جنبش اعتراضی کارگران همواره یک عرصه دائمی جدال با جمهوری اسلامی بوده است، بعد از خیزش انقلابی مردم در سال ٨٨ این اعتراضات شکل گسترده تری بخود گرفته و وزن سنگین تری در اوضاع سیاسی جامعه پیدا کرده است. بطوریکه میتوان گفت جنبش اعتراضی کارگری امروز تنها عرصه اعتراضی ایست که هر روزه جریان دارد و در بسیاری از شهرها تاثیر مستقیمی بر فضای اعتراض داشته و بطور واقعی توجه جامعه را بطرف خود معطوف کرده است. مختصرا نگاهی به این اعتراضات می اندازیم.
١- سال ٩٠ سالیست که مهر اعتراضات کارگران پتروشیمی ماهشهر را بخود دارد و افق جدیدی از مبارزه در مقابل کل کارگران در ایران قرار داده است. سال ٩٠ با اعتراضات هزاران نفره کارگران پتروشیمی ماهشهر شروع شد. تظاهرات هزاران نفره کارگران چند مجتمع پتروشیمی ماهشهر در یکی از صنایع کلیدی وابسته به نفت در جنوب ایران، آنهم با خواست تعرضی کوتاه شدن دست پیمانکاران در محیط های کار و بستن قرارداد مستقیم کارگری با کارگران یک نقطه عطف و یک اتفاق سیاسی مهم در این سال بود. بویژه خواست این کارگران خواستی بود که اساسا بر یک معضل اساسی کل کارگران در ایران از جمله کل کارگران صنعت نفت و مجتمع های بزرگی چون ذوب آهن اصفهان، ایران خودرو و بخش عظیمی از کارگران که با این شرایط برده وار کار به استخدام درآمده و کار میکنند، انگشت میگذاشت و بیشترین توجه ها را در جنبش کارگری در ایران و به این اعتبار در کل جامعه بخود جلب کرد. اعتصاب قدرتمند هزاران کارگر پتروشیمی ماهشهر در فروردین ٩٠ در واقع اعلام پایان دادن به این بردگی از سوی کارگران بود. نکته مهم اینجاست که کارگران پتروشیمی ماهشهر خصوصا کارگران پتروشیمی بندر امام که مرکز اصلی این اعتراضات بود توانستند قراداری کتبی را مبنی بر اجرایی کردن این طرح به کارفرمایان و دولت تحمیل کنند و این جدالی است که هنوز در این مجتمع و کل پتروشیمی ماهشهر ادامه دارد. از جمله بنا بر اخبار منتشر شده در سایت اتحاد در همین هفته کارگران شرکتهای پیمانکاری مجتمع های پتروشیمی بندر امام و منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر در اقدامی هماهنگ و با صدور بیانیه ای اولتیماتوم داده اند که اگر تا بیستم دی ماه به خواستهای آنها پاسخی داده نشود، در این روز دست به اعتصاب خواهند زد.
در عکس العمل به این اولتیماتوم، از سوی مدیریت و حراست پتروشیمی ها از نمایندگان کارگران خواسته شده که جلسه ای برای رسیدگی به خواستهایشان برگزار شود. اما کارگران مخالفت کرده و مصمم و متحد اعلام کرده اند که وارد جلساتی که ضمانت اجرایی ندارد نخواهند شد و با طرح خواست اضافه شدن مبلغ ١۵٠ تا ٢٠٠ هزار تومان بر دستمزدهایشان بعنوان شرطی برای دادن مهلت ۴ ماهه دیگری برای اجرایی شدن خواست کوتاه شدن دست پیمانکاران و اینکه هر نوع تصمیمی باید کتبا در تابلوی اعلانات مجتمع نصب شود، بر روی خواست خود پافشاری میکنند. همچنین در مقابل تهدیدات مسئولین پتروشیمی مبنی بر مقابله با اعتراضات کارگران، در میان کارگران پتروشیمی بندر امام بحث بر سر کشاندن تجمع و اعتراض به بیرون از محوطه و منطقه استقرار پتروشیمی ها است.
در دور قبلی اعتراضات کارگران پتروشیمی ماهشهر مقامات مسئول اعلام کردند که خواست این کارگران کلان است و به کل کارگران نفت برمیگردد. مبارزات کارگران پتروشیمی ماهشهر در این یکساله در واقع تلاشی است برای تحمیل این خواست کلان و پاره کردن زنجیری که استخدامهای پیمانی کارگران و شقه شقه کردن محیطهای کار از این طریق، بر پای این کارگران و کارگران کل صنعت نفت و کل جنبش کارگری بسته است. پیروزی کارگران پتروشیمی ماهشهر در این مبارزات سرآغازی خواهد بود برای رها شدن کارگران از این شکل برده وار کار و به میدان آمدن بخش عظیمی از کارگران در صحنه سیاسی جامعه.
٢- یک جنبه مهم اعتراضات کارگری در سال ٩٠ کشیده شدن اعتراض به مراکز کلیدی کارگری است. نمونه پتروشیمی ماهشهر با خواست کوتاه شدن دست پیمانکاران را اشاره کردم . علاوه بر این شاهد اعتراضات کارگری در مراکز مختلف صنعت نفت و پتروشیمی ها در شهرهای دیگر، کارگران ذوب آهن اصفهان و غیره هستیم. محورهای اصلی این اعتراضات خواست کوتاه شدن دست پیمانکاران از محیط های کار، اعتراض علیه اخراج ها و بخاطر دستمزدهای پرداخت نشده است. یک نمونه آن در پالایشگاه نفت آبادان در اردیبهشت ماه است که چندین روز متوالی طول کشید. در این روز کارگران در کنار اروند تجمع کرده و با سر دادن شعار، به کلیه کارگران برای مبارزه در جهت کسب حقوق و مطالبات حقه خود فراخوان اتحاد دادند و علیه اخراج همکاران خود از سوی شرکت اعتراض کردند. در ادامه این تجمع و اعتراض روز شنبه ٣١ اردیبهشت مزدوران رژیم به کارگران حمله کردند که موجب زخمی شدن تعدادی از کارگران شد. کارگران با سر دادن شعار “کارگر کارگر اتحاد اتحاد” و “مرگ بر استثمار” تصمیم گرفتند که روز سه شنبه ٣ خرداد در مقابل پالایشگاه نفت دست به تجمع بزنند. تجمع اعتراضی کارگران در روز سه شنبه با سفر احمدی نژاد که برای افتتاح یکی از قسمت‌های پالایشگاه آبادان به این شهر سفر کرده بود و انفجار در پالایشگاه مصادف شد. این اتفاق به فضای اعتراضی در میان این کارگران شدت داد. گرچه این مبارزات هنوز به عملی شدن خواستهای کارگران منجر نشده، اما نشانگر یک تحول در یک مرکز مهم کارگری است. بعد از آن در طول سال ٩٠ ما به مناسبتهای مختلف شاهد اعتراضات کارگران در این مرکز هستیم.
٣- یک اتفاق مهم در جنبش اعتراضی کارگری در سال ٩٠ ، برگزاری اول مه و نقطه اوج آن اول مه سرخ و رادیکال در شهر سنندج است. جنب و جوش برای برگزاری اول مه در این سال بیش از هر وقت و وسیع بود و نقطه قابل توجه آن ظاهر شدن صف متحد رهبران و فعالین کارگری با قطعنامه ای مشترک بود. قطعنامه هفت تشکل کارگری بطور واقعی، کیفرخواست کارگران و کل جامعه علیه توحش سرمایه داری بود و در روز جهانی کارگر، در این روز مهم، کارگران با این کیفرخواست با قدرت جلو آمدند و اعلام داشتند که دیگر به این بردگی تن نخواهند داد. این قطعنامه و این اتحاد در شکل گیری اول مه با شکوه و عظیم در شهر سنندج به ثمر رسید. و به طور واقعی در این روز شاهد اتحادی سراسری بر سر خواستهای انسانی بودیم. در این روز کارگران کیان تایر در ادامه اعتراضات خود بر سر خواستها و مطالباتشان به خیابان آمدند و با پلاکارد گرامی باد اول مه، زندگی انسانی حق مسلم ماست حرف دل تمام کارگران را بیان کردند. کارگران پاکدشت نیز اعلام داشتند که با مجوز، بی مجوز برای اول مه روز جهانی به خیابان می آیند و این روز را گرامی میدارند.
٣- موضوع قابل توجه دیگر در مبارزات کارگری در سال جاری اعتراضات گسترده از سوی کارگران به صورت بیانیه و قطعنامه و تجمعات اعتراضی علیه تهاجم جدید جمهوری اسلامی به زندگی و معیشتشان تحت عنوان طرح تغییر در قانون کار ضد کارگریشان است. از جمله در همین رابطه ما شاهد بیانیه هایی از سوی تشکلهایی که به همت خود کارگران ایجاد شده است، اتحادیه آزاد کارگران ایران، سندیکای شرکت واحد، کمیته هماهنگی ، انجمن صنفی فلزکار و مکانیک و جمع هایی از کارگران در اعتراض به این موضوع بودیم. یک نمونه برجسته اعتراضات کارگری به این موضوع تجمع اعتراضی حدود سه هزار کارگر در روز ٢٩ آبان مقابل مجلس اسلامی بود. در این روز کارگران با شعارهای مرگ بر سرمایه داری، تغییر در قانون کار والستریت ایران، اعتراض خود را به کل این نظام و این بربریت اعلام داشتند. این روز مصادف با سالگرد تصویب قانون کار جمهوری اسلامی بود که خانه کارگر جمهوری اسلامی مثل هر سال در دل دعواهای درون حکومتی شان برنامه داشت شماری از کارگران را تحت این عنوان به مقابل مجلس ببرد تا اعتراضات کارگری را دستمایه ای برای خود کند. اما به محض اینکه کارگران از جاهای مختلف از این موضوع مطلع شدند، درفرصتی کوتاه فورا یکدیگر را مطلع کرده و در زمانی اندک چنین جمعیتی در آنجا گرد آمد و با این کار خود کل برنامه از قبل چیده شده مزدوارن خانه کارگر را در هم ریختند. در این تجمع اعتراضی کارگران با در دست داشتن پلاکاردهایی که بر رویش نوشته شده بود، کارگر، کارگر اتحاد اتحاد، وزیر بی لیاقت استعفا استعفا، مرگ بر سرمایه دار، و با شعارهای مجلس به این بیغیرتی هرگز ندیده ملتی و اشاره به والستریت در واقع به نوعی اولتیماتوم خود را دادند و مقابل مجلس اسلامی را که همواره محل تجمعات اعتراضی کارگران و بخش های مختلف جامعه بوده است، را به محل تجمعات بعدی خود اعلام کردند.
نظیر چنین حرکتی را در تبریز نیز شاهد بودیم و در همان روز در این شهرهزاران نفر از کارگران و بازنشستگان آذربایجان شرقی در اعتراض به برده وارتر شدن شرایط حاکم بر کارشان و با سردادن شعارهایی نظیر “کارگر اویاخدی اوز حققینه دایاخدی” (کارگر بیدار است، از حق خود آگاه است) و “وزیر بی لیاقت استعفا استعفا” ضمن اعلام اعتراضشان خواهان رسیدگی به ماه‌ها بیکاری و عدم دریافت دستمزدهایشان شدند. ویدئوی این حرکت اعتراضی فورا همه جا منتشر شد و توجه ها را به خود جلب کرد. به همین مناسبت بیش از ۶٠ هزار کارگر و بیش از ٣٠ شرکت مجموعه صنعتی ایران خودرو طی نامه‌ای تحت عنوان “نمی خواهیم برده باشیم” به وزارت کار رژیم، مخالفت خود را با تهاجم جدید رژیم به شرایط کار و معیشتشان تحت عنوان تغییرات قانون کار اعلام داشتند.
۴- تبدیل مرکزی چون محوطه مقابل مجلس اسلامی به محل تجمعات اعتراضی کارگری یک جنبه جالب اعتراضات کارگری در ایران است و آنجا را عملا به محل تجمعات اعتراضی هر روزه کارگران و بخش های دیگری از مردم تبدیل کرده است. ، نمونه برجسته اش روز ٢٩ آبان است که کارگران با اشاره به والستریت، این را به زبان گویایی اعلام داشتند. نمونه دیگر از تجمعات کارگران در مقابل مجلس اسلامی تجمع کارگران بازنشسته ذوب آهن از ذوب آهن و چندین شهر دیگر از خراسان و شمال در همین آذر ماه بود. این کارگران در اعتراض به ٢ ماه حقوق معوقه خود و دیگر خواستهایشان در آنجا گرد آمدند و بدنبال آن شاهد تجمع دو هزار نفر از این کارگران در شهر اصفهان بودیم. این کارگران در طول آذرماه در شهر اصفهان مرتبا تجمع کردند، جاده بستند، پیکت اعتراضی برپا داشتند تا دو ماه دستمزد عقب مانده خود را نقد کنند. اعتراضاتی که نهایتا مقامات ذوب آهن و دولت را به عقب نشینی واداشت و ناگزیر شدند بخشی از طلب کارگران را بپردازند و کارگران اعلام داشتند که تا همه طلبهایشان را نقد نکنند به اعتراضاتشان ادامه خواهند داد. انعکاس گسترده این اعتراضات کارگران، آنرا به صدر اخبار روزنامه های حکومتی برد و به موضوع مورد بحث در میان مردم در شهر اصفهان تبدیل کرد.
از جمله دیگر تجمعات کارگری مقابل مجلس اسلامی، تجمعاتی است که کارگران از شهرهای مختلف به هدف تجمع در مقابل این مرکز به تهران می آیند. این نوع حرکات اعتراضی را اساسا در میان کارگران نساجی های قزوین و شمال بسیار میتوان دید. امسال نیز در چندین بار متوالی این کارگران بخاطر خواستهایشان و در اعتراض به اخراج ها و دستمزدهای پرداخت نشده شان به این محل آمدند و در آنجا تجمع کردند و صدای اعتراض خود را بلند کردند.
۵- مورد دیگر حائز اهیمت در مبارزات کارگری در سال جاری، تبدیل شدن مراکزی در شهرهای معین به کانون های دائمی اعتراض و مبارزه است. این مراکز اعتصابی و در حال اعتراض، تاثیرات خود را بر دیگر کارخانجات و حتی بعضا در کل شهر گذاشته اند. نمونه هایی از این کارخانجات، مخابرات راه دور در شیراز، لوله سازی خوزستان، نساجی های قزوین، نساجی قائم شهر است.
در مخابرات راه دور در طول سال جاری هفته ای نبوده است که کارگران دست به تجمع نزده باشند. کارگران مخابرات راه دور هم اکنون ٢۴ ماه دستمزد خود را طلب دارند. در این تجمعات کارگران پلاکاردی که خواستهایشان را بیان میکرد را در دست داشتند و با شعار زندگی ، معیشت ، حق مسلم ماست، اعتراض خود را بیان میکردند. این اعتراضات بطور واقعی باعث شده که هم اکنون این کارخانه و مبارزات کارگران به مرکز توجه مردم در شهر شیراز تبدیل شود.
در قزوین نیز کارگران ریسندگی همین نقش و موقعیت را در این شهر دارند و ما بارها شاهد تجمعات همزمان چندین کارخانه در مرکز این شهر بوده ایم. کارخانجات ریسندگی قزوین نظیر ناز نخ و مه نخ و فرنخ و غیره از جمله مراکزی هستند که در طول تمام سال جاری در حال تجمع، بستن جاده و اعتراض بوده اند برای اینکه حق و حقو قشان را بگیرند.
نساجی قائم شهر نیز در این شهر مرتبا از همان آغاز سال جاری مرکز اعتراض کارگران بوده است. در همین آذر ماه کارگران این کارخانه هنگامی که از حضور احمدی نژآد در این شهر به مناسبت سالگرد مرگ علی کردان وزیر سابق کشور با خبر شدند، با راهپیمایی خود را به آنجا رساندند. در همانجا بود که یکی از کارگران معترض با پرتاپ لنگه کفشی بطرف احمدی نژاد خشم و اعتراض خود را بیان کرد. کارگری که بعدا خبر دستگیری او در سایتهای جمهوری اسلامی انعکاس یافت. این کارگران دستمزد بیش از یکماه خود را طلب دارند.
نمونه دیگر از چنین مراکزی لوله سازی خوزستان است. خوزستان منطقه ای است که خود حکومت بارها و بارها از برگزاری جلسات بحران در رابطه با اعتراضات کارگری و مشخصا مبارزات کارگران لوله سازی سخن گفته است. این کارگران ٢٩ ماه دستمزد خود را طلب دارند. این کارگران چندین سال است که بطور مرتب با تجمع کردن و راهپیمایی و اعتراض تکه تکه دستمزدهای معوقه خود را توانسته اند از حلقوم مفتخوران جمهوری اسلامی بیرون بکشند و همچنان بر خواست کاراندازی دوباره کارخانه و پرداخت بموقع دستمزدهایشان تاکید دارند. از جمله نمونه های دیگری از این دست کارخانجات نساجی کاشان ، کشت و صنعت کارون، آوانگان اراک، کارگران سد گتوند، کیان تایر، پارس متال، نورد لوله صفا، ریسندگی پرریس سنندج، پرهون طرح در نیروگاه سیکل ترکیبی سنندج و صنایع فلزی در تهران، را میتوان نام برد.
۶- وجه مهم دیگر اعتراضات کارگری در سال جاری، طولانی بودن مدت این اعتراضات و پافشاری کارگران بر خواستهایشان است. نمونه هایی چون پتروشیمی ماهشهر، و نمونه های مختلفی از اعتراضات کارگری در شهرهای مختلف را جلوتر اشاره کردم. موارد دیگر، اعتراضات کارگران متروی اهواز، مخابرات راه دور آبادان، شرکت آهنگری تراکتورسازی تبریز است. در متروی اهواز اعتصاب کارگران در شهریور ماه، ٢٢ روز بطول انجامید. در مهر ماه نیز کارگران شرکت پیمانکاری پتروسینا در پتروشیمی آبادان یکماه تمام در اعتصاب بودند.
٧- در سال ٩٠ همچنین نمونه هایی از تجمع کارگران بیکار و جوانای جویای کار در آبادان داشتیم که به نوبه خود الگوی خوبی از اعتراض و مبارزه علیه بیکاری و برای خواست بیمه بیکاری بدست. داد.
مجموعه نکات فوق تصویر گویایی از یک فضای فعال در جنبش کارگری و رشد و گسترش جنبش کارگری در سال جدید را بدست میدهد.. موقعیتی که میشود به پیشرویهایش اتکا کرد ضعفها را بررسی کرد و گام های بعدی را به جلو برداشت. ١۶ دی ١٣٩٠*