روز دانشجو و گرامیداشت مبارزات جنبش دانشجویی یک عرصه دائمی در اوضاع سیاسی گذشته و کنونی است. این جنبش به حکم موقعیت سیاسی واجتماعی  تحت حاکمیت استبدادی و مذهبی در ایران در دفاع از عدالتخواهی و آزادی، برابری ابراز وجود کرده از موقعیت ویژه و منحصر بفردی در فضای سیاسی برخوردار است. چپ و راست جامعه در قامت اپوزیسیون خودی و مجاز و غیر خودی نمیتوانند موقعیت جنبش دانشجویی و اعتراض آن را نادیده بگیرند. افت و خیز و سکون و شکوفایی و تعرض این جنبش بویژه در روزهایی که به استقبال شانزده آذر روز دانشجو میرویم به محک درستی و خطا بودن سیاست احزاب سیاسی، مورد ارزیابی قرار میگیرد.
 و در شرایط کنونی که توده نسبتا وسیعی از فعالین چپ و کمونیست جنبش دانشجویی و فعالین سازمانده مراسمهای قدرتمند شانزده آذر از محیط دانشگاه ها دور هستند، تعداد زیادی از رهبران و فعالین اصلی این جنبش در خارج از کشور قابل دسترس هستند، دستیابی به ارزیابی و تحلیل شانزده آذر در سالهای گذشته بویژه شانزده آذر در سالهای ١٣٨٧ و ١٣٨٨ ببعد، به محک قضاوت و تشخیص و درک روشن از جایگاه جنبش دانشجویی گذاشته شده است. در یکسال گذشته کم نیستند فعالین و رهبران جنبش دانشجویی که در مورد شانزده آذر در دوره شکوفایی و غالب کردن فضای برابری و آزادیخواهی با شعارهای چپ و کمونیستی نظر و ارزیابی خود را ابراز کرده اند. سایت اشتراک در ادا این مهم سهم ویژه و مثبتی را ایفا کرده است. ناروشنی ها و ابهامات چرایی آزمون شانزده آذر در سالهای گذشته به تصویر کشیده شده است. دور از تعصبات سازمانی کم نیستند فعالین سوسیالیستی که در محیط دانشگاه ها تجارب و دستاوردهای بیش از یک دهه ابراز وجود عدالتخواهی، آزادی و برابری  چپ و کمونیسم را در مقابل دفتر تحکیم وحدتی ها جریانات حاشیه ای اسلامی و بویژه درنده خویی و سرکوب جنایتکارانه رژیم اسلامی در محیط دانشگاها را در شکل ارزیابی از پیشروی و عقب نشینی این جنبش موانع و ضعف ها را برشمرده اند. این تجارب ارزنده امروز به ادبیات قابل اتکا جنبش سیاسی و اجتماعی جامعه در محیط دانشگاه و محافل فعال و احزاب سیاسی تبدیل شده است. در سالگرد گرامیداشت شانزده آذر امسال مراجعه مجدد به این ارزیابی ها که در قالب و شکل مصاحبه با فعالین و رهبران جنبش دانشجویی انجام شده است، ضروری است.  

امروز در شرایطی به استقبال گرامیداشت شانزده آذر سال ١٣٨٩ میرویم که متاسفانه جنبش دانشجویی و صدای آزادیخواهی و برابری به نسبت چند سال گذشته در موقعیت جدیدی قرار گرفته است. موقعیت جدید حاصل آرایش و صف بندی سیاسی تحمیل شده کنونی است. ابدی نیست. شکننده و مقطعی است.  کشمکش نظام حاکم با گرایش سوسیالیستی در محیط دانشگاه ها همواره وجود داشته است. دوره ای با عروج سریع چپ به رشد این جنبش و دست بالا پیدا کردن عدالتخواهی و آزادی و برابری انجامیده، افق و امید به اعتراض و مبارزه را بالا برده و گامها دولت و نظام اسلامی ـ نظامی را به عقب رانده، است. فضای محیط دانشجویی را به اعتراض توده ای و جنبش کارگری و جنبش برابری طلبانه زنان وصل کرده است. در مقابل سرکوب خونین در دانشگاه ها ایستاده، است. از تناسب قوا و فضا برای پیشروی و بالا بردن شعارهای رادیکال و انقلابی استفاده کرده و نیرو جذب کرده است. شرایط کنونی حاصل بیش از یک دهه فعالیت برای عروج چپ و کمونیسم در محیط های دانشگاهی است. این جنگ و کشمکش سیاسی تا زمانیکه حاکمیت استبداد اسلامی ـ نظامی در ایران وجود دارد، در اشکال مختلف ابراز وجود میکند. اما در دل این جنگ و “انقلاب فرهنگی” و سرکوب خونین دهه شصت، و کشتار آزادیخواهی و کمونیستها در سیاه چالهای زندان، در اوج سرکوب خونین و در اوج توهم به یک جناح رژیم “اصلاح طلبان” در محیط های دانشگاهی ابراز وجود چپ و کمونیستها امری انکار ناپذیر برای جامعه و حاکمیت شده است. صدای چپ و کمونیستها در بیش از یک دهه است از محیط دانشگاه ها برخواسته است. جنبش دانشجویی باید به این موقعیت و دستاورد افتخار کند. همچنانکه جامعه و جنبشهای اجتماعی و عدالتخواه و برابری طلب بر بستر رشد چپ و کمونیستها و عروج این جریان به خود میبالند.
موقعیت کنونی حاصل یک سرکوب و کنترل پلیسی و اسلامی دولت در مقابل جنبش دانشجویی و چپ است. در تاریخ دولتهای استبدادی و دیکتاتور کم نیستند نظامهایی که یکی از حملات کلیدی آنها به جامعه در کنار حمله سازمانیافته به جنبش کارگری و محرومان جامعه، حمله به دانشگاه ها و جنبش های دانشجویی بوده است. جمهوری اسلامی هم از قواعد موجود استفاده میکند و خوب میداند هر وقت و تحت هر شرایطی دانشگاه با فضای عدالتخواهی و برابری و آزادی تحت هژمونی چپ و کمونیستها قد علم کرده و صدایش در جامعه طنین انداز بوده، افق و دورنمای اعتراضات اجتماعی تقویت شده.
با وجود تمام دستاوردها، جنبش دانشجویی بکدام سو خواهد رفت. مصافهای آتی این جنبش در کدام اشکال سیاسی و اجتماعی در محیط دانشگاه و جامعه ابراز وجود خواهد کرد. مکانیسمهای ابراز وجود و تاثیر گذاریش بر روند رو به پیش اوضاع کنونی، مکانیسمهای شکستن سد سیاست سرکوب و بازگرداندن اعتماد به نفس و وارد شدن در گودی استخر اوضاع سیاسی کماکان موضوعات  باز جنبش آزادیخواهی و برابری طلبی است.
دانشگاه و محیط های دانشجویی کماکان میتوانند با پتانسیل موجود به استقبال شانزده آذر روز دانشجو برود. دانشجویان بطور مداوم علیرغم شرایط دشوار و موانع سرکوب و حمله به آنها دانشگاه ها را به صحنه رویارویی وسیع با جمهوری اسلامی در شانزده آذر و روز دانشجو کرده اند.
داده اجتماعی حاصل  ازعروج چپ در دانشگاه ها، وصل شدن اعتراض و فضای عدالتخواهی و آزادی با جامعه و جنبشهای اجتماعی در محیط کار و جنبش کارگری، جنبش برابری طلبانه زنان و روز جهانی زن و اول ماه مه است. اوضاع سیاسی ایران دستخوش تحولات توده ای در شکل خیزشهای اجتماعی در شهرها و محلات فقیر نشین است. هدفمند کردن یارانه ها و سیاست ریاضت کشی اقتصادی برای تهیدستان جامعه امسال با تعرض وسیع و همه جانبه ای از جانب دولت زمینه های اعتراض توده ای و خیزش زحمتکشان جامعه را فراهم کرده است. جنبش دانشجویی میتواند با پتانسیل موجود بر روند طبقاتی کردن و شعارهای رادیکال و انقلابی اوضاع کنونی و خیزشهای توده ای موثر واقع گردد. هم اکنون در اروپا از جمله در فرانسه و انگلیس در شرایطیکه طبقه کارگر و زحمتکشان جامعه در برابر ریاضت کشی اقتصادی دولتها به خیابانها آمده اند و تظاهرات و اعتصابات وسیعی در جریان است، نگاه ها به دخالت جنبش دانشجویی در فرانسه و انگلستان دوخته شده. در فرانسه جنبش دانشجویی به وزنه قابل توجه و سنگینی در حمایت از تظاهرات توده ای علیه ریاضت کشی اقتصادی تبدیل شد. هم اکنون در انگلستان جنبش دانشجویی در رو در روئی با دولت و علیه ریاضت کشی اقتصادی در سطح سراسری در خیابانها است و در رادیکال کردن شعارها نقش مهم و قابل توجهی دارد.
آیا جنبش دانشجویی در ایران میتواند در سیر محتمل خیزشهای توده ای علیه ریاضت کشی اقتصادی و علیه فقر و فلاکت در جامعه دخالت کند. آیا وجود یک آمادگی آگاهانه برای خنثی کردن سیاست سرکوب و تغییر انقلابی شرایط کنونی در دانشگاه ها مستلزم دخالت اجتماعی فعالین سوسیالسیت و چپ در دانشگاه ها نیست!
نسان نودینیان
٣ آذر ماه ١٣٨٨(٢دسامبر ٢٠١٠)