اهمیت و‌ خصوصیات حزب سیاسی طبقه‌ی کارگر 

بنابراین تا زمانی که پرونده‌ی قدرت سیاسی طبقه‌ی سرمایه‌دار با به سرانجام رساندن انقلاب توسط طبقه‌ی کارگر بسته نشود حفاظت از هیچ کدام از دستاوردهای سیاسی-اقتصادی-اجتماعی کارگران و اکثریت ستم‌دیده‌ی جامعه تضمینی ندارد. ضرورت تحزب‌یابی کارگران بعنوان ابزار تسخیر قدرت سیاسی از همین واقعیت سرچشمه می‌گیرد تجربه‌ی تاریخی مبارزه‌ی طبقه‌ی کارگر و‌ ضرورت تطور و تکامل مبارزه‌ی طبقاتی نیز بر اهمیت حزب سیاسی مستقل کارگران تاکید دارد. به بیان مارکس مهم‌ترین دستاورد کارگران از مبارزات روزمره و مقطعی، اتحاد هر دم گسترش یابنده است. «رقابت فزاينده ميان سرمايه‌داران و بحران‌های تجاری ناشی از آن، مزد کارگران را دائماً بی‌ثبات‌تر می‌کند؛ گسترش شتابناک توليد ماشينی و بهسازی بی‌وقفه ماشين‌ها، شرایط زندگی کارگران را پيوسته نا‌امن‌تر می‌‌کنند درگيری‌های کارگران منفرد با سرمايه‌داران منفرد، هرچه بيشتر خصلت درگيری‌های دو طبقه را به خود می‌گيرند. چنين است که کارگران شروع می‌‌کنند ائتلاف‌هائی را عليه سرمايه داران به وجود آورند و در دفاع از مزدِ کارشان متحداً عمل کنند. آنان خود انجمن‌هایی دائمی تأسيس می‌‌کنند تا در خيزش‌های احتمالی، توشه و آذوقه‌ای داشته باشند. اينجا و آنجا هم مبارزه تبديل به شورش می‌شود. گاه به گاه کارگران پيروز می‌شوند، اما فقط بطور گذرا. نتيجۀ واقعی مبارزات آنان، موفقيت فوری نيست، بلکه اتحادِ دائماً گسترش‌يابنده کارگران است. توسعۀ وسائل ارتباطی که از صنعت بزرگ زاده می‌شوند و کارگرانِ مناطق مختلف را با هم مرتبط می‌سازند، به اين اتحاد کمک می‌کنند. صرفاً همين ارتباط لازم بود تا مبارزات محلی متعدد با خصلت يکسان، بصورت يک مبارزه سراسری، يک مبارزه طبقاتی، متمرکز شود. اما هر مبارزه طبقاتی، يک مبارزه سياسی است و اتحادی را که برايش شهريان قرون وسطائی با کوره‌راه‌هايشان به قرن‌ها احتياج داشتند، پرولتاريای جديد به کمک راه‌آهن در عرض چندين سال عملی می‌‌کند. اين تشکل پرولترها بصورت طبقه، و به اين ترتيب بصورت حزب سياسی، دَم به دَم توسط رقابت ميان خود کارگران از هم می‌پاشد، اما از نو و از نو، و هر بار قوی‌تر، مستحکم‌تر و نيرومندتر سر بر می‌آورد.» [۴] این اتحاد در تشکل‌های مستقل کارگری و سازمان‌های توده‌ای متبلور می‌شود. اما چنین اتحادی مربوط به بدنه‌ی زنان و مردان کارگر و توده‌ی میلیونی زحمت‌کشان است، یعنی یکی از همان دو بازی اصلی موفقیت انقلاب که طبقه‌ی انقلابی نام دارد، در حالی که برای به پیروزی رساندن انقلاب متحد شدن بازوی دیگری به نام پیشرو انقلابی ضرورت دارد. امروزه تناقضات و تضادهای سرمایه داری نقش ویرانگری پیدا کرده است، اما این نظام بخودی خود زیر فشار تضادهای ذاتی خود یا در نتیجه‌ی جنبش خودانگیخته از پا در نمی‌آید. کارگران نمی‌توانند با این امید که سرمایه‌داری زیر بار تناقضات خود از پا در می‌آید، نظاره‌گر منفعل روند رویدادها باشند. این تضادها و تناقضات جنبش خودبخودی کارگران را دامن می‌زند اما این جنبش‌ها در نبود جنبش سوسیالیستی و دخالت سازمانیافته‌ی بخش پیشرو متشکل در حزب سیاسی راه به جایی نمی‌برد. به عبارتی دیگر، سندیکاها و اتحادیه‌های کارگری تشکل‌های اقتصادی-اجتماعی طبقه‌ی کارگر برای هدایت مبارزات روزمره‌ی کارگران و بهبود شرایط فروش نیروی کار هستند، در حالیکه رهایی از بند استثمار به سازمان سیاسی طبقه‌ی کارگر یا همان حزب پیشروان سوسیالیست و هدایت کل مبارزه‌ی طبقاتی جاری در یک کشور نیاز دارد. تا اینجا به اهمیت حزب سیاسی طبقه‌ی کارگر پرداختیم.‌ در ادامه وظایف و خصوصیات حزب و رابطه‌ی حزب پیشروان با توده‌ی کارگران را از نظر می‌گذرانیم. اگر چه انقلاب کار توده‌ها است و به بیان مانیفست کمونیست رهایی طبقه‌ی کارگر به دست خود این طبقه میسر می‌شود اما بخش زیادی از کارگران تحت سلطه‌ی فکری و اقتصادی طبقه‌ی سرمایه‌دار اسیر رقابت‌های درون طبقه‌ای می‌شوند؛ پیشرو انقلابی که جنبش سوسیالیستی را نمایندگی می‌کند آگاهی کمونیستی را به درون مبارزه‌ی طبقاتی می‌برد و با از خود بیگانگی حاکم و آگاهی کاذب تولید شده توسط بخش راست جنبش کارگری پیکار می‌کند؛ پیشرو‌ترین، متعهد‌ترین و‌ قاطع‌ترین عناصر طبقه‌ی کارگر است که به علم رهایی طبقه‌ی کارگر مسلح بوده و ستاد فرماندهی ارتش میلیونی طبقه‌ی کارگر را تشکیل می‌دهد. عناصر حزبی به شکل پایدار و تزلزل‌ناپذیری نه فقط پشتیبان سازمان‌دهی تشکل‌های توده‌ا‌ی و غیر حزبی هستند بلکه بی‌تردید فعالترین مبتکرانی هستند که برای ایجاد تشکل‌های توده‌ای-طبقاتی در محل کار و زیست کارگران پیشقدم می‌شوند. این عناصر سوسیالیست که در صف مقدم مبارزه‌ی روزمره‌ی کارگران از هیچ گونه فداکاری‌‌ای رویگردان نیستند با احساس مسئولیت بالا و آگاهی‌ای که از خود نشان می‌دهند اعتماد وسیع‌ترین توده‌های کارگری را به سوسیالیسم و سیاست‌های حزب جلب می‌کنند.

برعکس حزب انقلابی، طبیعتا در چنین تشکلی دیگر گرایشات هم حضور دارند و تنها در نتیجه‌ی یک مبارزه‌ی نظری و عملی اقناع یا به عقب رانده خواهند شد. رسالت حزب در شرایط پیشاانقلابی و پرورش کادرهای سازمانده برای ایفای نقش در موقعیت انقلابی یکی دیگر از موضوعات است. پیشروان سوسیالیستی که انجام رسالت‌شان را به شرایط انقلابی موکول می‌کنند و به این خوش باوری دچار شده‌اند که در شرایط انقلابی معجزه‌ای اتفاق می‌افتد‌ را به بازگویی تجارب کاک فواد در شرایط انقلابی سال ۱۳۵۸ جلب می‌کنم. کاک فواد مصطفی سلطانی ضمن آنکه فاصله گرفتن از فرقه‌گرایی را ضروری می‌داند، کمبودهای موجود در یک شرایط انقلابی را اینگونه توضیح می‌دهد: «ما معتقدیم که هر گونه مبارزه با فرصت طلبان، مبارزه با دولت و هر چیز دیگر باید ابتدا بر پایه‌ی توده‌ای بنیان شود. یعنی اگر ما (کومه‌له) پایگاه توده‌ای و مردمی داشته باشیم و چنان شد که توده‌ها از اهداف و آرمان‌هایمان دفاع کنند آن وقت می‌توانیم قرص و محکم مبارزه کنیم. می‌توانی اعلامیه صادر کنی، محکوم کنی… منتهی فقط این نبود. رخدادهای ایران و کردستان آنقدر وسیع و بزرگ بود آنقدر کار و امکانات زیاد بود حداقل در مورد سازمان ما، یکی از نقایص بزرگ و کمبودها، کمبود کادر بود. مخصوصا کادرهایی که زبان توده‌ها را بلد باشند و بتوانند به سازماندهی توده‌ای بپردازند. ما با چنین مشکل بزرگی روبرو شدیم. در واقع نقص‌هایی که ما امروز داریم شلاق دوره‌ی گذشته است، شلاق دوره‌ی انحطاط است.» [۸] به بیان مارکس هر گونه یادگیری نیاز به یاد دهنده دارد، وی تاکید بر سازماندهی و آموزش و کادرپروری در صفوف کارگران را در تز سوم فویرباخ این گونه توضیح می‌دهد: «آموزه‌ی ماتریالیستی درباره‌ی نقش دگرگون‌ساز اوضاع و احوال و تربیت فراموش می کند که اوضاع و احوال (اجتماعی) را انسان‌ها دگرگون می کنند و این که خودِ آموزگار را باید آموزش داد.» [۹] لازم است هر حزب انقلابی‌ای از هم‌اکنون از خود بپرسد آیا برای رفع این کمبودها در شرایط کنونی تا چه اندازه به وظایف و تکالیفش عمل کرده و در به انجام رساندن این مهم چقدر موفق عمل کرده است. به عبارتی دیگر، چقدر در امر آموزش سیاسی-طبقاتی توده‌های کارگر، کادرپروری در بین مستعدترین و پیشروترین بخش زنان و مردان کارگر و سازماندهی آگاهانه‌ی تشکل‌های توده‌ای-طبقاتی در محل کار و زیست دست‌آوردهای عینی کسب کرده است؛ تا با اعتماد به نفس و آمادگی قابل قبولی به پیشواز شرایط انقلابی و نبردهای سرنوشت‌ساز تاریخی برود. چه برنامه‌ای برای رفع کمبودها داریم و تا چه اندازه با تعهد و فداکاری برای رفع این کمبودها انرژی و زمان صرف می‌کنیم؟ تلاش‌های امروز ما تا اندازه‌ی زیادی پیروزی یا شکست فردای ما را تعیین می‌کند. نقش فعالین حزب در داخل و خارج کشور موضوع دیگری است که به آن می‌پردازیم. اگر چه پایه‌های اصلی حزب را پیشروان انقلابی در داخل کشور تشکیل می‌دهند اما با توجه به شرایط امنیتی و اختناق حاکم بر ایران چاره‌ای وجود ندارد جز آنکه مرکز هدایت، هماهنگی و ارتباطات حزب در خارج از کشور و دور از دسترس نیروی سرکوب باشد. برگزاری نشست‌های وسیع حزبی در داخل کشور ممکن نیست و در شرایط کنونی انتخاب رهبری حزب فقط از میان اعضای خارج کشور امکان‌پذیر است. ارتباط انترناسیونالیستی حزب نیز از خارج کشور ممکن می‌شود. در شرایطی که دیدار چند فعال کارگری و معلمان با فعالان سندیکایی فرانسوی حبس‌های دراز مدتی برایشان به همراه دارد، ارتباطات مخفیانه‌ی پیشروان انقلابی در داخل با احزاب کمونیستی در مقیاس جهانی با موانع و خطراتی زیادی روبرو است. این‌ها جبرهایی‌ است که به حزب کمونیست تحمیل شده است و اگر چه حزب را با نارسایی‌هایی مواجه کرده و از پتانسیل‌هایی محروم کرده است اما همچنان ساز و کارهای ایفای نقش سازمانی حزب، می‌تواند به شکل موثری عمل کند. تلاش برای رفع کمبودهایی که در نتیجه‌ی این اجبارات بر حزب تحمیل شده است جزو‌ وظایف روتین اعضای داخل کشور و خارج کشور حزب است. تبادل نظر در چهارچوب نشریه می‌تواند فواصل بوجود آمده را به حداقل برساند و چپ اجتماعی حاضر در جامعه را به چپ متحزب نزدیکتر کند. موضوع دیگر، مبحث استقلال تشکل‌های توده‌ای و رابطه‌اش با حزب پیشرو است. سازمان‌های توده‌ای مد نظر ما در تمام مقاطع پروسه‌ی تشکیل تشکل، تعیین نوع تشکل، ساختار تشکیلاتی آن و مابقی مکانیزمهای سازماندهی و مبارزه، کاملا مستقل از دولت عمل می‌کنند. این تشکل‌ها حتی به لحاظ حقوقی، تشکیلاتی و مالی از احزاب و سازمان‌های چپ و سوسیالیست مستقل اند. اما هیچ حکمی در مورد استقلال سیاسی تشکل‌های کارگری و توده‌ای در مقابل احزاب کمونیستی حقانیت ندارد. قطعا تمام جریانات مارکسیستی و حتی احزاب بورژوایی و جریانات خرده بورژوا تلاش می‌کنند که سیاست‌های حاکم بر این تشکل‌ها را همسو با اهداف و سیاست‌های خودشان شکل بدهند.

بدون شک تلاش دولت بورژوایی بیشتر و علنی تر از همه‌ی این جریانات نمود پیدا می‌کند. آن تفکراتی که در میانه‌ی این جدال طبقاتی، خط قرمزی برای احزاب کمونیست تعیین می‌کنند و تحت نام دفاع از استقلال تشکل‌های کارگری و توده‌ای، از کمونیست‌های متشکل در حزب سیاسی می‌خواهند که در جهت تبلیغ و ترویج سیاست‌های خودشان در تشکل‌های کارگری و توده‌ای و تلاش برای پیرو شدن این سیاست ها توسط تشکل‌ها و نمایندگانشان اقدامی صورت ندهند، چیزی جز کوشش جریانات مختلف بورژوایی برای از میدان به‌در کردن کمونیستهای متشکل و حزب پیشرو آنها نیست. چنین خط قرمزی فقط برای محدود کردن و ایجاد تفرقه در صفوف کمونیست‌ها کاربرد دارد. والا دولت بورژوایی همزمان با تاکید بر مستقل بودن این تشکل‌ها از احزاب، هر گونه دخالت سیاسی، تشکیلاتی و حقوقی را برای خود به رسمیت می‌شناسد و با تمام توان از حق عملی خودش پاسداری می‌کند. حزب استقلال تشکیلاتی و استقلال مالی تشکل‌های کارگری و سازمان‌های توده‌ای را به رسمیت می‌شناسد و بر استقلال اقتصادی-تشکیلاتی کارگران و تشکل‌شان در برابر تاثیر و نفوذ دولت بورژوازی حاکم بر ایران و نهادهای امپریالیستی و دولت‌های ارتجاعی با کمک پول و رسانه و… تاکید می‌کند. حزب کمونیست کارگران را از نقشه‌های احزاب بورژوازی و دست‌نشانده‌ی قدرت‌های سرمایه‌داری جهانی، و تشکل‌های دست‌ساز حکومتی و گروههای ارتجاعی و بازوهای تبلیغاتی رژیم حاکم آگاه می‌کند و بدینوسیله فعالانه از استقلال تشکل‌های کارگری و سازمان‌های توده‌ای دفاع می‌کند. تلاش حزب برای حفظ استقلال طبقاتی این تشکل‌ها مستلزم تبلیغ افکار و سیاست‌های حزب در صفوف کارگران است. پیشروان انقلابی که از یکطرف با کارگران ارتباط ارگانیکی برقرار می‌کنند و خود در رأس مبارزات روزمره قرار دارند و از طرف دیگر عصاره‌ی تجارب مبارزاتی کارگران را در صفوف حزب فرموله و مکتوب می‌کنند؛ در عین حال مبلغ سیاست‌های حزب در صف کارگران هستند و همزمان می‌کوشند تعداد هر چه بیشتری از بخش پیشرو و بدنه‌ی کارگران مبارز را به عضویت تشکیلاتی یا همراهی فکری با حزب کمونیست جلب کنند. این تلاش‌ها نه‌ تنها در تناقض با دفاع از استقلال اقتصادی-تشکیلاتی سازمان‌های کارگری قرار ندارد بلکه لازمه‌ی کمک به استقلال فکری، اقتصادی و تشکیلاتی کارگران در برابر جناح‌های مختلف بورژوازی است. در ثانی، مستقل یا غیر مستقل بودن تشکل‌ها از سیاست احزاب، یکی از اتهامات و ابزارهای حکومت برای سرکوب تشکل‌ها است و نباید به این پاپوش رژیم حقانیت بخشید. بنابراین، پیشروان تشکل‌های کارگری و توده‌ای همزمان که از سوخت و ساز سازمانی و تشکیلاتی تشکل، مطابق اساسنامه و موازین تشکیلاتی آن تبعیت می‌کنند، تلاش می‌کنند با اقناع اعضاى آن تشکل کارگرى و توده‌ای نفوذ سیاسی و معنوی حزب پیشتاز را تقویت کنند و از این طریق ستاد رهبری کننده‌ی مبارزات طبقه‌ی کارگر را در سطح سراسری بوجود بیاورند. تشکل‌های توده‌ای در حقیقت یکی از «تسمه‌های اتصال» حزب طبقه‌ی کارگر و پیشروان این طبقه، با کل طبقه‌ی کارگر هستند. محافل حزبی مجزا مانند چرخ دنده‌هایی تک‌افتاده عمل می‌کنند که قادر نیستند چرخ‌دنده‌های بزرگتر توده‌های کار و زحمت را هدایت کنند؛ چرخ‌دنده‌هایی که به عنوان نیروی محرکه‌ی اصلی انقلاب در زمان بحران سرمایه‌داری، و غالباً به‌طور خودانگیخته به‌حرکت در می‌آیند. اگر رسالت اصلی حزب کمونیست، سازمان‌دهی و رهبری سیاسی نیروی کار و طبقات فرودست جامعه با هدف به پیروزی رساندن انقلاب کارگری است، پس این رسالت مستلزم ایجاد هماهنگی چرخ‌دنده‌های کوچک پیشروان با چرخ‌دنده‌های عظیم توده‌ها است، و این هماهنگی در گرو ایجاد تشکل‌های توده‌ای محل کار و زیست و فراهم کردن تسمه‌های حیاتی اتصال آن‌ها با تشکل سیاسی طبقه‌ی کارگر است.

 مهر ۱۴۰۳

پانوشت:  [۱]: اهمیت تحزب یابی کمونیستی کارگران، صلاح مازوجی

 [۲]: رهبری طبقه‌ی آگاه و متشکل کارگر در حزب سیاسی خود تنها ضامن پیروزی انقلاب آینده، شاهرخ زمانی، اردیبهشت ٩٣

 [۳]: قطعنامه‌ی مصوب کنگره‌ی پنجم انترناسیونال اول، کنگره‌ی لاهه در ۲ سپتامبر ۱۸۷۲، کارل مارکس

 [۴]: مانیفست حزب کمونیست، کارل مارکس و فردریک انگلس، ترجمه: شهاب برهان

[ ۵]: مقدمه بر نقد فلسفه حقوق هگل، کارل مارکس

 [۶]: مانیفست حزب کمونیست، کارل مارکس و فردریک انگلس [۷]: همان

[۸]: برگرفته از سخنان کاک فواد مصطفی سلطانی در تابستان ۱۳۵۸ (۱۹۷۹) در مهاباد

 [۹]: تزهايی درباره فويرباخ، تز سوم، کارل مارکس