عملیات فروغ جاویدان در آینه تاریخ
در سیاست و جریانات سیاسی لحظات سرنوشت ساز پیش می آید که نیازمند اقدام و تصمیم به فدای همه چیز بدون چشم داشت و چشم انداز است، تا مشروعیت و اعتبار یک حزب و جریان سیاسی حفظ شود. چنین لحظاتی در تاریخ سیاسی کشورها و احزاب بسیار مهم هستند و می‌توانند تعیین‌کننده مسیر آینده یک حزب یا حتی کشور باشند. این لحظات در نگاه اولیه بن بست به نظر می آید، مواقعی هستند که ، برابر با بود و نبود سیاسی و شرافتمدانه است. عدم اقدام در این مواقع می‌تواند به از دست رفتن مشروعیت و اعتبار منجر شود، در حالی که اقدام حتی با احتمال شکست، می‌تواند باعث حفظ و حتی تقویت مشروعیت درازمدت شود.آنچه در ادبیات سیاسی از آن به عنوان «سوختن» یک جریان سیاسی نام برده می شود، در این لحظات سرنوشت نمود می یابد. وقتی که پاسخ مناسب به مرحله پیش آمده نمی دهد. یعنی اینکه لااقل برای یک دوره تاریخی در صحنه سیاسی فریز می شود. اگر کاملا از بین نرود. ممکن است حضور داشته باشند اما بلا اثرند. موثر بودن یا بلا اثر بودن را می توان از واکنش های دشمن حاکم دریافت. نمونه مشخص در تاریخ معاصر میهن، رویکرد حزب توده در سرفصل کودتای ۲۸ مرداد۳۲ است که با عدم اقدام مناسب در برابر کودتای استعماری ارتجاعی، هم خودش برای یک دوره تاریخی به محاق رفت و هم استقلال و آزادی میهن یک دوره تاریخی ۲۵ ساله در تیول استبداد و استعمار قرار گرفت.
عملیات فروغ جاویدان یکی از همان لحظات و سرفصل ها است. همان دو راهی بود و نبود سیاسی و شرافتمندانه. تصمیم به این عملیات از همان تصمیم های نادری است که در تاریخ نبردها در جهان کمیاب و در توان هر جنبش و رهبر سیاسی نیست. آقای مسعود رجوی در جلسه بزرگ چند هزار تن از مجاهدین و رزمندگان ارتش آزادی بخش، قبل از انجام این عملیات رو به آنان پرسید: «برویم یا نرویم؟» و بعد از توضیحات مفصل سیاسی و نظامی، از همه خواست که در صورت موافقت با عملیات بزرگ فروغ جاویدان، دستان خود را بلند کنند. بعد از موافقت همه گفت: « از ما شایسته آن است که برویم.»
قبل از بحث بر روی نقش و نتایج عملیات فروغ جاویدان، اجازه دهید به توضیح دو مثال تاریخی از جنبش های دیگر جهان بپردازیم و بعد بحث فروغ جاویدان را ادامه می دهیم.
عملیات «تت» ۱۹۶۸ ویتنام
یکی از بزرگترین و گسترده‌ترین عملیات‌های نظامی جنگ ویتنام بود که توسط نیروهای انقلابی ویت‌کنگ و ارتش ویتنام شمالی در ژانویه ۱۹۶۸ اجرا شد. این عملیات به عنوان یک نقطه عطف در جنگ ویتنام شناخته می‌شود و تأثیرات گسترده‌ای بر روند جنگ و افکار عمومی در آمریکا داشت.عملیات تت در زمان تعطیلات سال نو قمری ویتنامی، معروف به “تت”، انجام شد. نیروهای ویت‌کنگ و ارتش ویتنام شمالی تصمیم گرفتند تا از این زمان که معمولاً آتش‌بس اعلام می‌شد، برای انجام یک حمله غافلگیرانه استفاده کنند. در این عملیات،که در ۳۰ ژانویه و به مدت یک ماه طول کشید بیش از ۱۰۰ شهر و پایگاه نظامی در سراسر جنوب ویتنام در شهرهای بزرگ مانند سایگون (هوشی‌مین کنونی)، هویی و دا ننگ ، مورد حمله قرار گرفتند. حتی سفارت آمریکا در سایگون نیز مورد حمله قرار گرفت. حملات گسترده تت به تلفات سنگین برای هر دو طرف منجر شد. نیروهای ارتش هوشی مین تلفات سنگینی را متحمل شدند. در پایان البته بسیاری از مناطق تصرف شده، توسط نیروهای آمریکایی و ویتنام جنوبی از نیروهای هوشی مین بازپس‌گیری شدند. تلفات و خسارات به قدری بود که توان رزمی نیروهای هوشی مین برای مدتی کاهش یافت. این عملیات از نظر نظامی برای ویت‌کنگ‌ها و هوشی مین به یک شکست تبدیل شد. اما دستاوردهای سیاسی زیادی برای جنبش ویتنام داشت.
یکم. عملیات تت با وجود شکست نظامی، تاثیرات سیاسی گسترده‌ای داشت. این عملیات نشان داد که نیروهای ویت‌کنگ و ویتنام شمالی توانایی انجام حملات گسترده و هماهنگ را دارند. این امر باعث شد تا افکار عمومی در آمریکا نسبت به جنگ ویتنام تغییر کند و حمایت عمومی از جنگ کاهش یابد.
دوم. پس از عملیات تت، بسیاری از مردم آمریکا به این نتیجه رسیدند که دولت و ارتش آمریکا در مورد وضعیت جنگ به آنها اطلاعات نادرست داده‌اند. پیش از این عملیات، مقامات آمریکایی اعلام کرده بودند که جنگ در آستانه پیروزی است، اما گستردگی و شدت حملات تت نشان داد که دشمن هنوز توانایی انجام عملیات‌های بزرگ را دارد.
سوم. عملیات تت باعث افزایش فشار بر دولت آمریکا برای یافتن راه‌حل دیپلماتیک و خروج از ویتنام شد. نتیجه این فشارها در نهایت به مذاکرات صلح پاریس و خروج تدریجی نیروهای آمریکایی از ویتنام منجر شد. در حقیقت دستاوردهای سیاسی عملیات تت به قدری بزرگ بود که روند جنگ را تغییر داد. و نهایتا منجر به کنار کشیدن جانسون رئیس جمهور وقت آمریکا از رقابت های انتخابات ریاست جمهوری دور دوم شد. (۱ )
قیام ورشو۱۹۴۴
قیام ورشو از ۱ اوت ۱۹۴۴ تا ۲ اکتبر ۱۹۴۴ به مدت ۶۳ روز با حدود ۵۰,۰۰۰ نفر از اعضای «ارتش میهنی» (Armia Krajowa) ادامه یافت. هدف اصلی قیام، آزادی ورشو از سلطه نازی‌ها و ایجاد شرایط برای ورود نیروهای شوروی به شهر بود، و به منظور پیشبرد اهداف سیاسی و نظامی در دوران پایان جنگ طراحی شده بود. این در حالی بود که نیروهای شوروی در حال پیشروی به سوی ورشو بودند و قیام ورشو از نظر ارتش میهنی یک فرصت برای به‌دست آوردن استقلال و آماده‌سازی برای تسلیم قدرت به دولت لهستانی بود. قیام کنندگان لهستانی قصد داشتند با آزادی ورشو، تأثیر سیاسی بر مذاکرات آینده پس از جنگ و احیای استقلال لهستان داشته باشند. این قیام یکی از بزرگترین تلاش‌های مقاومت در برابر نازی‌ها در اروپا بود. مقاومت با وجود تسلیحات محدود و فقدان حمایت کافی، با شجاعت فراوانی دست به مبارزه زد. قیام به دلیل کمبود منابع، تجهیزات، و عدم حمایت کافی از سوی شوروی‌ها با شکست مواجه شد. نیروهای نازی در نهایت موفق شدند قیام‌کنندگان را سرکوب کنند و بخش‌های وسیعی از ورشو را ویران سازند. برغم شکست نظامی قیام، این عملیات به چندین دستاورد سیاسی و استراتژیک برای لهستانی‌ها منجر شد:
– قیام ورشو به جهان نشان داد که لهستانی‌ها با وجود همه مشکلات و فشارهای جنگ، همچنان برای استقلال و آزادی کشورشان می‌جنگند. این امر به تقویت اعتبار مقاومت لهستانی‌ها و ایجاد یک تصویر مثبت از آنها در سطح بین‌المللی کمک کرد.
– قیام ورشو به دولت‌های متفقین و به‌ویژه به شوروی‌ها نشان داد که لهستانی‌ها آماده‌اند برای استقلال و آزادی کشورشان فداکاری کنند. این امر می‌تواند به افزایش فشار سیاسی بر شوروی و دیگر قدرت‌های متفقین منجر شود تا در مذاکرات آینده برای وضعیت لهستان، به حقوق و خواسته‌های لهستانی‌ها توجه بیشتری داشته باشند.
– قیام ورشو به تقویت هویت ملی لهستانی‌ها و روحیه مقاومت در برابر اشغالگران کمک کرد. این امر به ایجاد یک احساس قوی‌تر از وحدت ملی و انگیزه برای مبارزه برای استقلال در دوره‌های بعد از جنگ کمک کرد.
–با وجود شکست قیام، مقاومت لهستانی‌ها به تأثیرگذاری بر چگونگی تقسیم اروپا و آینده سیاسی لهستان کمک کرد. شوروی‌ها که شاهد فداکاری‌های مقاومت بودند، به نوعی مجبور به پذیرش نقش مقاومت و حضور دولتی لهستانی در مذاکرات بعد از جنگ شدند.
در نهایت، قیام ورشو نه تنها به عنوان یک رویداد نظامی، بلکه به عنوان یک نقطه عطف در تاریخ سیاسی و اجتماعی لهستان به شمار می‌آید که تأثیرات آن تا مدت‌ها پس از پایان جنگ جهانی دوم ادامه یافت.
برای طولانی نشدن نوشته، از مثال های دیگر خودداری می شود و به ادامه بحث فروغ می پردازیم:
نتایج عملیات فروغ جاویدان
عملیات فروغ جاویدان برغم بزرگی و فداکاری غیر قابل تصور مجاهدین، به لحاظ نظامی به اهداف خود نرسید و شکست خورد، اما دستاوردهای سیاسی و ایدئولوژیکی و ملی میهنی برای مجاهدین و مقاومت و میهن داشت که بعضی از آنها در زیر اشاره می شود:
-قبل ار همه به عراق به عنوان میزبان ارتش آزادی و مجاهدین فهماند که این ارتش تا بن استخوان به استقلال وفادار هستند و تضمین استقلال میهن هستند.
-عملیات فروغ جاویدان راه‌بند راه‌حل‌های ارتجاعی و استعماری هم‌زمان با چرخش دشمن که می‌خواست مقاومت ایران را دور بزند و نابود کند، بود ( نقل از مسعود رجوی) بویژه که وقایع بعدی پس از مرگ خمینی و ریاست جمهوری رفسنجانی نشان داد که ریل گذاری استعماری و مغازله با غرب تحت عنوان «سازندگی» شروع شده بود.
-عملیات فروغ لرزه سرنگونی را به پیکر رژیم انداخت و قد و قواره ارتش آزادی را هم به رژیم و هم طرف حساب های بین المللی فهماند. رژیم پیش از این ضرب شست را در عملیات چلچراغ دریافته بود. از اینرو بزرگترین بسیج جنگی در طول جنگ ۸ ساله را برای توقف مجاهدین انجام داد و ۲۰۰ هزار نفر را به مصاف مجاهدین آورد.
– به مثابه بیمه نامه سیاسی مجاهدین و شورای ملی مقاومت باعث حفظ و ماندگاری تنها آلترناتیو مستقل و دموکراتیک در صحنه سیاسی ایران تا به امروز شده است. کافی است تصور شود که فروغ انجام نمی شد مقاومت در کجای معادله امروز ایران بود؟
-زیر و رو شدن مناسبات و بافت و سازماندهی ارتش آزادی پس از فروغ و جایگزین شدن زنان مجاهدخلق در سمت فرماندهی و رهبری مقاومت. به مثابه پاسخ ضروری به جایگاه زنان ایران و برداشتن یک گام بلند در اثبات و خلق ارزش برابری زن و مرد، و شکستن تابوی حضور زنان در «فرماندهی جنگ» بود.کاری که تا همین امروز هم «مردانه ترین» کار تصور می شود. در دروس تاکتیک نظامی گفته می شود: ” همانطور که آب هیچ شکل ثابتی ندارد، در جنگ نیز شرایط ثابتی وجود ندارد.” و این هنر و نقش حیاتی «فرمانده نظامی» را می رساند که گاهی به تنهایی همه معادله پیروزی روی دوش اوست. جا دارد که در پایان به نقش شهیدان فروغ جاویدان در خلق آن حماسه میهنی و به مثابه بخشی از دینامیزم حرکت و سرخ رگ مقاومت تا به امروز تاکید کنیم و با یاد یکایک آن ۱۳۰۴ جاودانه فروغ آزادی درود بفرستیم و سر تعظیم فرود آوریم.
نعمت فیروزی۸ مرداد۴۰۳ برابر با ۲۹ژوئیه۲۰۲۴
پاورقی:
(۱) لینک زیر مقاله با ارزشی در (The World from PRX)
https://theworld.org/stories/2017/10/06/tet-offensive-and-its-effects
(۲) رجوع شود به لینک زیر از دایره المعارف بریتانیکا
https://www.britannica.com/event/Warsaw-Uprising
