“یاد کلارا زتکین و همرهان مبارزش گرامی باد!..”

از: زهره مهرجو

۰۸ مارس ۲۰۱۳

 

“اصلاحات – رفرمها – وضعیت طبقه کارگر را بهبود می بخشند، آنها وزن زنجیرهایی را که سیستم سرمایه بر کارگران تحمیل کرده است، سبکتر می سازند؛ اما برای درهم شکستن سرمایه و رهاسازی کارگران از ستم آن کافی نیستند.”

(کلارا زتکین)

مقدمه:

اعتراضات و اعتصابات بخش مهمی از تاریخ طولانی و غنی مبارزات زنان کارگر در سطح جهانی آن بوده اند. در صحنه این مبارزات زنان هربار به اشکال مختلف، و در بطن خواسته ها و مطالبات جاری خویش؛ آگاهی از آنچه که بر آنها می رود، انزجار از ستم لجام گسیخته و مضاعف، توان عظیم خویش برای تغییر دادن شرایط نامطلوب موجود و ساختن جامعه ای بهتر و نوین را نشان داده اند.

یکی از چنین نمونه ها در دوران کنونی، در کنار مبارزات پیوسته و منسجم زنان سایر کشورهای منطقه خاورمیانه جهت از بین بردن بقایای ستم مذهبی و مردسالاری؛ مبارزات خستگی ناپذیر زنان در کشور ایران است.

در سالهای اخیر مردم سراسر جهان با چهره ها و نامهای بسیاری از مبارزان زن ایرانی که تحت هیچ شرایطی حاضر به پذیرفتن سیاستهای ظالمانه و مردسالار رژیم حاکم نمی باشند و در برابر آن شجاعانه ایستاده اند آشنا شده اند، و از آنها بعنوان سنبلهای استقامت و مبارزه با رژیم حاکم بر ایران، و همچنین آیکونهای صلح یاد می کنند.

در ذهن مردم آزادیخواه دنیا یاد آن عزیزانی که بهای مقاومتها و ایستادگیهایشان از دست دادن جان بود، ماندنی است. گذر زمان نه تنها آنها را از صفحه تاریخ پاک نخواهد کرد، بلکه با روشنایی آگاهی و قلبهای ما ایشان بهتر و دقیقتر شناخته خواهند شد.

در فردای آزادی وقتی که پرده های سانسور برداشته شوند، بدون شک با حقایقی آشنا خواهیم شد که تا کنون از ما پنهان نگاهداشته شده بودند، و بدین نحو دنیا فرصت بهتری خواهد داشت تا با سرگذشت تمامی آنها، حتی آنهایی که نامهایشان تاکنون از بسیاری پوشیده نگاهداشته شده است آشنا گردد.

و اما امروز؛ هشتم ماه مارس سال ۲۰۱۳ میلادی.. در صد و سومین سالگرد برگزاری روز زن، جای دارد که با یکی از زنان مبارز آلمانی بنام “کلارا زِتکین” تئوریسین مارکسیست، از بنیانگذاران حزب کمونیست آلمان، یکی از رهبران جنبش بین المللی زنان و همچنین بنیانگذار این روز؛ آشنا شویم.

از نزدیکتر با کلارا:

کلارا ایشنِر که بعدها با نام کلارا زتکین معروف شد، در تاریخ پنجم ژولای سال ۱۸۵۷ میلادی در دهکده ویبرو واقع در ایالت ساکسونی آلمان دیده به جهان گشود. پدرش “گاتفرید” مدیر مدرسه و فردی مذهبی – مسیحی پروتستانیست – بود که در کلیسا به کار نواختن ارگان می پرداخت؛ و مادرش بنام “ژوزفین”، با تحصیلات بالا و از خانواده ای مرفه بود.

کلارا در هفده سالگی پس از اتمام دوره آموزشی برای کار معلمی، با جنبش زنان و کارگران آلمان ارتباط برقرار کرد، و در سال ۱۸۷۸ هنگامیکه تنها بیست و یک سال داشت به حزب کارگران سوسیالیست آلمان پیوست. این حزب در سال ۱۸۷۵ از پیوستن دو حزب جداگانه که بترتیب توسط “فردیناند لاسال” و دیگری بوسیله “آگوسا بِبِل” و “ویلهلم لیبکنشت” بنیانگذاری شده بودند؛ تشکیل شده بود، و نام آن دو سال پس از پیوستن کلارا با این حزب به “حزب سوسیال دمکرات آلمان” تغییر یافت تا تحولات جدید را در خود بازتاب دهد.

او در همان سال بدلیل ممنوع شدن فعالیتهای سوسیالیستی توسط دولت، ناچار به ترک این کشور بقصد زوریخ – سوئیس – و از آنجا به کشور فرانسه شد. کلارا در مدت زمان اقامت خود در پاریس، نقش مهمی را در بنیانگذاری گروه “سوسیالیسم بین الملل” ایفا نمود.

 کِلارا همچنین در طی اقامتش در پاریس نام معشوق خود “اوسیپ زِدکین” را که یک فعال چپ روسی بود، برای خویش انتخاب کرد. این زوج با هم صاحب دو فرزند پسر بنامهای “کاستجا” و “ماکسیم” شده بودند. متاسفانه اوسیپ زِتکین در سال ۱۸۸۹ درگذشت، و بعد از او کلارا با هنرمندی بنام “جرج فردریش زوندل” که از وی هجده سال کوچکتر بود ازدواج کرد. این ازدواج تا سال ۱۹۲۸ میلادی ادامه یافت.

 در حزب سوسیال دمکرات آلمان کلارا بهمراه دوست نزدیک و همراهش “روزا لوگزامبورگ” از چهره های اصلی شاخه چپ حزب بشمار می آمدند، و هر دو در مباحثات بر سر رویزیونیسم در جریان تغییرات قرن بیستم؛ بشدت منتقد تزهای رفرمیستی “اِدوارد بِرنستین” بودند.

زِتکین به سیاستهای زنان، نظیر مبارزه برای امکانات برابر و حق دادن رأی؛ بسیار علاقمند بود. وی جنبش سوسیال دمکرات زنان در آلمان را توسعه داد، و از سال ۱۸۹۱ تا ۱۹۱۷ میلادی سردبیر روزنامه زنان حزب بنام “برابری” بود. او در سال ۱۹۰۷ میلادی مسئولیت رهبری “دفتر زنان” را در حزب که بتازگی تأسیس شده بود، در اختیار گرفت.

کلارا زِتکین همچنین در هشتم مارس سال ۱۹۱۰ میلادی در دومین کنفرانس بین المللی زنان کارگر که بوسیله او هدایت می شد، روز جهانی زنان را دایر کرد.

در طی جنگ جهانی اول، کلارا بهمرا رفقای خویش “روزا لوگزامبورگ” و “کارل لیبکِنشت” و سایر شخصیتهای برجسته حزب، سیاست “سازش با دولت و خودداری کردن از اعتصابات در طی جنگ” را رد کرد. در کنار سایر فعالیتهای ضد جنگ خویش، وی کنفرانس بین المللی ضد-جنگ زنان سوسیالیست را در سال ۱۹۱۵ میلادی در شهر برلین برنامه ریزی نمود.

کلارا بدلیل چنین فعالیتهایی در دوران جنگ چندین بار دستگیر شد.

در سال ۱۹۱۶ میلادی او در تاسیس “اتحادیه اسپارتاکیست” و نیز “حزب مستقل سوسیال دمکرات آلمان” که بدلیل سیاست دفاع از جنگ حزب مادر از آن جدا می شد؛ نقش مهمی ایفا کرد. بعد از انقلاب نوامبر در آلمان در ژانویه سال ۱۹۱۹ “حزب کمونیست آلمان” بنیانگذاری شد، کلارا به این حزب پیوست و آنرا در مجلس قانونگذاری ریشستگ از سال ۱۹۲۰ تا ۱۹۳۳ نمایندگی کرد.

کلارا زِتکین در سال ۱۹۲۰ میلادی مصاحبه ای را با ولادیمیر ایلیچ لنین –  رهبر روسیه شوروی –  درباره “مسئله زنان” برگذار نمود.

تا سال ۱۹۲۴ میلادی کلارا یکی از اعضای دفتر مرکزی حزب کمونیست آلمان، و از سال ۱۹۲۷ تا ۱۹۲۹ عضو کمیته مرکزی این حزب بود. وی همچنین از سال ۱۹۲۱ تا زمان مرگ خویش در سال ۱۹۳۳ عضو کمیته اجرائی کمونیسم بین الملل بود.

کلارا در سال ۱۹۲۵ میلادی بعنوان رئیس شاخه-چپ سازمان همبستگی آلمان بنام “روت هیلف” انتخاب شد. او در آگوست سال ۱۹۳۲ میلادی بعنوان رئیس مجلس قانونگذاری مردم را با فراخوانی به نبرد با سوسیالیسم ملی دعوت می کرد.

در سال ۱۹۳۳ میلادی، هنگامیکه هیتلر و “حزب کارگران سوسیالیست ملی آلمان” او قدرت متمرکز را بدست گرفت، و پس از فاجعه آتش سوزی در ریشستگ؛ حزب کمونیست آلمان از مجلس منع گشت.

زِتکین برای آخرین بار به تبعید رفت، اینبار او کشور روسیه را بعنوان مقصد خویش انتخاب کرد، اما اقامتش در این کشور دیری نپائید و او در نزدیکیهای شهر موسکو، در بیستم ژوئن ۱۹۳۳ میلادی در سن ۷۶ سالگی درگذشت. جسد او در کنار دیوار کرملین در موسکو بخاک سپرده شد.

یادش گرامی و آرمانش دستیافتنی..

“.. For reforms ameliorate the situation of the working class, they lighten the weight of the chains labour is burdened with by capitalism, but they are not sufficient to crush capitalism and to emancipate the workers from their tyranny.”

(Clara Zetkin)

نگاهی کوتاه به تاریخ هشتم مارس:

کلارا زِتکین در هشتم ماه مارس سال ۱۹۱۰ میلادی، در دومین کنفرانس بین المللی زنان کارگر که بوسیله او در کوپِنهیگان گردانده می شد، روز جهانی زنان را دایر کرد.

این روز از مبارزات کارگران زن، بخصوص کارگران صنایع نساجی، در نیویورک الهام گرفته شده است که در سال ۱۹۰۸ در همین روز، تظاهرات عظیمی را برگذار کرده بودند.

در اولین سالهای قرن بیستم، نقش زنان در شرکتهای رو به گسترش آمریکایی بسرعت افزایش می یافت. به همان نسبت آنها با شرایط مشقت بار و دستمزدهای پائین در برابر ساعات طولانی کار روبرو شده بودند. با افزایش نیاز زنان کارگر به بهبود شرایط کار و زندگی، و نیز بگوش رساندن خواسته هایشان در سیاست؛ زنان کارگر آغاز به فعالیت کردند. برخی از آنها در سازمان دادن فعالیتها، و برخی دیگر نیز در جریان مطرح کردن خواسته های زنان برای دستیابی به حقوق اقتصادی، حق رأی و غیره مشغول بکار شدند.

در سال ۱۹۰۸ میلادی حدود ۱۵۰۰۰ نفر در شهر نیویورک برای ساعات کار کوتاهتر، افزایش دستمزدها، پایان یافتن کار کودکان و نیز کسب حق رأی دست به تظاهرات زدند. ایشان با پلاکادرهایی که بر آنها نوشته شده بودند: “نان و گل سُرخ” با این تفکر که مبارزه آنها برای خواسته های اقتصادی هر روزه، حق داشتن به اندازه کافی تا خانواده هایشان را سیر نگاهدارند، و نیز حق داشتن یک زندگی با کیفیت بهتر بود، به خیابانها رفتند.

در پی این تظاهرات، در سال ۱۹۰۹ میلادی نیز هزاران نفر با تظاهرات خویش به فراخوان سوسیالیستها در آمریکا پاسخ گفتند. پس از مدتی در همان سال زنان کارخانه های نساجی اعتصاب عمومی ۱۳ هفته ای را برای شرایط کاری بهتر و دستمزدهای بالاتر برقرار کردند.

بجز از این اعتصابات، از اعتصاب “برخاستن ۲۰۰۰۰ نفر” نیز می توان یاد کرد، که در همان سال بوسیله مهاجرین زن در صنایع پوشاک شهر نیویورک آمریکا برگذار شد. این اعتصاب کنندگان که بسیاری از آنها نوجوان بودند، در شرایط اسفناک کاری با دستمزدهای بسیار پائین قرار داشتند. رئسای آنها اغلب از آنها می خواستند که بهای نخ و سوزن را نیز خودشان تهیه کنند و بدین نحو آنها را هر چه بیشتر در مضیقه قرار می دادند. پس از پایان این اعتصاب، کارگران به حقوق محدودی دست یافتند، از جمله ساعات کار کوتاهتر، حق داشتن چهار روز تعطیلات با مزد در سال، و مسئولیت تهیه ابزار نیز بعهده کارفرماها قرار گرفت. اما حق برسمیت شناختن اتحادیه های کارگری به آنها هنوز داده نشده بود. با اینهمه اعتصابات ۱۹۰۹ میلادی نشانگر پیشرویهای مهمی در برنامه ریزی مبارزات زنان کارگر بود.

تحت تاثیر چنین حرکتهای شجاعانه زنان کارگر در آمریکا بود که کلارا زتکین در کنفرانس جهانی زنان کارگر ۱۹۱۰ از حاضرین دعوت کرد تا از اختصاص دادن یک روز برای برگزار کردن جشنی جهانی برای زنان، و نیز پلاتفرم مشترکی برای سوسیالیستها جهت دفاع از خواسته های اقتصادی و سیاسی زنان کارگر؛ حمایت کنند.

از این روز به بعد هر سال هشتم ماه مارس در اکثر کشورهای اروپائی، آمریکا و سایر نقاط جهان جشن گرفته می شود، و زنان کارگر در این روز به اشکال مختلف خواسته های خویش را بیان می کنند.

منابع دیگر:

کلارا زتکین – زندگینامه:

http://en.wikipedia.org/wiki/Clara_Zetkin

“جای زنان در انقلاب است” – وبسایت کارگر سوسیالیست:

http://socialistworker.org/2011/03/08/womens-place-in-the-revolution

کلارا زتکین – ویکیپدیا، به زبان فارسی:

http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%B1%D8%A7_%D8%B2%D8%AA%DA%A9%DB%8C%D9%86