حدود ۲۳ سال پیش در مقاله ای به زبان انگلیسی خطاب به ژنرال پرویز مشرف در سایت بلوچ۲۰۰۰ با اشاره به عکس ضمیمه نوشتم که چگونه می توان توجیه کرد در حالی که گاز استخراجی بلوچستان از طریق لوله کشی به ایالت های دیگر مثل پنجاب و سند می رود و آنها در کارخانه ها و آشپزخانه های خود از نعمت گاز بلوچستان برخوردار می باشند, ولی مردم بلوچ در کنار همان لوله های گاز ناچارند برای آشپزخانه محقر و کپری خودشان چوب و هیمه و هیزم جمع کنند. خوشبختانه من در لندن زندگی می کنم و به خاطر طرح این سوال مشروع قربانی “ناپدید شدن قهری (اجباری)” نشدم. اما در داخل ایالت بلوچستان پاکستان هزاران نفر بلوچ که این سوال را پرسیده بودند توسط سازمان مخوف آی اِس آی (سازمان اطلاعاتی و امنیتی ارتش پاکستان) دستگیر و ناپدید شده اند. اجساد مثله شده حدود نیمی از آنها در کوه و دشت و بیابان پیدا شده است و از نیم دیگری هیچ خبری نیست.
در آن زمان ماهل بلوچ؛ دختر دانشجوی دانشکده حقوق که چند روز پیش بعنوان سومین زن انتحاری بلوچ با خودروی بمب‌گذاری شده به پایگاه ارتش پاکستان حمله انتحاری کرد، مثل بسیاری از جوانان و نوجوانان بلوچ که به گروه های مسلح پیوسته اند به دنیا نیامده بودند. اما از همان عنفوان نوجوانی طعم تلخ تبعیض و نابرابری و سرکوب و محرومیت را چشیده اند.
خلاصه تاریخچه مشکلات بلوچستان
در سال ۱۶۶۶ میلادی یعنی بیش از ۳۵۰ پیش حکومت بلوچستان تحت عنوان خان کلات توسط میر احمد برقرار بود. بعد از سلطه بریتانیا بر شبه قاره هند, انگلیس ها بر آن منطقه مسلط شدند و علاوه بر هند بزرگ بلوچستان جزو چهار حکومت شاهزاده ای (Princely state) تحت قیومیت بریتانیا در آمد . در سال ۱۹۳۱ میلادی “انجمن اتحاد بلوچستان” برای استقلال بلوچستان تشکیل شد. در دوران گفتگوهای خروج بریتانیا هر چهار حکومت شاهزاده ای تحت قیومیت بریتانیا (سه عدد در هندوستان و بلوچستان) خواهان استقلال شدند. اما لُرد منباتین (. Lord Mountbatten) با آن مخالفت کرد. پاکستان در آگوست سال ۱۹۴۷ به استقلال دست یافت. همزمان خان کلات (حکومت بلوچستان) اعلام استقلال کرد. ولی دولت های پاکستان و بریتانیا آن را نپذیرفتند و به مذاکره روی آوردند. در ۲۸ مارس سال ۱۹۴۸, ارتش پاکستان بلوچستان را ضمیمه خود کرد و املن جنگ بلوچها به پاکستان آغاز شد که حدود دو سال طول کشید. با شکست سیستم قانونی فدرال در سال ۱۹۵۸ نواب نوروزخان جنگ گسترده دوم را با پاکستان آغاز کرد .
جنگ سوم از سال ۱۹۶۳ تا ۱۳۶۹ طول کشید و تعداد زیادی از هر دو طرف کشته شدند. جنگ چهارم در دوران ذوالفقار بوتو در سال ۱۹۷۳ آغاز شد. بوتو توانست با کمک نیروی هوای سلطنتی ایران بلوچها را شکست دهد. جنگ پنجم در سال ۲۰۰۴ آغاز شد و با کشته شدن سردار اکبر خان بگتی توسط ژنرال مشرف در سال ۲۰۰۶ به اوج خود رسید و تا به امروز ادامه دارد. در سال ۲۰۱۸ آی اّس آی از گروه های مسلح مذهبی علیه بلوچ های سکولار و ناسیونالیست استفاده کرد که منجر به کشته شدن و ناپدید شدن تعداد زیادی فعال و تحصیل کرد بلوچ شد. لذا تاریخچه جنگ بین بلوچ و پاکستان ۷۶ ساله است حتی چند ماه قدیمی تر از جنگ اعراب و اسرائیل.
شرایط فعلی بلوچستان
نکته مهم درباره گروه های مسلح بلوچ این است که آنها سکولار هستند و حتی از زگری های بلوچ (غیر مسلمان) نیز در میان آن فراوان است که در مبارزه ناسیونالیستی و نه مذهبی اشتراک نظر دارند زیرا حکومت و ارتش پاکستان نیز مثل اکثریت بلوچها سُنی هستند. در نتیجه برخلاف ایران مذهب فاکتور تعیین کننده نیست.
بلوچستان بیش از ۴۴ درصد خاک پاکستان را تشکیل می دهد و سرشار از منابع معدنی, طبیعی و گاز و فلزات متعدد است. بعنوان مثال معدن رکو دیک (Reko Diq) دومین معدن طلا و مس جهان است که بسیاری از کشورها (از جمله کانادا ـ صاحب اصلی و عربستان) در آن سهامدار هستند. چینی ها علاوه بر پروژه بزرگ بندر گوادر و کریدور اقتصادی بیش از ۶۰ میلیاردی چین, مشغول استخراج برخی از معادن مثل (China Metallurgical Group Corp (MCC)) در بلوچستان هستند.
در چنین شرایطی که بلوچستان مثل استرالیا و یا عربستان وسیع و نسبتا کم جمعیت است, اما از نظر منابع کشف شده معدن, و سنگ های قیمتی مثل مرمر(Onyx/Marble) و معادن طلا, نقره, مس, آهن, آنتیمونی, فلوراید, کرومایت و لیتیوم و زغال سنگ گاز و حتی نفت و غیره در بیش از ۱۶۰۰ معدن دارد. بسیاری از معادن هنوز کشف نشده هستند.
متاسفانه انتخابات در پاکستان (از جمله در بلوچستان) بیشتر به مزایده (حراج مهندسی شده) می مانند که فقط طرفداران حکومت می توانند کرسی های مجلس را تصاحب کنند. وانگهی مردم بلوچ سالهاست که انتخابات را تحریم کرده اند. در چنین شرایطی گروه های مسلح استقلال طلب بلوچ رشد تصاعدی داشته و توانسته اند هزاران بلوچ و بخصوص نسل تحصیل کرده و جوان و زنان را به خود جذب کنند و حتی عملیات انتحاری (فدایی) مانند عملیات هیروف (طوفان ابر سیاه) این هفته را در مناطق مختلف بلوچستان انجام بدهند.
عبدالستار دوشوکی
مرکز مطالعات بلوچستان ـ لندن
