هشت اکتبر برابر با ۱۶ مهر ماه روز جهانی کودک است. ۵۵ سال پیش در چنین روزی از سوی سازمان ملل متحد این روز به عنوان روز جهانی کودک نامگذاری و اعلام شد. امروز بسیاری از کشورها این روز را رسما بعنوان روز کودک پذیرفته اند.
بدنبال اعلام این روز جهانی، بجز دو سه کشور، تمامی کشورهای جهان از جمله ایران کنوانسیون جهانی حقوق کودک را به رسمیت شناخته اند. ازآن زمان تا کنون دفاع از حقوق کودک جدی تر و سازمان یافته تراز پیش توسط فعالین این عرصه و نهادهای ملی و بین الممللی پیگیری میشود. ایران این میثاق بین المللی را در سال ۱۳۷۳ خورشیدی برابر با ۱۹۹۴ میلادی «مشروط» پذیرفته است.
***
ضمن تبریک این روز به همه کودکان سراسر جهان و گردانندگان ارگان ها و نهادهای ملی و بین المللی مدافع راستین حقوق کودک، بویژه فعالین جنبش دفاع از حقوق کودکان ایران، مطلب را در ارتباط با کودکان خیابانی و کودکان کار ادامه می دهم:
یکی دیگراز پیامدها و”دستاوردهای” سرمایه که در بسیاری از کشورها بویژه کشورهای فقیر و جهان سومی متداولتر از هردوره ای بچشم میخورد، پدیده کودکان خیابانی و کودکان کار است. فاجعه ای انسانی که ابعاد جهانی اش سرسام آور است. آمارهای ملی و بین المللی دراین رابطه متفاوتند، اما حتی بر اساس آمار خود رژیم ها ابعاد این فاجعه تکان دهنده است.
درحال حاضر ۳۵۲ میلیون کودک کمتر از ۱۸ سال در سراسر دنیا کار میکنند. بر اساس یک آمار رسمی بین المللی ۱۰۰ میلیون کودک در سراسر جهان در خیابان ها کار و زندگی میکنند.
هندوستان به تنهایی ۲۰ میلیون کودک خیابانی دارد. کشور برزیل ۷ میلیون کودک خیابانی دارد. در پاکستان بیش از ۱۵ میلیون کودک زیر ۱۴سال بکار مشغولند. در مکزیک ۱۰میلیون کودک کار میکنند که از آن میان ۲۵۰۰۰۰ نفرشان در خیابانها زندگی میکنند. خیابان های شهرهای کشورهای آمریکای لاتین، آفریقا، آسیا، فیلیپین، عراق، افعانستان، اروپای شرقی، از کودکان خیابانی وکودکان کار موج میزنند. میانگین سنی این کودکان ۱۷- ۵ سال است.
عمده کودکان خیابانی تنها ساعاتی از شب را زیر سقفی و در کنار پدر و مادر و خواهر و برادرهای شان بسر می برند و بقیه اوقات درخیابان اند. اینها آندسته از کودکان خیابانی اند که تامین بخشی از نیازهای بخور و نمیر خانواده شان را هم به عهده دارند.
بسیاری از کودکان خیابانی شب و روزشان را در خیابان ها میگذرانند. خیابان محل زیست شان است. خیابان سر پناه شان است. خیابان محل کارشان است. طبعا شرایط زیست این دسته از کودکان که شب و روزشان در خیابان ها سپری می شود و ۲۴ ساعته در خیابان ها پرسه می زنند با آن دسته از کودکانی که چند ساعتی از شبانه روزشان را در کنار خانواده های شان و زیر یک سقف می گذرانند بسیار متفاوت تر است.
بخش عظیمی از کودکان خیابانی کودکان کار هم هستند. کودکان خیابانی هر کاری را که در تعاریف جا افتاده «کار»، کار محسوب نمی شوند و اصطلاحاً بیکاری پنهان یا کار کاذب نامیده میشوند؛ تجربه می کنند. ایستادن سر چهارراه های شلوغ و شیشه ماشین ها را پاک کردن، واکس زدن، سیگار فروشی، آدامس فروشی، زباله گردی، و… نمونه هایی از کارهایی هستند که مجال کودکی کردن این کودکان را از آنها می گیرد و لذت این دوران را تجربه نخواهند کرد.
خیل کودکان خیابانی و کودکان کار جزو آن دسته از قربانیان نظام سرمایه داری اند که به اشکال گوناگون مورد انواع سو استفاده ها قرار میگیرند. به عنوان بی حقوق ترین کارگران خاموش استثمار میشوند. به آسانی به دام شبکه های قاچاق و توزیع موادمخدرمی افتند. به آسانی به دام مافیای تجارت سکس و دلالان تن فروشی و باندهای سرقت می افتند. تحقیر و طرد و رانده میشوند، کتک می خورند و آسیب پذیرتر از هر کسی در معرض تجاوز جنسی اند و شبح مرگ هم همواره بر فراز سرشان می چرخد.
اینها محصول بلا واسطه نظم سرمایه و فقر و تهیدستی اند، اینها بازتولید شدگان فرهنگ خشونت اند، اینها فرزندان خانواده های گرفتار اعتیادند، اینها بازماندگان پدران و مادران ازدست رفته اند، اینها نتایج زندگی بهم ریخته خانواده های متلاشی شده اند، اینها گریخته های گریزان از مدرسه اند، اینها بی سرپناهان بی سرپرستند، اینها بچه های سرکش و مساله دار روحی و روانی اند، اینها فرزندان مهاجران آواره و دربدرند، اینها از نتایج جنگ اند. در یک کلام اینها دستاورد شوم سرمایه اند که اینگونه به خیابان ها پرتاب شده اند.
اگر چه پدیده کودکان خیابانی و کودکان کار یک پدیده جهانی و از نتایج مستقیم کارکرد سرمایه است، اما ابعاد و وسعت آن در هر کشوری یکسان نیست. در حال حاضر در بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی و یکی دو کشور آسیایی نظیر ژاپن، نشانه های چشمگیری از کودکان خیابانی بویژه کودکان کار بچشم نمیخورد. به یمن مبارزات پیگیرانه و چندین ساله طبقه کارگر، به بورژوازی این کشورها تحمیل شده است تا با وضع قوانینی رسما و عملا کار کودکان ممنوع باشد و حداقل امکاناتی برای خانواده های با فرزندان زیر ۱۸ سال در نظر گرفته شوند و مراکز امنی هم برای تحت پوشش قرار گرفتن ک