کوروش اعتمادی
پیش از این اشاره کردیم رقابت دور نهم ریاست جمهوری رژیم اسلامی در حقیقت آغاز نزاع آشکار دو گروه فرماندهی سپاه پاسداران با یکدیگربرای تصاحب نهاد ریاست جمهوری بود. اگر چه میدانیم در نظام ولائی جمهوری اسلامی رئیس جمهوردر پیشگاه مقام رهبری ( ولایت مطلقه فقیه) فاقد کارائی و استقلال رأی سیاسی است.
اما تصاحب این نهاد سیاسی برای جناح های حکومتی جهت نفوذ در دستگاههای اداری، سیاسی و اقتصادی رژیم و توازن قدرت حائز اهمیت زیادی را دارد. بهمین خاطرمشاهده کردیم در کوران انتخابات دور نهم ریاست جمهوری باندهای اصلی فرماندهان سپاه با صف آرائی در مقابل یکدیگر هر یک تلاش کردند تا اداره این نهاد سیاسی را در اختیار گیرند، که درنهایت فرماندهان نسل دوم سپاه و اطلاعاتی های رژیم توانستند با یک سازماندهی منسجم تر در حوزه های اخذ رأی نماینده منتخب خود محمود احمدی نژاد را به مقام ریاست جمهوری رژیم اسلامی منصوب کنند. با آمدن محمود احمدی نژاد به صحنه قدرت شانس این گروه از فرماندهان جوان سپاه نسبت به گروه فرماندهان کهنسال برای تصاحب موقعیتهای برتر در عرصه اقتصاد و سیاست بیشتر شد. اگرچه نسل نخست فرماندهان سپاه از پیش خود را به لحاظ نظامی درمرحله بازنشستگی متصور کرده و برای گرفتن پست های کلیدی سیاسی و موقعیتهای بهتر در ساختار رژیم ردای نظامی را از تن برکندند. در بین نسل نخست فرماندهان سپاه پاسداران بجز محمد شمخانی (وزیر سابق دفاع) و پاسدار رحیم صفوی (فرمانده سابق سپاه پاسداران) برخی از آنها مسئولیتهای مهم سیاسی درساختار نظام را بدست آوردند تا نقش مؤثرتری در تدوین خطوط اصلی سیاستهای رژیم ایفاء کنند. از بین این نسل محسن رضائی در کنار هاشمی رفسنجانی سمت دبیری ً مجمع تشخیص مصلحت نظام ً را عهده دار شد، محمد باقر قالیباف شهردار تهران میشود و قاسم سلیمانی همچنان در نقش یک سپاهی فرمانده گروه قدس سپاه پاسداران را در اختیار میگیرد.
سپاه قدس همان بخش برون مرزی سپاه پاسداران است که در سالهای اخیر با آغاز بحران در عراق جهت پیشبرد نفوذ جمهوری اسلامی دراین کشور دامنه فعالیتهای نظامی اش در داخل خاک عراق را گسترش داده است. بهمین خاطر با اوجگیری جنگ های خیابانی درعراق بویژه در منطقه بصره همه ی انگشت های اتهام بسوی گروه قدس و سپاه پاسداران نشانه رفت که مسئولیت بمب گذاریها، ترور و رهبری گروه شبه نظامی مقتدا صدر و دیگر شورشیان شیعه در عراق به عهده این ارگان ترور گذاشته شد. در گیرودار آشوب های اخیر درعراق گفته میشود مقتدا صدر رهبر بزرگترین گروه شورشی شعیه در عراق درمسیر قم وبصره در رفت و آمد است تا با حفظ خود بتواند گروه شورشیان در بصره را در مقابل ارتش عراق و گروه های نظامی ائتلاف رهبری کند. اما با حملات بی امان نظامی ارتش آمریکا و انگلیس در هفته های اخیر به مقرهای نظامی گروه مقتدا صدر تا حدودی توانائیهای نظامی این گروه درهم شکسته شده است، بصورتیکه دیگربرای شخص مقتدا صدرامکان حضور درخاک عراق وجود ندارد و او ناچار شده است برای ماندگار شدن در قم ساکن شود. بر طبق آخرین خبرها هم اکنون مقتدا صدر در قم در محل زندگی خود به حالت بازداشت بسر میبرد و تمامی خطوط تلفنی و ارتباطی او با همپالکی هایش در عراق قطع شده است. ولیکن درپی وسعت سرکوب نظامی گروه ائتلاف علیه گروه مقتدا صدر و افشای مدارک مستند دال بر کمک های جمهوری اسلامی به شورشیان عراقی، ً رهبر ًعلی خامنه ای در اوج درماندگی ناچار میشود فرماندهان گروه قدس مستقر درخاک عراق را به ایران فرا خواند. از سویی دیگرمحدودیت دامنه فعالیتهای گروه مقتدا صدر در عراق رهبر را واداشت تا برای تداوم آشوب در خاورمیانه کانون توطئه را به جنوب لبنان منتقل کند که از پیش حزب الله لبنان با تدارک کامل برای شروع یک آشوبگری گسترده درمنطقه آماده میباشد. با انتقال جبهه آشوب به جنوب لبنان علی خامنه ای و باند فرماندهان سپاه همگام با او مجبورمیشوند فرماندهی شورش در عراق را به سردار قاسم سلیمانی بسپارند که از سویی او از وابستگان به گروه فرماندهان نسل اول سپاه پاسداران محسن رضائی، رحیم صفوی، محمد باقر قالیباف و محمد شمخانی است که حاضرند در صورت تشدید فشارها سیاسی و نظامی از سوی آمریکا با آمریکائیان از در مذاکره وارد شوند. اما از طرف دیگر ًرهبر ً و گروه سپاهیان تحت فرمان او همه ی امید خود را برای تسلط بر خاورمیانه از دست نداده و امید دارند با اتکاء به قدرت نظامی گروه حزب الله در لبنان امتیازات بیشتری را در آینده از آمریکا و غرب در منطقه بگیرند.
اما بعبارت دیگر بحران عراق و لبنان انشقاق در صفوف رهبری و فرماندهی نظامی رژیم را تشدید کرد که هریک بر اساس منافع فرقه ای و مالی خود در پی یافتن راه حلی برای خروج از بن بست های موجود هستند. از سویی دیگر جبهه آشوب در عراق به گروه نخست فرماندهان سپاه پاسداران این امکان را داد که از خلال این بحران تلاش کنند برای بازگرداندن موقعیت از دست رفته خود در ساختار حکومت اسلامی به تفاهم احتمالی با آمریکائیان در عراق دست یابند. اخیرا ً خبرنگار روزنامه ً کریستین ساینس مانیتور ً در ترکیه خبری را در رابطه با علت ملاقات قاسم سلیمانی فرمانده گروه قدس با جلال طالبانی رئیس جمهور عراق منتشر کرده است. این خبرنگار یاد آور میشود در این ملاقات قاسم سلیمانی به رئیس جمهور عراق قول داده است که مانع فعالیت شورشیان عراقی علیه نیروهای آمریکا خواهد شد. در واقع این خبرگزاری مدعی است سردارقاسم سلیمانی در مذاکرات خود با رئیس جمهور عراق پیامی را از طرف سپاه قدس برای ژنرال پترئوس فرمانده نیروهای نظامی آمریکا درخاورمیانه ارسال کرده است با این مضمون که سپاه حوزه فعالیتش در عراق، غزه و لبنان را تغییر خواهد داد و حاضر است برای هر موردی در این مناطق با آمریکائیان مذاک
ره کند. گفته میشود طالبانی و دیگر مقامات عراقی لحن گفتار سردار سلیمانی در این دیدار را بسیار متفاوت با گذشته ارزیابی کرده اند و به مقامات آمریکایی گفته اند که این لحن را جدی تلقی کنند و آنرا بررسی نمایند.
جبهه بحران لبنان و عراق میتواند مقدمه آغاز کشمکش های جدی باندهای حکومتی و صف آرائی گروه های مختلف فرماندهی سپاه پاسداران در مقابل یکدیگرشود و یا پیش درآمدی برای تفاهم بخشی از سپاه با آمریکائیان بحساب آید. اما همه ی این پیش بینی های بستگی به توازن قوا در پیکره سیاسی و نظامی رژیم اسلامی در آینده دارد که کدام یک از باندهای حکومتی در حوزه قدرت مسلط خواهد شد. حدس زده میشود تعلل آمریکائیان تا بامروز جهت یک برخورد جدی با جمهوری اسلامی وجود همین چند دستگی سیاسی در کل ساختار حکومت است. آمریکائیان دقیقا ً نمیتوانند پیش بینی کنند در آینده کدام یک از گروه بندهای سیاسی و نظامی حرف آخر را در کل حاکمیت خواهند زد؛ باند علی خامنه ای و فرماندهان نسل دوم سپاه پاسداران و یا نسل نخست فرماندهان سپاه پاسداران برهبری محسن رضائی و قاسم سلیمانی؟ اما آنچه که مسلم است جمهوری اسلامی برای گرفتن امتیاز از غرب بدین سادگی دست از آشوب آفرینی در خاورمیانه برنخواهد داشت و تا آنجا که برای تهران امکان پذیرباشد تلاش خواهد کرد با صرف میلیارد ها دلار از ثروتهای ملی مردم ایران خاورمیانه را درحالت بحران جنگی باقی نگهدارد. اما در رابطه با تداوم این بحران جنگی این سئوال مطرح است، آمریکائیان تا چه میزان در مقابل این نابسامانی سیاسی در خاورمیانه از خود بردباری نشان خواهند داد؟
کوروش اعتمادی
۱۸ ماه مه ۲۰۰۸
اتحادیه ملی برای دمکراسی در ایران – سوئد