مقدمه:
همین چند سال پیش بود که عده ای حتی از میان رفقای خودمان مدعی بودند که “اینترنت” فضای مجازی است. مدعی بودند که اینترنت آدمها را از هم دور می کند و ادمها پشت کامپیوترهاشان در فضای “مجازی” از واقعیتها دور می شوند. مدعی بودند که فعال سیاسی و اجتماعی باید از اینترنت و “پشت کامپیوتر نشینی” خود داری کند. حتی برای تحقیر حریفشان ، طرف را “پشت کامپیوتر نشین” می خواندند! دیری نگذشت که تجربه زندگی بسیاری از این دوستانرا از خواب بیدار کرد وقتی دیدند که موج جنبشهای اعتراضی جهانی دقیقا روی همین اینترنت و شبکه های اجتماعی “مجازی” استوار شد! به چشم خود دیدند که فعالین همین جنبشها دارند تکرار می کنند که ارتباطاتشانرا و گرد هم آئیهاشانرا از طریق شبکه های اجتماعی اینترنتی سازمان دادند. معلوم شد که انقلاب قرن بیست و یکم اصلا بدون این شبکه های اجتماعی امکانپذیر نیست!
حالا زمان بیشتر آماده است که هواداران گسترش شبکه های اینترنتی در جنبشهای اعتراضی بیشتر و بیشتر با این شبکه ها آشنا شوند همانطور که چگونگی چاپ اعلامیه را ما نسل قدیمی ها با استانسیل و جوهر چاپ و رولر باید یاد می گرفتیم! حالا آشنائی با شبکه های اجتماعی و استفاده وسیع از شبکه های اینترنتی به وظیفه همه فعالین تبدیل می شود.
راستی پتانسیلهای این شبکه های اجتماعی را ما می دانیم؟ آیا بطور دینامیک از این شبکه ها استفاده می کنیم؟ هر چه هست این شبکه ها دارند از شیوه های یکطرفه مثل سایتهای اینترنتی گسترش بیشتری می یابند و می روند که به مهمترین ابزار ارتباط گیری انسانها تبدیل شوند.
فیسبوک بیشک نقش پیشتاز را در میان شبکه های اجتماعی ایفا کرده و می رود که با نزدیک به یک بیلیون عضو ، تمامی آدمهای بالای ۱۳ سال دنیا را به هم وصل کند! دنیا هیچوقت اینگونه به هم مرتبط نبوده! حتی تصورش برای نسلهای قدیمی تر که باید با مرارت چند صد اعلامیه را ساعتها چاپ دستی می کردند تا در نیمه های شب به خانه ها و مراکز تولیدی برسانند نمی گنجد! چقدر جوان انقلابی ما بخاطر انتشار دست ساز اعلامیه ها دستگیر شکنجه و اعدام شدند؟
خوشبختانه اون دورانها گذشته و حالا می شود در ابعادی بسیار وسیع بدون ترس از دستگیری پاسدار و اطلاعاتی(البته با رعایت ملاحظات امنیتی) به عمق جوامع دیکتاتوری وارد شد و مخاطب خود را پیدا کرد. افکار و اطلاعات را منتقل کرد و فعالیتها را سرو سامان داد. اینست که نگه داشتن دیکتاتوریها در قرن بیست و یکم بندریج به امر غیر ممکن تبدیل می شود و حکومتها قدم به قدم مجبورند عرصه های تبلیغیشانرا و عرصه های اطلاعاتیشانرا متمرکز کنند به فضائی که دورانی “مجازی” نامیده می شد!
حالا اجازه بدهید چند موضوع را بیشتر بکاویم:
(۱)مختصری از تاریخ پیدایش فیسبوک:
فیسبوک در فوریه ۲۰۰۴ آغاز بکار کرد که توسط کمپانی خصوصی به همین نام. تا تاریخ جولای ۲۰۱۱ بیش از ۸۰۰ ملیون عضو فعال داشته. قبل از شروع استفاده هر عضو باید یک دیوار خصوصی بسازد. به مرور شبکه ای از دوستان حول هر دیوار شخصی ساخته می شود و پیامهای بین افراد امکانپذیر می گردد. به علاوه گروههای با علاقه های مشترک شکل می گیرد. گروه هائی که می تواند حول موضوعات متفاوت شکل بگیرد. شرط سنی عضویت در فیسبگوک ۱۳ سال حداقل است. هرچند که بر اساس تحقیقات، تا ماه می ۲۰۱۱ ۷ و نیم ملیون کودک زیر ۱۳ سال در فیسبوک عضو بوده اند.
فیسبوک توسط فردی بنام مارک زوکربرگ پایه گذاری شد که خودش دانشجوی هاروارد بود اما بزودی به سایر دانشگاههای شهر بوستون و دانشگاه استانفورد گسترش پیدا کرد
در سال ۲۰۰۹ شبکه فیسبوک بعنوان بزرگترین شبکه اجتماعی جهان شناخته شد. فیسبوک باعث شد پیوندهای اجتماعی عمق و وسعت بسیار بیشتری پیدا کنند. توسط فیسبکوک آدمها با دوستان قدیمی و همشاگردیهای دورانی کودکیشان مجددا پیوند خوردند. مسافت جغرافیائی دیگر دیوار جدائی ها نیست. بر طبق تحقیقی دیگر فقط در امریکا در ماه می ۲۰۱۱ تعداد ۱۳۹ ملیون نفر از فیسبوک دیدار کردند. در آوریل ۲۰۱۰ بر طبق آمار امریکا، حدود ۴۱٫۶ در صد کل جمعیت امریکا در فیسبوک حساب داشتند.رشد عضوگیری فیسبوک در حال حاضر حدودا ۳٫۸ در صد است.
مارک زوکربرگ قبل از طراحی فیسبوک ، طراح شبکه دیگری بود بنام فیسمش در سال ۲۰۰۳ که بیشتر یک شبکه محلی بین دانشجویان هاروارد بود. او با هک کردن کامپیوتر دانشگاه هاروارد بتدریج اطلاعات دانشجوبانرا جمع آوری کرد و شبکه بزرگتری بین دانشجوبان ایجاد کرد. بتدریج شبکه فیسمش توانست به ۴۵۰ عضو برسد اما توسط مسئولین اطلاعات دانشگاه هاروارد توقیف شد و مارک زوکربرگر بخاطر قاون شکنی به دادگاه کشیده شد! بعد از فراقت از درگیری قانونی، او تصمیم گرفت بطور رسمی کمپانی فیسبوک را بر اساس تجربه فیسمش سازمان دهد.
باشروع بکار کمپانی فیسبوک ، مجددا مارک زوکربرگ تحت فشار قانونی توسط مقامات هاروارد قرار گرفت که او را متهم می کردند که در حال دزدی اطلاعات از این دانشگاه است. کمپانی تازه تاسیس فیسبوک ابتدا در حوزه دانسجویان هاروارد شروع بکار کرد اما با پیوستن برنامه نویسان دیگری مثل داستین موسکوینز و حمایت مالی آدمهائی مثل ادورادو ساورین در مارس ۲۰۰۴ شبکه فیسبوک به دانشگاههای استانفورد و ییل، دانشگاههای بوستون ، نیویورک و ام آی تی گسترش پیدا کرد و سرانجام اکثر دانشگاههای امریکا و کاندا را زیر پوشش قرار داد.
کمپانی فیسبوک که در سال ۲۰۰۵ سرمایه اش حدود ۲۰۰ هزار دلار بود در سال ۲۰۱۰، طی ۵ سال ، ارزش معادل ۴۱ هزار ملیون دلار پبدا کرد و در حال حاضر بعد از کمپانیهای گوگل و آمازون ، سومین شبکه بزرگ اینترنتی امریکاست!
بر طبق آمار منتشر شده ، فیسبوک تعداد یک تریلیون(هزار بیلیون) مراجعه فقط در ماه ژوئن ۲۰۱۱ داشته است!
فیسبوک در حال گسترش گنجایشش در جهت ایجاد ارتباط ارتباط صوتی و تصویری بین اعضایش می باشد که در واقع تداخل این شبکه اینترنتی جهانی خواهد بود با شبکه ارتباطات صوتی-تصویری.
(۲)پتانسیلهای فیسبوک برای اطلاع رسانی و ترویج اندیشه های آزادیخواهانه و برابری طلبانه
نزدیک به دو سالی هست که من فعایتهای فرهنگی سیاسیم را روی فیسبوک متمرکز کرده ام. در طی این مدت شاهد گسترش تدریجی فعالیتهای تبلیغی و ترویجی دوستان همفکرم و همینطور جریانات سیاسی دیگر بوده ام. فیسبوک در جامعه فارسی زبان به سرعت در حال گسترش است. گروه های بسیاری با علائق متعدد در حال فعالیت در فیسبوک هستند. ارتباط گیری با سایر فرهنگها و جوامع انسانی در فیسبوک بطور حیرت انگیزی در حال گسترش است. خصوصا زبان انگلیسی را هر کس بلد باشد می تواند بتدریج بشود بخشی از جامعه جهانی و مراوده با تمامی انسانها هر جا که امکان اینترنت هست فراهم می شود. در امریکا همانطور که گفته شد حدودا ۵۰ در کل جامعه در فیسبوک فعال است.
اولین تاثیر فیسبوک اینست که نظامهای تبلیغی حکومتها را دور می زند. تا چند سال پیش نظامهای تبلیغاتی حکومتها و مراکز مالی بزرگ تنها ابزارهای بهمپیوندی انسانها بودند اما حالا این دوران تمام است و مدیای آلترناتیو می رود که تعداد مخاطبینش بیشتر شود از مدیای سنتی!
دومین ویژگی فیسبوک اینست که بطور اینتراکتیو و فعال و کاملا برابر می تواند ادمها را در مقابل هم قرار دهد. از پیدا کردن همسر بگیر تا پیدا کردن دوست و آشنائی که آدمها در کودکی داشتند تا بحث و مبادله علمی و نظری تا جدل بر سر سیاستها و قرارهای خیابانی…همه و همه فیسبوک را به جذابترین ابزار ارتباطگیری جهانی تبدیل کرده است.
رشد اندیشه و فرهنگ مدرن آزادیخواه و برابری طلب بر بستر فیسبوک بطور وسیعی در حال گسترش است. چرا؟ وقتی آدمها از همه جای دنیا با هم مرتبط شدند طبعا نظامهای ارزشیشان به هم نزدیک می شود. توقعه هاشان و افقهای دیدشان نسبت به زندگی نزدیک می شود…”قانون ظروف مرتبط” اینجا صادق است! حتی گرایشات متضاد سیاسی در هم می آمیزند و مرزهاشان بهم می ریزد! تفکرهای ارتجاعی زیر ضرب نقدها و مناظره ها خرد می شوند. “تندروها” و تک روها” زیر فشار جمع ها خلع سلاح می شوند و جای خودمداریها و خودبینیها بنوعی تعادل فکری و پختگی قدم به قدم جا باز می کند.
سومین ویژگی فیسبوک اینست که “رهبرها” ، آنها که سخنرانان متبحر منابر بودند مجبور می شوند اگر بخواهند عقب نمانند بیایند توی مناظره های دیوارها و بطور شخصی و در ملاء جامعه مورد خطاب و سوال قرار بگیرند. بگویند و بشنوند و مناظره هائی جانانه شکل بگیرد و قضاوت را برای همه بسیار آسانتر کند. روانشناسی “بالادست و فرودست” نه فقط از جهت مرتبه اجتماعی بلکه از جهت مرتبه “تشکیلاتی” یا حزبی بی معنی می شود. فرد خودش را دوباره باز می یابد و نگرشهای گله ای در سیاست و فرهنگ از مد می افتند و طرد می شوند.
چهارم اینکه فیسبوک هواداران جریانات فرقه ای را که با هیاهوها، برچسب زدنها و فحاشیها طی قرون آدم جمع کرده اند به موضوعات تفریح نسل جوان تبدیل می کند! حتی تلاشهائی که اینها می کنند برای ساختن دیوارهای قابل سانسور و “اخراج” مخالف از دیوارهاشان! اینها صحنه هائی است که روز بروز مجال کمتری برای تکرار می یابند!
پنجم و مهمتر از همه اینکه این تقابل مداوم و بی نهایت افکار و انسانها و مناظره ها و اطلاع رسانیها همان ریاضی را می سازد که قوانین تکامل برش استوار شده اند! یعنی خود امکان تکرار بی نهایت راهکارها و سنجششان در فضای آزاد عامل و موتور محرک تکامل انسان می شود. ریاضی تکرار و برخورد مداوم عقاید و سنجش آنها با منطق و تجربه طی زمان معجزه می کند. زیباترین افکار و سیاستها قدم به قدم از درون این کوره داغ و مذاب تضارب افکار بیرون می ریزند و در دسترس عاشقان پیدا کردن بهترین راههای سعادت انسان قرار می گیرند!
به ادعای من تداوم فیسبوک و شبکه های اجتماعی مهمترین موتور محرک جامعه انسانی است. خود ارتباط آزادانه انسانها ، همانطور که در مراحل قبلی تکامل باعث پیدایش شگفتی پدیده ای بنام انسان گردید، عامل مهم عروج انسانیتی جهانی خواهد شد. فیسبوک میدان ذهنی چنین بده و بستان و تحول را دارد فراهم می کند. هنوز ما شاهد طلوع دوران ارتباطات جهانی هستیم اما فیسبوک دارد مسیر را نشان می دهد!
(۳)فیسبوک و حامیان مذهب و ارتجاع فرهنگی
هر قدر این فضای آزاد تضارب افکار برای حامیان آزادسازی انسان امر مطلوب است، برای حامیان افکار مذهبی ، ارتجاعیون ناسیونالیست و نژاد پرست دارد فضا را تنگ می کند! من شاهد تقلاهای اینها گه گاه بوده ام! با صرف انرژی زیاد وارد دیوارها و گروهها می شوند و با ورود یک فعال آزادیخواه و انسانگرا چنان در هم می ریزند و فحاشی سر می دهند که انسان به خنده می افتد!
فیسبوک هر قدر گسترش می یابد، خداها و اوهام نژادپرستانه و ناسیونالیستی جایشان تنگ می شود! چرا؟ اینها هرگز در فضای استدلال و منطق رشد نکرده اند! فضای رشد این افکار دقیقا با زندان و سرکوب و اعدام و شمع آجین کردن و کشتن میسر شده. هر قدر آزادیخواهی و انسانگرائی کمونیستی به فیسبوک نیاز دارد اینها در فضای آزاد دچار خفگی می شوند! منزوی می شوند و به فرقه سازی عقب می نشینند!
اینست که گرایشات ارتجاعی که ذاتا ضد منطق هستند دیوارهاشان بسرعت رو به جامعه بسته می شود و “کد و رمز” می گذارند تا از ورود جامعه خودداری کنند! فرقه سازی در فیسبوک نتیجه روانشناسی شکست این گرایشات است . اینها با بستن دیوارهاشان اعلام می کنند که فیسبوک جایشان نیست. آزادی فیسبوک اینها را به درونشان می کشد!
(۴)دیالوگ، مناظره، اطلاع رسانی ، نقد فرهنگ و سیاستهای ارتجاعی و ترویج الترناتیو گفتمان سوسیالیزم انسانگرا
فعالین اجتماعی فرهنگی و سیاسی آزادیخواه و برابری طلب، کمونیستهای کارگری بهترین موقعیت را دارند برای استفاده از فضای فیسبوک برای تمامی اشکال مراوده انسانی. برای به زیر کشیدن خرافات و برای ارائه الترناتیو علمی و انسانی سوسیالیستی. همه سنگرهای فرهنگی سیاسی در فیسبوک را باید با صبر و حوصله بنفع انسانگرائی سوسیالیستی فتح کرد.
در مقابل ما ماموران اطلاعاتی رژیم اسلامی، ارتجاعیونی که نقاب “اپوزسیون رژیم اسلامی” به صورت دارند صف کشیده اند اما در فضای آزاد تنها تلاشهاشان ما را بیشتر به جلوی صحنه آزادیخواهی می کشد. فیسبوک و اینترنت “فضای مجازی” نیست! حقیقی ترین و وسیعترین فضا برای تبلیغ فرهنگ انسانی ماست! از این فضا و پتانسبلهایش باید حداکثر استفاده را بکنیم.
مدتهاست که تبلیغ می شود” فیسبوک امنیت ندارد”. مردم را می ترسانند از ارتباط گیری. بعضی از این تبلیغات را طبعا باید جدی گرفت و با احتباطات لازم وارد فیسبوک شد اما اکثر این تبلیغات بلوفهای روانی است برای فراری دادن مردم از فیسبوک!
می دانند فضای ازاد و جهانی شده دارد جنبشهای اجتماعی را جلوتر می کشند و نوع جدیدی از “سربازان امامزمانشانرا” استخدام کرده اند به گفت و شنودها گوش بدهند و “نبض جامعه مخالف” را در دست بگیرند. اگر نتوانند جلوی ارتباطات را بگیرند حداقلش بتوانند درش وارد شوند و جهت بدهند یا “آلترناتیوسازی” کنند!
گاهی بنام “مخالف رزیم” وارد می شوند! گاهی محالف رژیم اسلامی هستند اما نوع دیگر اسلام را تبلیغ می کنند! گاهی از “دموکراسی” حرف می زنند! خلاصه هر کدام اینها را می شود موضوع دیالوگ و مناظره کرد و ازش ابزار رشد فکری دیگران ساخت. حلقه های ارتباطی را باید اطرافمان قوی کنیم. مخاطبینمان را از مخالفین سیاسیمان انتخاب کنیم و داخل خودمان نچرخیم! به حمایتهای خودیها غرقه نشویم!
برای اجتماعی شدن باید در حیاطهای دیگران جنگید!فیسبوک را جدی تر بگیریم!
منابع دیگر:
مختصری در تاریخچه فیسبوک
http://en.wikipedia.org/wiki/Facebook
دیوار کمونیزم کارگری فیسبوک
http://www.facebook.com/#!/groups/komonist/
دیوار آزادی برابری انسانیت
http://www.facebook.com/#!/groups/256073067748764/
دیوار وطن یعنی همه دنیا
http://www.facebook.com/#!/groups/vatanyanihamedonya/
سعید صالحی نیا: تحمل دگر اندیش، اقناع ،دیالوگ و مناظره نگاهی به چند مقوله بنیادی در فرهنگ و سیاست
http://rowzane.com/fa/articles-archiev/80-saeed-salehi/8146-1390-07-29-11-27-05.html
سعید صالحی نیا: هکتیویزم، بخشی از جنبش انقلابی در قرن بیست و یکم!
http://rowzane.com/fa/articles-archiev/80-saeed-salehi/7220-b.html
سعید صالحی نیا: انقلاب و اینترنت, نگاهی به اثرات چند جانبه بکارگیری تکنولوژی ارتباطات در روندهای انقلابی
http://rowzane.com/fa/articles-archiev/80-saeed-salehi/6144-1389-12-13-08-55-52.html
سعید صالحی نیا: باز هم زنده باد ویکی لیکس! در حاشیه اعلام کاندیداتوری ژولیان آسانژ برای جایزه نوبل ۲۰۱۱
http://rowzane.com/fa/articles-archiev/80-saeed-salehi/5785-1389-11-15-12-43-34.html
سعید صالحی نیا: زنده باد ویکی لیکس! زنده باد آزادی انتقال اطلاعات بدور از دخالت حکومتها! در حاشیه دست و پا زدنهای اربابان دنیا در برابر ویکی لیکس!
http://rowzane.com/fa/articles-archiev/80-saeed-salehi/3737-1389-05-10-22-39-18.htm