مقدمه:

عروج نابهنگام جنبش وسیع اعتراضی در ترکیه در روزهای اخیر که توسط مدیای سرمایه جهانی عموما سانسور می شود، چشمهای حاکمان دنیا و مبارزان راه آزادی انسان را خیره کرده است.برای هر دو طرف این پدیده بخاطر وسعتش تعجب و کنجکاوی برانگیخت.حاکمان را نگران کرد و مبارزان آزادیخواه را شاد!

عده ای این جنبش را اعتراضی بر علیه “اسلام میانه” دانستند.(۱) من در عین اینکه رد نمی کنم که به هر حال قدرت سیاسی دست حزب اسلامی پروغرب است، اما مدعی هستم که اعتراض مردم ریشه های عمیقتری هم دارد. از دید من اعتراض مردم ترکیه ، اعتراض بر علیه وضعی است که نظام سرمایه دارد در ترکیه به زندگی مردم تحمیل می کند. “سکولارها” هم نخواهند توانست بحران کنونی ترکیه را دهنه بزنند. دعوای طبقاتی درون ترکیه بسیار ریشه دار تر است. ممکنست مثل سایر جنبشهای اعتراضی بطور موقت با جابجائی دولت فروبکشد اما ترکیه هم مثل سایر حلقه های نظام سرمایه و شاید ضعیف تر از سایرین در حال تبدیل شدن به عرصه مبارزه بر علیه نظم سرمایه خواهد بود:

(۱)داستان خیزش کنونی مردم ترکیه از کجا آغاز شد؟(۲)

بالاخره انفجارات اجتماعی همیشه از جائی و بهانه ای آغاز می شوند. جائی بخاطر خودکشی یک دانشجو، یکجا بخاطر دستگیری چند دانش اموز که شبانه شعارهای ضد حکومتی نوشتند، …صحنه ترکیه با قصد تخریب یک پارک برای ساختن یک مجموعه تجارتی شروع شد. بر اساس گزارشات، طبقه متوسط شهری، جوانان، در مرحله بعد اتحادیه های کارگری و معلمان  با استفاده از مدیای آلترناتیو و “اجتماعی” (از جمله اینترنت، فیسبوک و تویتر)به سرعت حرکتی محدود را به سطح کشوری کشاندند:

“… تظاهرات در روز ۲۸ می ۲۰۱۳  از استانبول و میدان تقسیم شروع شد. جائی که بولدوزرها وارد شدند تا پارک این میان را خراب کنند تا یک مجتمع تجارتی بزرگ بحایش ساخته شود. فعالین اجتماعی بلافاصله مانع حرکت بولدوزرها شدند. تجمع مردم در میدان تقسیم ادامه پیدا کرد و مردم در میدان چادر زدند. در ۳۰ می ۲۰۱۳ ، پلیس ساعت ۵ صبح به مردم حاضر در پارک حمله کرد و چادرهای مردم را به آتش کشید و حجم زیادی گاز اشک آور پرتاب کرد. مردم استانبول در حجم هزاران نفر همان بعد از ظهر به پارک تقسیم هجوم آوردند و اینبار هم بر علیه تخریب پارک اعتراض کردند و هم حمله وحشیانه پلیس را محکوم کردند و سرانجام اعتراض در سطحی کشوری بر علیه حزب “عدالت و توسعه که دولت را در اختیار دارد توسعه پیدا کرد.

در ۳۱ می ۲۰۱۳ پلیس مجدد به مردم حاضر در میدان تقسیم با گاز اشکاور و ماشین اب پاش حمله ور شد. صحنه نبردی وسیع در منطقه میدان آغاز گردید. صدها تن از مردم از جمله خبرگزاران مجروح شدند. فعالین اتحادیه های کارگری حاضر در منطقه هم مورد حمله پلیس قرار گرفتند. خواست استعفای نخست وزیر ترکیه از سوی تظاهر کنندگان مطرح شد. حملات پلیس بیشتر به خشونت کشیده شد. پلیس خصوصا به ضربه به سر مردم پرداخت و تظاهرات و درگیری تا شب ادامه پیدا کرد.

در آخر هفته تظاهرات به سه شهر مهم ترکیه یعنی استانبول، انکارا و ازمیر کشیده شد . شهرهای دیگر ترکیه از جمله بورسا، کوچالی، ادیم، سامسون، هاتای، آدانا،آنتالیا کشیده شد.در هیچ تظاهرات مردم خشونتی دیده نشد بلکه این پلیس و عوامل امنیتی بودند که به مردم حمله کردند، تیر اندازی کردند و دستگیریهای وسیع انجام شد.

اول ژوئن ۲۰۱۳ مردم شهر استانبول در سطحی وسیع صدها هزار نفره  به میدان تقسیم هجوم آوردند. پلیس مجدد از پرتاب گاز اشک آور استفاده کرد.مردم درخواست استعفای دولت  ترکیه را اعلام کردند و ماموران پلیس را مسئول خشونتها و جنایات اعلام کردند. درگیریها تا پاسی از شب ادامه داشت.

دوم ژوئن تظاهرات مسالمت آمیز در میدان تقسیم برگزار شد. مردم مجدد خواست استعفای دولت را مطرح کردند و پلیس را بخاطر جنایتهایش در سرکوب تظاهرات انکارا و سایر شهرها محکوم کردند. بدنبال هجوم پلیس مردم سراسر شهر استانبول را اشغال کردند. پرتب گاز اشک آور و حملات پلیس به مردم در سرتاسر کشور ادامه یافت.

مرذم در چند شهر ترکیه به دفاتر حزب حاکم ترکیه حمله کردند و آنها را به آتش کشیدند.”

(۲)دولت اسلامیهای پروغرب در آستانه سقوط

متعاقب گسترده شدن خیزش مردم، دستگیریهای وسیع ، خونریزی و سرکوب توسط پلیس و نیروهای امنیتی حامی دولت اردوغان که از سال ۲۰۰۲ ، دوبار در انتخابات پیروز شده بود، دچار تزلزل شدید شد. هم معاون اردوغان و هم رئیس جمهور ترکیه به رسانه ها آمدند و از “مردم ترکیه بخاطر خشونت پلیس عذر خواستند” و در خواست کردند مردم به خانه ها باز گردند! این امکان هست که دولت اسلامیهای پروغرب در ترکیه سقوط کند و “دموکراسی ترکیه ای” بتواند چهره عوض کند و نوع “سکولار” طبقه حاکمه به جلوی صحنه کشیده شود. این احتمال از آنجا بیشتر است که مردم هنوز سازمان سیاسی مستقل و چپ خودشانرا ندارند و شورش مردم به راحتی می تواند توسط “سکولارهای پروغرب” با حمایت ارتش ترکیه “ملاخور شود”. همان سرنوشتی که ما به ازایش در سایر “بهار های عربی” متاسفانه پائیز آفرید!

(۳) زیر بنای عروج ناگهانی جنبش اعتراضی مردم ترکیه چیست؟

من همیشه شک داشته ام که مردم بخاطر چیزی غیر از سخت شدن زندگی و بی آیندگی و فقر حاضر بشوند بطور گسترده به خیابانها بیایند. ممکنست ظاهر به خیابان آمدن مردم جائی بهانه های دیگر باشد. گاهی بهانه هائی به شدت گول زننده مثل “انتخابات ” ایران در سال ۸۸! در ترکیه هم ظاهر فضیه این بود که چند تا درخت را بولدوزر ها خراب می کردند تا مرکزی تجاری ساخته شود. این پدیده هر جای دیگر بود شاید یا اعتراض کوجک سر و ته اش به هم می آمد! اما در ترکیه این تبدیل شد به یک انفجار وسیع که تیز هوش ترین ناظران را هم سورپرایز کرد!

عده ای مدعی هستند که چون دولت ترکیه اسلامی است و اخیرا قانون منع بوسیدن در خیابان یا منع مصرف الکل در خیابان را گذرانده ، مردم به خیابان ریخته اند! راستش این شاید بخشی از واقعیت باشد اما از دید من اصل واقعیت نیست.

نحوه نگاه آدمها و جنبشها به این واقعیت همیشه نشان از خواستگاه سیاسی و طبقاتی خودشان است.واقعیت تفسیر می شود و حقایق جنبشها و آدمها گاها بسیار متضاد است!

برای درک ریشه این ماجرا من پیشنهاد می کنم برگردیم به همان اصل ماجرای فقر و ببینیم جامعه ترکیه چه وضعی دارد؟

(۳) پایان دوران “رونق سرمایه داری” و تیره شدن افق زندگی:

ترکیه بعنوان یک کشور حاشیه ای خانواده اروپا، در طول یکی دو دهه اخیر وارد “اتحادیه اروپا” شد. بهش سوبسید دادند تا بتواند مراکز تولیدی اروپا را بهش منتقل کنند چرا که لازم بود نیروی کار ارزانتر جایگیزین کارگر اروپائی بشود. لازم بود که بجای پذیرش مهاجران ترک در اروپا، کارخانه ها را در خود ترکیه بزنند و از کار ارزان زیر فشار دیکتاتوری و ارتش و روبنای آبکی دموکراسی ترکی استفاده ببرند!

آمارهای صندوق بین المللی پول نشان می دهد (۳) که ترکیه در دهه اول سال ۲۰۰۰ به رشد اقتصادی بی نظیری دست یافت.دقیقا در زمانی که اسلامیهای پروغرب هم در حاکمیت ترکیه خزیدند! تا سال ۲۰۱۰ هنوز ترکیه در حال رشد بود و در صد فقر زده جامعه ترکیه از سال ۲۰۰۰ تا سال ۲۰۱۰، از ۲۰ در ثد به ۱۶٫۹ در صدتنزل کرد. همه حاکمان اروپا و امریکا جشن گرفتند و معجزه اقتصادی این حکومت را تبریک گفتند!

“:… اقتصاد ترکیه از سوی صندوق بین المللی بعنون اقتصادی شکوفا معرفی می شود.مقامات صندوق بین المللی پول مدعی هستند که ترکیه “جدید ترین کشوریست که به عرصه صنعتی شدن کامل پا گذاشته است”.این کشور را از میان پیشروان صنایع کشاورزی، نساجی،اتوموبیل،کشتی سازی،حمل و نقل،ساختمان،الکترونیک و محصولات خانگی می دانند.در سالهای اخیر بخش خصوصی در ترکیه وسعت چشمگیری داشته است در حالیکه بخش دولتی همچنان در بخشهای بانکداری،حمل و نقل و ارتباطات نقش اصلی دارد.”

اما ماجرا بتدریح از سال ۲۰۱۰ و همزمان با رسیدن امواج سونامی بحران جهانی به ترکیه در حال تغییر است! آمارها نشان می دهد که جامعه ترکیه از جهات مختلف در حال افول است.اولا در صد فقیر شده ترکیه رو به افزایش گذاشته، دوما تضاد طبقاتی در ترکیه به سرعت رو به گسترش است و حاشیه نشینی و بیکاری رو به گسترش است و برای پائین نگه داشتن قیمت نیروی کار ، فشار بر طبقه کارگر و مزدبگیر و اتحادیه ها مرتب رو به افزایش است.(۴)

از دید من ماجرای عروج جنبش مردم ترکیه را باید از این زاویه دید که بحران سرمایه داری دارد گردن این “اقتصاد رو به رشد” را که با سوبسیدهای اتحادیه اروپا ساخته شده به سرعت می گیرد.بازار ترکیه اشباع می شود و قیمت نیروی کار ترکیه را نمی توانند پائین نگه دارند! بحران جهانی سرمایه جای بازی زیادی در ترکیه ندارد!

(۴) افق تحولات در ترکیه:

از دید من “دموکراسی ترکیه” می تواند به سرعت در کوتاه مدت بحران سیاسی را حداکثر با جابجا کردن دولت ، پائین بکشد. ترکیه با مصر و لیبی و سوریه و ایران فرق زیادی دارد. مکانیزمهای دموکراسی در ترکیه بسیار پیشرفته تر هستند و روی مدل ترکیه چندین دهه است کار شده.

اما در سطح عمیقتری، از دید من عروج بحران کنونی ، علامت به بن بست رسیدن نظام سرمایه در ترکیه است. نظام سرمایه در ترکیه ریال پروژه اروپائی شدن و “الفیق” در نظام اروپا را کامل نکرده دارد تاوان می دهد.ترکیه تلفیقش در نظام اروپا از نوع ارائه کار ارزانست. شرط تلفیق ترکیه همینست و این تلفیق خودش بحرانزاست. تضادی در تلفیق ترکیه نهفته است که موتور بحران کنونیست و این تضاد از دید من در حال گسترش است چون نظام سرمایه پاسخ منطقه ای برایش ندارد!

طبقه کارگر ترکیه و فعالین جنبش اعتراضی باید بحنبند، سازمان دهند و به تکان دادن پرچمهای آتاتورک راضی نشوند وگرنه اسلامی و غیر اسلامی، کلاه سر مردم خواهد ماند!

منابع دیگر:

خیزش مردم ترکیه و سراشیب اسلام “میانه(حزب کمونیست کارگری ایران)“(۱)

http://www.rowzane.com/more-ett/107-hezb/13564–qq.html

(۲) گزارش حزب کمونیست ترکیه از اعتراضات مردم

http://www.pslweb.org/liberationnews/news/mass-protests-in-turkey.html

وضعیت شورش مردم در ترکیه

http://www.motherjones.com/politics/2013/06/instanbul-erdogan-turkey-protests-explained

عذر خواهی دولت ترکیه از مردم ترکیه:

http://www.courierpress.com/news/2013/jun/04/turkeys-street-protests-get-personal/

(۳)وضعیت اقتصادی ترکیه:

http://www.spyghana.com/economic-update-on-turkey-weathering-the-storm/

http://en.wikipedia.org/wiki/Economy_of_Turkey

(۴)افزایش فشار بر طبقه پائین جامعه در ترکیه بین سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۳

http://www.oecd.org/newsroom/growing-risk-of-inequality-and-poverty-as-crisis-hits-the-poor-hardest-says-oecd.htm