جنبش برحق مردم کردستان قوی ترین و منظم ترین جنبش حق طلبانه تاریخ کردستان بوده ومی باشد . قوی بود چونکه اکثریت جامعه دخیل بودند ، بر حق بود چونکه درست هدایت شد. از همان روزهای اول مرز بندی جدی خودش را با دخالت دین در جنبش اعلام کرد وبه یکی از خواستهایش در جامعه جا افتاد. ارتجاع و کهنه پرستان ،فئودالها و شیوخ و مفتی زاده ها ،سپاه رزگاری و حزب دموکرات ،خبات و حزب توده ،همگی به اشکال مختلف سعی کردند جنبش را به سوی مذاهب ،و قبایل سوق دهند ،اما شخصیتهای کمونیست و انقلابی قوی در صحنه سیاست بودند ،اعتبار داشتند ،زیاد بودند ،گوشه وکنار جنبش شهری و روستایی را احاطه کرده بوند .
از شوراهای حای محلات شهرگرفته تا شورای های محل کار ودانش اموزی و آبادیها ،دخالت زن در جنبش بشکل فعال و روز مرده تلاش می شد . برای خنثی کردن تبلیغات حاکمیت علیه جنبش برحق و سکولار و چپ در کردستان و برای همبستگی طبقاتى و طرح خواست برحق حق تعین سرنوشت با سایر شهرهای ایران رابطه وسیعی بر قرار بود. ازجنبشهای دیگر مناطق ایران ( جنبش ترکمن صحرا) ووو نه تنها پشتیبانی کرد بلکه شخصیتهای گرانقدری را در راه جنبش ترکمن صحرا از دست دادیم .
شخصیتهای چپ وکمونسیت جنبش کردستان در آن شرایط سخت و بحرانی دور اندیش بودند دانشگاه تهران و دانشگهاهای تبریز و کارخانه های مشخصی را مرتب سر می زدند . با اَحزاب چپ وکمونسیت سایر مناطق ایران رابطه منظم و فعالی بر قرار بود . همه اینها سبب شده بود که در دوره حاکمیت شورایی کردستان بویژه درجنوب کردستان شهرهای سنندج و مریوان مهمانان سایر شهرهای ایران مرتب در دید و بازدید بودند . حقانیت جنبش و سیستم اداره شورایی مردم را دیدند و به شهرهای خودشان برگشتند و گفتند که چی دیدند . اینها کمکهای تبلیغاتی بسیار مفیدی بود .همینها نیز سبب شده بود حاکمیت بسادگی نتواند مردم را فریب دهد. و چرندیات خمینی را باور نمی کردند که گویا یک عده ادم مردم را به گروگان گرفته اند .
کردستان بطَور واقع خارج از همکاری و همیاری برخی از احزاب چپ وکمونیست و انقلابی در دوران اولیه جنبش و تا اخر تنهای تنها بود . روى پای خودش ایستاد .سخت ترین دورانهای جنگ و لشکر کشی ها را از زمین و هوا را متحمل شد .اما هیچوقت زانو نزد و حاکمیت وسیاستهای جهل وجنایتش را نپذیرفت . حاکمیت در مقابل جنبش و بخشی از مطالباتش به زانو در آمد و مجبور شد ،جاده سازی .برق رسانی و گاز و لوله کشی ،نوسازی مدارس در روستاها و برخی مطالبات دیگر بر حق مردم کردستان را به اجرا در اورد . بطوریکه مدارس در روستاها .لوله کشی آب و برق رسانی و گاز رسانی و جاده سازی و غیره که حق بسیار طبیعی جامعه است تهیه شده اند .
اینگونه اقلام متاسفانه در بلوچستان و برخی از شهر و روستاهای دیگر ایران هنوز وجود ندارند . اینها بخشی از دست اُوردهای و مطالبات جنبش مردم کردستان بوده است که به یمن جنبش چپ خودشان بدانها دست یافته اند . حق شهروندی ،حق تعیین سرنوشت و تدریس زبان هنوز عملی نشده است . این حاکمیت باقی بماند یا نماند این خواستهای برحق نیز باید به حاکمیت فعلی یا بعدی تحمیل شود و تحمیل خواهد شد . جنبش بلوچ می تواند از این تاریخ و این جنبش درس بگیرد .
توفیق پیرخضری .
