مجید خوشدل
منبع: www.goftogoo.net
بیستمین سالروز کشتار زندانیان سیاسی در سال ۶۷ و بیست و هفتمین سالگرد شکارهای خیابانی، دستگیری‌های گسترده، شکنجه‌های طاقت فرسا و اعدام‌های دسته جمعی زندانیان سیاسی و عقیدتی در راه است.
آیا تقارن حوادث اجتماعی و نقطه‌های عطف با تقسیم‌بندی‌های زمانی، و اعتباری که این تقسیم‌بندی‌ها (شب هفت، چهل‌ام، سالگرد، دهمین… بیستمین… پنجاهمین… صدمین سال) در نزد اغلب ایرانیان دارد، باعث می‌شود که امسال، درخت بیست ساله (بیست و هفت ساله) زندان و زندانی سیاسی شکوفه آگاهی دهد؟ آیا شکوفه‌ها، روزی سیب‌های شیرین و آبداری می‌شوند تا دختران و پسران ایرانی بی‌ترس از حربه‌ی تنبیه زمینی و الهی (دوزخ) سیب‌ها را به دندان گیرند و جوانی را شیرین و با نشاط تجربه کنند؟
امّا دوزخی که قرن‌ها «الهی» بود، آنگاه که «زمینی» شد ویرانی‌ها در کشورمان برجای گذاشت. دوزخی که وقتی عشق ورزیدن را از انسان ستاند، از مادر خواست تا جاسوسی فرزند کند، به دست پدر تازیانه داد تا نظاره‌گر رنج فرزند باشد، عاشق را تا پستان درخاک فرو بُرد و باران سنگ بر سرش بارید تا به عاشق‌ها بفهماند که عشق ورزیدن در مرام دوزخیان موجب عذاب و عقوبت است. در مرام دوزخیان لبخند و بوسه گناهی کبیره است و شادی و شادمانی سالهاست از آن دیار رخت بربسته است.
* * *
«دوزخ روی زمین» کتابی پژوهشی از ایرج مصداقی است که ریشه‌ها و بنیان‌های فکری «دوزخی» شدن ایران را مورد توجه قرار می‌دهد.
در این کتاب بخشی از مانیفست نظام اسلامی، جایگاه ارزشی و راهبردی روایات، احادیث و آیات قران در تکوین دوزخی شدن ایران مورد تأکید قرار گرفته است. این‌که چرا و با چه محمل‌های ایدئولوژیکی شکنجه می‌کنند؛ دست و پا قطع کرده و سنگسار می‌کنند؛ این‌که چرا پیکان حمله‌ی زمامداران ایران، عموماً زنان جامعه را نشانه گرفته است؛ این‌که چرا در دستگاه ارزشی حاکمیت ایران، گریه و ماتم و عذاب بردن انسان ارج و قرب داشته و در عوض برای شادی و سرخوشی بساط داغ و درفش برپا می‌شود؛ و این‌که چرا سی سال تلاش شده است تا دوزخ الهی را زمینی کنند، مباحثی هستند که در این کتاب به‌طور مستند به آنها پرداخته شده است.
وقتی دوزخ روی زمین را در آرامش بیشتری برای دومین بار خواندم، دریافتم که اگر عامل تعجیل و شتاب در انتشار آن دخالت پیدا نمی‌کرد، موارد انگشت شماری از غفلت‌های نگارشی (ویراستاری) و برخی از تکرارها به حداقل ممکن می‌رسید.
نقطه قوت کتاب ـ که همانا هدف اصلی نگارنده در نگاشتن آن بوده است ـ استفاده‌ی منطقی از مستندها، روایت‌ها، احادیث مذهبی، آیات قرآن و کتاب تورات در تبیین و تشریح دوزخ (زمینی و الهی) و جایگاه والای آن در نزد دین‌مداران از اعصار و قرون گذشته، تا زمامداران فعلی ایران بوده است.
با این حال، شخصاً براین باورم که «کارستان» ایرج مصداقی در کتاب دوزخ روی زمین به سخن آوردن بخشی از زندانیان سیاسی سابق بوده است که تجربه‌ی «واحد مسکونی» را در زندانهای ج. اسلامی از سرگذرانیده و تاکنون سکوت اختیار کرده‌اند.
به بهانه‌ی سالروز کشتار زندانیان سیاسی و نیز انتشار کتاب «دوزخ روی زمین» گفتگوی حضوری با ایرج مصداقی انجام داده‌ام، که آن را ملاحظه می‌کنید:
* * *
ایرج عزیز، ممنون از شرکت‌ات در این گفتگو.
ـ خیلی ممنون از این‌که فرصتی در اختیارم قرار دادید تا دوباره صحبتی با هم داشته باشیم.
* کتاب جدیدی در دست انتشار داری به نام «دوزخ روی زمین». این کتاب تا این تاریخ هنوز منتشر نشده و مراحل پایانی‌اش را در چاپخانه می‌گذارند. قسمت اعظم گفتگوی ما راجع به بخش‌ها و سرفصل‌هایی از این کتاب است.
امّا چون به بیستمین سالگرد کشتار زندانیان سیاسی در سال ۶۷ نزدیک می‌شویم، می‌خواهم مکثی در این باره داشته باشیم. چه فکر می‌کنی؟ آیا آتش زیر خاکستر بازماندگان کشتار دهه‌ی شصت زندانهای ایران، و دیگر فعالان سیاسی، امسال آبی را گرم خواهد کرد؟ یا این‌که دوباره شاهد همان آتش‌سوزی‌های محفلی خواهیم بود؟
ـ از آنجا که من آدم خوش‌بینی هستم، امیدوارم اتفاق مثبتی که شما می‌گویید، یک روز اتفاق بیافتد. ولی بعید می‌دانم لااقل مراسم امسال تفاوت کیفی‌ای با گذشته داشته باشد. امّا چون در جریان بخشی از اقدامات و فعالیت‌ها در این زمینه هستم، فکر می‌کنم قدم‌های مثبتی در این سمت برداشته شده. امیدوارم این شروع خوبی باشد، برای این‌که ما بتوانیم در سالیان آینده به چیزی که شما گفتید، برسیم.
* آن‌طور که من در جریان هستم (شاید با یک استثنا) برنامه‌های امسال قرار است که همان شکل و محتوای سابق را حفظ کند. به‌طور مشخص در یکی از برنامه‌ها قرار است که «مراسم یادمان» و «سمینار بحث» را یک کاسه کنند. شما از «دیدن قدم‌های مثبت» چه منظوری داری و به طور مشخص از چه چیزی صحبت می‌کنی؟
ـ تصور من این است که وقتی ما لااقل اراده می‌کنیم «متفاوت» باشیم (صرف نظر از این‌که راه درستی می‌رویم یا نمی‌رویم) همین می‌تواند آغاز خوبی باشد و می‌تواند قدم اوّل باشد. همان‌طور که گفتم، هر چند ممکن است که این اراده با اشتباه همراه باشد.
* متوجه نمی‌شوم. گفتی شواهدی در دست است که برخی از مراسم امسال زندانیان سیاسی به سمت درست و بایسته‌ای پیش می‌رود. می‌توانم بپرسم، از کدام شواهد صحبت می‌کنی؟
ـ البته من در جریان برنامه‌ی هیچ کدام از مراسم‌های امسال نیستم و اطلاعات دقیقی ندارم. ولی همین‌که برنامه‌گزاران و تلاش‌گران مطرح می‌کنند که ما می‌خواهیم حرکت جدیدی داشته باشیم، متفاوت از آنی که قبلاً بوده…
* یعنی افراد