چند سال است که در میانه زمستان، فستیوالى در برخى شهرهاى کردستان همچون بانه، مریوان و سنندج به نام ”آدم برفى ها" تشکیل مى‌شود. این جشنواره به کوشش کانون دفاع از حقوق کودکان کردستان براى شاد کردن بچه‌ها برگزار مى‌شود. آیا مى‌دانستید که اعلامیه جهانى حقوق کودک، شادى را از اساسى‌ترین نیازها و حقوق بچه‌ها بر شمرده است؟
قطعنامه جشنواره آدم برفى‌ها در مریوان در سال جاری با این جملات آغاز مى‌شد: ”هیچ ملاحظه اقتصادى، فرهنگى، ملى و سیاسى بر منفعت کودک ارجح نیست. ما خواهان تامین زندگى شاد، ایمن و خلاق براى کودکان سراسر جهان هستیم. ما براى شادى کودکان‌مان از هیچ تلاشى دریغ نمى‌کنیم. کودک نیاز به حمایت دارد و از ما زندگى بهتر مى‌خواهد.“
دفاع از حقوق کودک و پا گرفتن انجمن‌ها و کانون هاى مدافع حقوق کودکان در ایران سابقه چندان درازى ندارد. در سال هاى اخیر به موازات فراگیر شدن مشکلات اقتصادى، آسیب هاى اجتماعى و رشد پدیده هایى چون کودکان کار و خیابان یا کودک آزارى، تشکل‌هاى مدنى و مردمى نیز رویکرد بیشترى به حوزه حقوق کودک داشته‌اند. کانون دفاع از حقوق کودکان کردستان از جمله تشکل‌هاى غیر دولتى است که در سال ۷۹ آغاز به کار کرد و در سال ۸۲ پروانه رسمى فعالیت گرفت. فاطمه زمانى از مسئولان این کانون در مورد دلایل تشکیل این نهاد و کارهایى که انجام می دهند، مى‌گوید:
” با توجه به این که کودکان از بى‌پناه‌ترین اقشار اجتماع و قربانیان فقرو خشونت و عقب ماندگى هستند و بنا به کودک بودن‌شان نیز توان دفاع از خود را ندارند، ما به این نتیجه رسیدیم که کانون دفاع از حقوق کودکان در سنندج را تاسیس کنیم. کانون از تعدادى افراد علاقمند به زندگى کودک و مدافع حقوق کودک تشکیل شده که با تمام انرژى در زمینه هاى فرهنگى و اجتماعى و مدد کارى کودک فعال هستند. این نهاد کاملا مردمى است. ما البته پروانه کارمان مختص کردستان است اما چون حقوق کودک مرز نمى‌شناسد، در شهرهایى چون تهران، کرج، بندر عباس و تبریز و نیز قروه، مریوان، سقز و شاه آباد نیز فعالیت داریم“.
اعلامیه حقوق کودک در سال ۲۴ میلادى یعنى ۸۳ سال قبل تصویب شد. مطابق پیمان نامه حقوق کودک مصوب سال ۸۹ میلادى، هر فرد زیر ۱۸ سال از نظر قانونى کودک محسوب مى‌شود. طبق این پیمان نامه، آزار، خشونت و تبعیض نسبت به کودک، خرید و فروش، ارعاب و سوءاستفاده از او ممنوع است. محیط سالم و انسانى براى پرورش و آموزش و بهداشت حق همه کودکان است. اعلامیه جهانى حقوق کودک، دولت‌ها را مسئول برآورده کردن خواستهاى کودکان و نظارت بر تخلف‌ها مى‌شناسد.
واقعیت‌ها اما در کشورهاى جهان سوم، کشورهاى آفریقایى، کشورهاى جنگ زده یا درگیر جنگ داخلى، بسیار دردناک و کوبنده‌اند. کودکان از کمترین امکانات آموزشى یا بهداشتى بهره‌مند نیستند. در برخى کشورها آنها را به سربازى مى‌برند. در کشورهاى فقیر بسیارى از آنها از شش هفت سالگى نان آورى مى‌کنند. فاطمه زمانى با اشاره به محرومیت‌ها و موقعیت ویژه کردستان، به پدیده کودکان کار و خیابان در سنندج اشاره مى‌کند و می‌گوید:
” ما به وضوح در کنار خیابان بچه‌ها را مى‌بینیم. این ها دو دسته هستند. بچه‌هایى که شب‌ها هم در معابر خبابانى مى‌خوابند و گروه دیگرى که تکدى مى کنند و شب ها به خانه مى‌روند. متاسفانه کانون ما بخاطر مشکلات مالى خودش، نمى‌تواند کمکى به آنها بکند. تنها می‌توانیم به آنها لباس گرم یا غذا بدهیم یا اینکه به مراکز بهزیستى معرفى شان کنیم. بهزیستى هم متاسفانه پاسخگو نیست و این ان جى او ها هستند که فشار می‌آورند براى این قبیل مسائل. بچه‌هاى خیابانى به دلیل نداشتن توان مالى یا طلاق والدین خود یا مهاجرت از دهات به شهرها یا اعتیاد پدر و سرپرست خود در خیابان هستند. متاسفانه به دلیل مشکلات مالى و گرفتارى‌هایى که همه دارند، در میان بستگان هم کسى دنبال کار این بچه‌ها را نمى‌گیرد.“
محور دیگر فعالیت کانون مدافع حقوق کودکان کردستان، متوجه کردن افکار عمومى به مین‌هایى است که از زمان جنگ و درگیرى‌هاى گذشته در مناطق مرزى کردستان باقى مانده‌اند. این کانون درپى کشته و ناقص شدن چندین کودک که هنگام کار و بازى و عبور، روى این مین‌ها رفته و دست یا پاى خود را از دست داده‌اند، کمپینى ترتیب داد که چنین نام داشت: ”مین‌ها را از سر راه کودکان بردارید“. فعالان این کمپین خواهان شناسایى و علامت‌گذارى مناطق مین گذارى شده و بیمه و درمان فورى قربانیان و خانواده‌هاى آنها شدند.
کردستان یک ویژگى دیگر نیز دارد و آن اینکه به دلیل کوهستانى بودن و داشتن مرز مشترک با عراق، قاچاق کالا یا انسان در آن، یک شغل است. برخى بچه‌هاى کرد نیز براى شرکت در تامین معاش خود و خانواده، به حرفه اى خطرناک مشغول‌اند که ”کول برى“ نامیده می‌شود. آزاد زمانى مسئول کانون دفاع از حقوق کودکان سنندج از صندوق‌هاى چاى و شکر و پارچه می‌گوید که بچه‌ها به کول مى‌کشند.
آزاد زمانى: ”بچه‌ها در سرما و گرما کول سنگینى که از وزن خودشان خیلى بیشتر است در مریوان و مرز باشماخ و مرز بانه از کوهها و رودخانه هاى صعب العبورو جاهاى مین گذارى شده مى‌برند. در مسیر جاده سنندج مریوان، پایگاههاى پلیس گذاشته‌اند و خیلى کسانى که جنس وارد مى کنند، بچه‌ها را وادار مى‌کنند پایگاهها را دور بزنند و بارها را رد کنند. مزد بچه‌ها کمتر از بزرگترهاست و براى همین آنها را به کار می‌گیرند. بچه‌ها لاستیک ماشین را به کول خود مى‌بندند و از مرز خطرناک و وحشتناک و مین گذارى شده مریوان رد مى‌شوند. بچه‌ها از جاهایى رد می‌شوند که الاغ هم نمى‌تواند عبور کند. کول‌هاى شصت کیلویى، چهل کیلویى حمل مى‌کنند. به این بچه