۲۶ بهمن، سالروز علنی شدن فعالیت کومه‌له گرامی‌باد
در پاییز سال ۱۳۴۸ جمعی از دانشجویان کورد که تازه با سوسیالیسم آشنا شده بودند، تشکیلاتی را بنیان نهادند که بعدها کومه‌له نام گرفت.
بنیانگذاران کومه‌له ۱۱ نفر بودند که عبارتند از: فؤاد مصطفی سلطانی، محمدحسین کریمی، عبدالله مهتدی، مصلح شیخ‌الاسلامی، ساعد وطن‌دوست، شعیب زکریایی، فاتح شیخ‌الاسلامی، یدالله بیگلری، حسین مرادبیگی، ایرج فرزاد، محسن رحیمی.
این سازمان تا ۲۶ بهمن ۱۳۵۷ و به مدت ۹ سال به صورت مخفیانه فعالیت کرد و در این مدت در بسیاری از روستاها و شهرهای کوردستان و در اکثر مراکز صنعتی و دانشگاهی در سراسر ایران، توانسته بود نفوذ کند و به‌صورت یک تشکیلات منسجم و گسترده درآید و در انقلاب ضدسلطنتی نیز به عنوان یک نیروی زیرزمینی فعال نقش عمده را داشت.
در روز ۲۴ بهمن ۱۳۵۷ محمدحسین کریمی که یکی از بنیانگذاران کومه‌له بود در جریان تصرف شهربانی شهر سقز، زخمی شد و دو روز بعد جان باخت. به همین دلیل تشکیلات تصمیم گرفت برای زنده نگه‌داشتن نام او، این روز را به عنوان روز فعالیت علنی تشکیلات کومه‌له نامگذاری کند.
کومه‌له از اولین جریانات بود که تنها چند روز پس از آمدن روح‌الله خمینی، جمهوری اسلامی و ولایت فقیه را وصله ناجوری جامعه ایران خواند و در کوردستان با شوراهای کارگری و زنان نقش مهمی در دموکراتیزه شدن جامعه داشت.
در جریان رفراندم جمهوری اسلامی آن را تحریم کرد و همچنین رای گیری برای قانون اساسی هم با تحریم کومه‌له روبرو شد که به دنبال فراخوان کومه‌له بیش از ۹۰ درصد مردم کوردستان نیز این رفراندوم و رای دهی به قانون اساسی و جمهوری اسلامی را تحریم کردند.
به دنبال این اقدام، روح‌الله خمینی رهبر وقت رژیم ایران فرمان محاصره کوردستان را داد که کاک فواد مصطفی سلطانی فرمانده فراموش نشدنی کومه‌له با سازماندهی کوچ بزرگ مریوان و گرفتن سنگر باعث شد که جمهوری اسلامی عقب‌نشینی کند.
اما این پایان کار نبود، بلکه تحرکات رژیم ایران ادامه داشت و نیروهای آن در پاوه از جمله سپاه پاسداران خود را سازماندهی میکردند تا علیه کوردستان وارد عمل شوند که حزب کومه‌له با نبرد در پاوه باعث عقب‌نشینی نیروهای رژیم ایران شد.
به دنبال این شکست، خمینی رهبر وقت رژیم ایران فرمان جهاد علیه کوردستان را صادر کرد و افرادی مانند خلخالی، چمران، صیاد شیرازی و…..عملا مردم کوردستان را قتل‌عام کردند که کومه‌له به عنوان نیروی فعال از مردم کردستان دفاع کرد، در این درگیری‌ها در ۹ شهریور ۱۳۵۸ کاک فواد مصطفی سلطانی توسط مأموران رژیم ایران کشته شد که بخش خبری ساعت ۱۴ با خوشحالی این خبر را اعلام کرد.
پس از قتل‌عام خونین کوردستان توسط رژیم ایران، کومه‌له فعالیت خود را به مناطق آزاد کوردستان عراق منتقل کرد و در کنگره دوم خود در فروردین سال ۱۳۶۰ به صراحت از این که سوسیالیسم مورد نظر آن‌ها یک سوسیالیسم مستقل انقلابی، دموکراتیک کارگری است که تحت نام مارکسیسم انقلابی بیان میشود، همچنین کومه‌له مرزبندی خود را بلوک شرق که آن زمان که خود را نماد سوسیالیسم می‌دانست اعلام کرد و شوروی و چین را رژیم‌های سرمایه‌داری دولتی دانست.
در جریان جنگ ایران و عراق کومه‌له خط سیاسی مستقل خود را پیش برد و علیه این جنگ بیانیه صادر کرد و هرگونه دخالت و حمایت از طرفین جنگ را اقدامی علیه مردم ایران و عراق دانست! با این حال که کومه‌له در این جنگ اعلام بی‌طرفی کرده بود از گزند حملات در امان نماند و مورد حملات شیمیایی رژیم‌های ایران و عراق قرار گرفت. نخستین حمله در ۲۵ اسفند ۱۳۶۶ توسط رژیم عراق صورت گرفت و گردان شوان کومه‌له در بمباران شیمیایی حلبچه جان خود را از دست دادند! همچنین در ۲۵ اردیبهشت سال ۱۳۶۷ نیز مقرات مرکزی کومه‌له واقع در درۀ “بوتی” در ۲۰ کیلومتری شمال شهر “رانیه” در اقلیم کوردستان عراق نیز بوسیله هواپیماهای جنگی رژیم بعث عراق هدف بمباران شیمیایی قرار گرفت. در این تهاجم جنایتکارانه ۲۳ تن از اعضاء وکادرهای کومه‌له جانباختند. مواردی که تمام پروپاگاندا رژیم ایران و اپوزیسیون راست رژیم ایران به رهبری سلطنت‌طلبان را رسوا می‌کند که اتهام همکاری کومه‌له با رژیم بعث عراق را تکرار میکنند.
همچنین در شهریور سال ۱۳۶۲ کومه‌له به همراه سازمان اتحاد مبارزان کمونیست، بخشی باقی مانده از سازمان پیکار و بخشی از جنبش فدائیان خلق برای تشکیل جبهه واحد چپ، حزب کمونیست ایران را با هدف تاسیس یک جمهوری دموکراتیک که در آن بتواند فعالیت سوسیالیستی صورت بگیرد تشکیل داد و تحت نام سازمان کردستان حزب کمونیست ایران مشغول فعالیت شد، با این حال درون کومه‌له یک مبارزه دو خطی پی گرفته شد که یک خط تفکر سوسیالیست‌دموکراتیک بود خط دیگر مارکسیسم-لنینیسم!
تا سال ۱۳۷۹ این دو خط با تمام انتقاداتی که به هم داشتند فعالیت خود را در جهت جبهه واحد چپ پیش بردند، اما روند اختلاف نظر بین این دو جناح باعث شد که عبدالله مهتدی به همراه جمع کثیری از اعضا منشعب شد و حزب کومه‌له کردستان ایران را بر پایه یک سوسیالیسم‌دموکراتیک پایه گذاری کنند که به آن روند بازیابی کومه‌له گفته میشود، از آن زمان تا کنون حزب کومه‌له کردستان ایران در کوردستان عراق و دفاتر حزبی در اروپا، آمریکا و کانادا به فعالیت خود ادامه میدهد.
به دنبال این انشعاب کومه‌له، سازمان کوردستان حزب کمونیست ایران بخش عظیمی از نیروهای خود را از دست داد و با رهبری ابراهیم علیزاده سعی در تجدید مجدد کومه‌له کرد و با انتشار برنامه کومه‌له هدف خود را استقرار یک دموکراسی شورایی سوسیالیستی در ایران اعلام کرده است! اما در رهبری کومه‌له، سازمان کوردستان حزب کمونیست ایران بین ابراهیم علیزاده و صلاح مازوجی اختلاف درگرفت که در نتیجه آن در زمان برگزاری کنگرهٔ هجدهم کومه‌له سازمان کوردستان حزب کمونیست ایران طی روزهای ۲۳ تا ۲۶ دی ۱۴۰۰، انشعاب دیگری نیز در درون این حزب به وقوع پیوسته‌است که به دنبال آن دو حزب با نام مشابه «کومله، سازمان کوردستان حزب کمونیست ایران» و و دو حزب با نام «حزب کمونیست ایران» ایجاد شدند که رهبری یک جناح را ابراهیم علیزاده و رهبری جناح دیگر را صلاح مازوجی بر عهده گرفتند که در پی آن جناح ابراهیم علیزاده از استقرار یک دموکراسی شورایی مبتنی بر سوسیالیسم-دموکراتیک و جناح صلاح مازوجی از یک دموکراسی شورایی مبتنی بر مارکسیسم-لنینیسم دفاع میکنند! همچنین قابل ذکر است که جناح صلاح مازوجی بخشی از شورای همکاری نیروهای چپ و کمونیست است که برای استقرار یک دموکراسی شورایی سوسیالیستی در ایران فعالیت میکنند و جناح ابراهیم علیزاده با ارتباط با حزب دموکرات کوردستان ایران و حزب کومه‌له کوردستان ایران و محور قرار دادن شعار سوسیالیسم-دموکراتیک سعی در نزدیکی با نیروهایی دارد که هدف خود را انقلاب سکولار-دموکراتیک در ایران اعلام کرده‌اند.
اما به حزب کومه‌له کوردستان ایران بازگردیم که به دنبال انشعاب از حزب کمونیست ایران فعالیت خود را برای استقرار دموکراسی و سوسیالیسم در ایران ادامه داد اما در اواخر سال ۲۰۰۷ با تشدید اختلافات بین رهبران حزب کومه‌له کوردستان ایران سبب انشعاب عمر ایلخانی‌زاده و تشکیل حزبی مجزا با نام کومه‌له زحمتکشان کوردستان شد. این دو جریان از آن زمان به مدت ۱۵ سال به صورت موازی به فعالیت می‌پرداختند.
در ۲۸ آبان ۱۴۰۱ (۱۹ نوامبر ۲۰۲۲) و پس از خیزش انقلابی ژینا، دو حزب اعلام کردند که بعد از ۱۵ سال به دنبال روند مذاکراتی که یک سال و نیم به طول انجامیده بار دیگر به یکدیگر پیوسته و تحت نام حزب کومه‌له کردستان ایران فعالیت مشترک خود را تحت رهبری واحد تداوم می‌بخشند.
به دنبال نقش حزب کومه‌له کوردستان ایران در اتحاد با سایر نیروهای اپوزیسیون در منشور مهسا، جناحی مخالف در کومه‌له در ۳۰ خرداد ۱۴۰۲ با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که به دلیل «عدم پایبندی طرف مقابل به توافقات مشترک» و «اختلافات سیاسی» روند اتحاد را شکست‌خورده می‌داند و اعلام می‌کند که حزب کومه‌له زحمتکشان کوردستان بار دیگر فعالیت خود را به صورت مستقل از سر می‌گیرد.
هر دو حزب کومه‌له کوردستان ایران و کومه‌له زحمتکشان کوردستان هدف خود را سرنگونی جمهوری اسلامی ایران و استقرار یک جمهوری فدرال-دموکرات پارلمانی مبتنی بر جدایی دین از دولت اعلام کرده‌اند که در آن بتوانند علاوه بر حقوق ملت کورد در جهت گسترش دموکراسی، سکولاریسم، حقوق بشر، عدالت اجتماعی و احقاق حقوق مزدبگیران در جغرافیای سیاسی ایران تلاش کنند.
همچنین حزب کومه‌له کردستان ایران در انترناسیونال احزاب سوسیالیست و انترناسیونال احزاب مترقی عضو است و بنیانگذار ائتلاف‌های کنگره ملیت‌های ایران فدرال، شورای دموکراسی‌خواهان ایران و آزادی و برابری برای ایران نیز میباشد و همچنین حزب مهمان در گردهمایی احزاب سوسیالیست اروپایی است.
در پایان باید گفت فارغ از تمام فراز و فرودهای کومه‌له و اختلاف بین رهبران آن که غالبا از بنیانگذاران و هسته اولیه کومه‌له هستند! نباید نقش این حزب در مبارزات برای آزادی، برابری، سکولاریسم، دموکراسی، سوسیالیسم و عدالت اجتماعی در جغرافیای سیاسی ایران را نادیده گرفت بلکه باید آن را عرج نهاد و از آن برای الگویی برای سایر نیروهای سیاسی فعال در جغرافیای سیاسی ایران یاد کرد…
از همین رو روز ۲۶ بهمن، سالروز فعالیت علنی کومه‌له را به تمام مردم کوردستان، ایران و تمام نیروهای چپ سوسیالیست و مارکسیست تبریک و شادباش میگویم و تاکید میکنم که هر تغییر و تحولی در ایران اگر قرار باشد رخ دهد بدون شک بدون نقش کومه‌له رخ نخواهد داد چرا که کومه‌له یک وزنه تعیین کننده در استقرار آزادی، دموکراسی و عدالت اجتماعی در آینده ایران است که قطعا این آینده بدون در نظر گرفتن حزب کومه‌له محقق نخواهد شد.
ووکاشین پاکروان
فعال اکو-سوسیالیست و حقوق کوئیر
