارت نیرو رایزنی‌هایی را در زمینه رهاسازی آب برای نجات تالاب بختگان انجام داده اند، گفت: “۸۰ درصد از تالاب بختگان خشک شده است.” و همچنین آلودگی آب باعث مرگ و میر ماهی‌ها می‌شود.

آقای باقرزاده با اشاره به اینکه بختگان تالاب کویری است و به طور طبیعی ۵۰ درصد از آن هر ساله خشک می شود، افزود: “در دو سال اخیر خشکسالی در این تالاب که از پیوستن سه تالاب نی‌ریز، کمجان و بختگان تشکیل می شود، افزایش یافته است.” تالاب بختگان در استان فارس قرار دارد و زیستگاه زمستانی پرندگانی بود که از روسیه و دشت های سیبری به ایران مهاجرت می کردند.
محمد جواد محمدی‌زاده، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ایران در آبان ماه گفته که تنها ۲۴ تالاب از ۲۵۲ تالاب ایران در کنوانسیون رامسر رامسر به ثبت بین المللی رسیده است.

آلودگی بیسابقه دریای خزر:

دریای خزر بعنوان یک دریاچه بین المللی در حال مرگ است.آلدوگی در این دریاچه زیبا در حال رشد تصاعدی است و هر کشور مجاور این دریاچه دیگری را مقصر اعلام می کند.مرگ جیوانات دریائی و جاری کردن زباله های صنعتی و حفاریهای نفتی در حوزه این دریاچه عوامل مهم تخریب این دریاچه هستند.

تالاب انزلی و سایر تالابهای ایران:

از جمله تالابهای ثبت شده است که به دلیل ورود حجم بالای رسوبات، عمق آن کم شده است. بخش های بزرگی از تالاب گاوخونی، ارژن، پریشان، آجی‌گل و تالاب سه گانه هامون نیز خشک شدند. وضعیت تالاب شادگان هویزه، هوالعظیم نیز نامناسب گزارش شد.
به اعتقاد صاحبنظران شرایط نگهداری از این تالابها مناسب نیست و تالابهای ایران در معرض آلودگی و یا خشک شدن قرار دارند. بخشی از این به خاطر کاهش بارش و بارندگی و بخشی از آن به دلیل استفاده از آب تالاب‌ها برای مصارف کشاورزی است. ورود فاضلاب‌های شهری و کارخانه‌ها به آب تالاب ها نیز از دلایل آلودگی آنها شناخته می شود.

ج-نابودی جتگلهای ایران:

محمد امینی، رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مازندان در دی ماه اعلام کرد که براساس آمار اعلام شده از سوی نهاد‌های رسمی روزانه ۴۰ هکتار از جنگل‌های ایران نابود می‌‌شود و روند تخریب جنگل و مراتع در ایران روند صعودی دارد.
محمدحسین بازگیر، مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان لرستان نیز عمده‌ترین مشکل محیط زیست این استان را آتش‌سوزی جنگل‌ها و تخریب آن عنوان کرد و گفت: “از ابتدای سال ۱۳۹۰ بیش از ۷۰ هکتار از مراتع و جنگل‌های حفاظت شده این استان دچار آتش سوزی شده است.

سازمان جهانی خوار و بار و کشاورزی فائو نیز در گزارشی نسبت به وضعیت جنگل‌ها در ایران هشدار داد.
در میان کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا ایران از نظر میزان نابودی مناطق جنگلی در اثر آتش سوزی در رتبه چهارم قرار دارد.

علیرضا احمدوند، مدیرکل منابع طبیعی استان لرستان با اعلام اینکه بیشتر آتش‌ سوزی‌های سطح استان لرستان توسط عامل انسانی انجام می‌شود ،گفت : “از دلایل آتش‌سوزی عمدی می‌توان به دو عامل اصلی اختلافات قومی و طایفه‌ای و ایجاد آتش سوزی در جنگل برای تصرف اراضی ملی برای زراعت اشاره کرد.”

(۲) جنبشهای مردمی حمایت از محیط ریست و نقش مداخله گری کمونیستهای کارگری

هر فعال آزادیخواهی که شاهد مبارزات مردم در ایران طی سالهای گذشته بوده این پدیده عروج جنبشهای مطالباتی محیط ریستی را مشاهده کرده است. این جنبشها عرصه های جدیدتر مداخله گری مردم درون سازمانهای فرهنگی و احتماعی و اعمال فشار به حکومتگران رژیم اسلامی بوده اند. مردمی که در این زمینه فعال هستند بخوبی از نقش حکومت اسلامی و نظام سرمایه برای تخریب منابع طبیعی آگاه هستند و این عرصه یکی از عرصه های جدیدیست که تحزب سیاسی کمونیزم کارگری باید در برنامه اش بگنجاند و درش فعال شود.

کمونیزم کارگری بنا به خصلت اجتماعی بودنش باید بتواند فضاهای مطالباتی روزمره مردم را مرتب شناسائی کند و این عرصه محیط زیست عرصه بسیار مهمی است که در برنامه کنونی دنیای بهتر جائی ندارد و باید بیابد.

به جهت برنامه ای باید مسئله محیط ریست در ایران توسط یک کار کارشناسی شده تصویر شود و مکانیزمهای ارتباط گیری و مشارکت فعالین کمونیزم کارگری در این عرصه روشن گردد.

دیدگاههای بسیار مختلفی در برخورد به مسئله محیط زیست وجود دارد. چپ و راست سیاسی در همین موضوع نیز یکسان برخورد نمی کنند.گرایشات رفرمیستی این مسئله را مسئله “درونی مردم” تلقی می کنند و بیشتر برخوردشان “ارشاد مردم است” و همکاری با حکومتها.از سوی دیگر چپ جامعه باید در ارائه این مسئله به ریشه ها بپردازد و جامعه را فرابخواند که بهبود محیط زیست را از سر درمان عواملش ببینند. لذا گرایش سوسیالیستی و چپ در حل مسئله محیط زیست باید در برنامه تدوین شود و طرح مداخله گری کمونیستی چه از زاویه “اپوزسیون وضع موجود” و چه از زاویه حکومت گری روشن گردد.

منابع بیشتر:

(۱)برخی منابع در موضوع مسئله محیط زیست در ایران:

ایران جزو ۱۰ کشور تخریب‌کننده محیط زیست

http://www.tabnak.ir/fa/pages/?cid=94760

وضعیت بحرانی محیط ریستی ایران

http://www.dw.de/%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%DA%86%D9%87%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%86-%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA/a-16000685

مدیریت محیط زیست ایران؛ اسفبارتر از قبل

http://fararu.com/fa/news/149306/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA-%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D9%81%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B1-%D8%A7%D8%B2-%D9%82%D8%A8%D9%84

سال سیاه محیط زیست ایران

http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=169017

گزارشی از مهمترین اخبار زیست محیطی ایران در یک سال گذشته

http://www.phce.org/1390-07-13-10-17-15/832-1391-02-07-12-28-18.html