کنفرانس ژنو در باره استفاده ترکیه از تسلیحات شیمیایی در شمال شرق سوریه و جنوب کردستان
خطاب به اتحادیه اروپا «سکوت به نشانه ی تبانی است».
کنفرانس ژنو در ۲۸ ژانویه ۲۰۲۲ از سوی ابتکار علیه سلاح های شیمیایی در کردستان در دانشگاه ژنو برای افشای استفاده ترکیه از سلاح های شیمیایی در کردستان برگزار شد. ()
۱) لطفا خودتان را معرفی کنید، که هستید و از کجا صحبت می کنید!
- عباس منصوران، میکروبیولوژیست، اپیدمیولوژیست از دانشگاه شیراز (پهلوی) ایران و MPH 1980 در پزشکی اجتماعی از ایران هستم و سپس در دانشگاه استکهلم سوئد در رشته ایمیونولوژی و ژنتیک ویروسی (Viral Genetics)و از سال ۲۰۱۳ در زمینه روش های تشخیص باکتریولوژیک در سوئد فعالیت داشته ام.
به عنوان یک انترناسیونالیست داوطلب از سوئد به کمیته مراقبت های تندرستی پیوستم تا در سیستم مراقبت های بهداشتی و آموزش پزشکی در شمال شرق سوریه شرکت داشته باشم.
۲) هنگام تجاوز ترکیه به سره کانیه و گیرسپی در سال ۲۰۱۹ شما به عنوان کادر پزشکی به مجروحان در امور درمانی در منطقه کمک می کردید. در درازای انجام وظیفه در آنجا با جنایات مختلف جنایات جنگی ترکیه روبرو شدید، ممکن است در مورد آنچه که در این باره بیشتر توضیح دهید؟
- در ۶ اکتبر ۲۰۱۹، دولت ترامپ دستور خروج نیروهای آمریکایی از شمال شرق سوریه را صادر کرد. این یک چراغ سبز برای نیروهای ترکیه برای حمله به روژاوا بود. در آن زمان با حدود ۲۰۰ دانشجو در کوبانی و سپس قامیشلو برای پذیرش در دانشگاه بین النهرین (میان رودان) مصاحبه می کردیم. روز ششم اکتبر به سبب خطر حمله به کوبانی و خطر بمباران دانشگاه کوبانی به ناچار به قامشلو بازگشتیم. روزهای هفتم و هشتم اکتبر در قامشلو در مرکز دانشگاه مسوپوتمیا (بین النهرین) در حال مصاحبه بودیم که خبر حمله به سرکانی را شنیدیم. تا بسته نشدن راهها، درحالیکه کمتر از نیمی از دانشجویان مصاحبه شده بودند، به ناچار باید دانشجویان را به کوبانی باز می گردانیدیم.
عملیات نظامی ترکیه در ۹ اکتبر ۲۰۱۹ زمانی آغاز شد که نیروی هوایی ترکیه حمله زمینی و هوایی فاشیستی به قامشلو و سره کانی (راس العین) را آغاز کرد. ارتش ترکیه با بسیج دهها گروه راهزن و تروریست به منطقه یورش آورد.
روز ۱۳ اکتبر ۲۰۱۹، یکشنبه بود که برای کمک به مجروحان به کادر پزشکی اورژانس اصلی رزمی (EMS) در تل تامر و حسکه از قامیشلو پیوستم. آنجا در این جبهه، بیماران زیادی را که دچار سوختگی ها و جراحت های شدید شده بودند دیدار کردم.
در میان آسیب ها، مشخصه های متفاوتی را دیدم. این تمایز را به تجربیات طولانی مدت و گذشته ی من به زمانی باز می گردد که یکی از بنیانگذاران و مسئول کمیته کنترل عفونت های بیمارستانی (HAI CC) در بیمارستان های دانشگاه شیراز در دوران جنگ ایران و عراق در نیمه اول دهه ۱۹۸۰ بودم.
اجازه دهید به روژاوا برگردیم. همانگونه که اشاره شد، در اکتبر ۲۰۱۹ حمله ترکیه، من با مجروحانی روبرو شدم که جراحات سوختگی داشتند که به آشکارا با سوختگی های معمولی تفاوت های زیادی داشتند. از نظر بالینی و شکل سوختگی ها نشان می دادند که نیروهای مسلح ترکیه از سلاح شیمیایی استفاده کرده اند.
می توانم تأکید کنم که در روژآوا، در اکتبر ۲۰۱۹ و پس از آن از فسفر سفید و احتمالاً مواد شیمیایی ناشناخته ی دیگری شبیه مهمات منفجره فلزی متراکم (DIME) استفاده شد. اثرات سرطان زایی آلیاژهای فلزات سنگین (HMTA مانند کوبالت، تنگستن و میکروالیاف ها و … استفاده از DIME در کاربردهای جنگی در آمریکا ثابت شده است:
“تبدیل نئوپلاستیک سلول های استئوبلاست انسانی به فنوتیپ تومورزا به وسیله ی ذرات فلز سنگین آلیاژ تنگستن: و نقش اثرات ژنوتوکسیک”. توسط محققین به ثبت رسیده و در مجله پزشکی Carcinogenesis، Vol. 22، شماره ۱، ۱۱۵-۱۲۵، ژانویه ۲۰۰۱ گزارش داده شده است
۳– گزارش های مختلفی از بمباران های ترکیه به منظور هدف قرار دادن شهرک های غیرنظامی وجود دارد اما گزارش های مختلفی نیز حاکی از استفاده از فسفر سفید به عنوان سلاح تهاجمی در دست هستند. فسفر سفید به عنوان یک سلاح شیمیایی ممنوع شناخته نمی شود، اما استفاده مستقیم از آن علیه اهداف به ویژه هدف قرار دادن مناطق غیرنظامی یک جنایت جنگی است. در مورد استفاده ارتش ترکیه از فسفر سفید در سرکانی و گیرسپی بیشتر توضیح می دهید؟ در مدتی که در بیمارستان بودید شاهد چه نوع آسیب هایی بودید؟
- شاهدان و بیماران جان به در برده ای که حملات را مشاهده کرده بودند در مورد بمباران هوایی با سلاح هایی با شعله های سفید، بسیار روشن صحبت کردند. می دانیم که فسفر سفید هنگامی که در معرض هوا قرار می گیرد چنین شعله ای از خود نشان می دهد.
فسفر سفید ماده ی سفید مومی و جامد و از جمله مهمات آتشزایی است که در صورت قرار گرفتن در معرض اکسیژن به سرعت با شعله سفید می سوزد و تا زمانی که اکسیژن وجود داشته باشد، می تواند به لباس بچسبد و عمیقاً در پوست و بافت نفوذ کند.
فسفر سفیذ حتی در صورت کمبود اکسیژن اتمسفر به سوختن ادامه می دهد و تا سوختن کامل مواد فسفری ادامه می یابد. این ماده شیمیایی می تواند باعث آسیب های قلبی، کبدی و کلیوی شود و تنفس دود فسفر سفید ممکن است سبب آسیب های کشنده دستگاه تنفسی بشود.
از ۱۳ اکتبر (۲۰۱۹) صدها بیمار، عمدتا غیرنظامیان از جمله کودکان، زنان و مردان را با جراحات شدید در نتیجه حملات ترکیه و نیروهای نیابتی اسلامگرای آن پذیرفته شدند. زخمی ها از شهرهای سره کانی (راس العین) و گیر اسپی (تل ابیض) و روستاهای پیرامون بودند.
جنبه های کلی آسیب را می توان به شرح زیر خلاصه کرد:
۱-همه قربانیان با بمب های پرتاب شده از هوا سوخته بودند.
۲- بیشتر قربانیانی که ما پذیرفتیم، غیرنظامی بودند.
۳- تمام بیمارانی که من دیدارکردم، گزارش دادند که قربانی مهمات پرتاب شده یا شلیک شده از پهپادها در مکان‌ها و حملات هوایی مختلف بوده‌اند.
۴- جراحات از نظر ظاهر: سیاه، عمیق، اندازه های گوناگون و دارای لکه های بیشمار بودند.
۵- پوست قربانیان را دود های سیاه پوشانده بود.
۶-مواد چسبیده و نفوذ عمیق سبب لکه هایی شبیه قطرات شده بودند.
۷- بیشتر مصدومان دچار مشکلات تنفسی و آسیب های شدید مجاری تنفسی بودند.
۸- دوده ای همانند غبار زغال روی بدن ها نشسته بود.
۹- برخی از بیماران دچار سوختگی ها و آسیب دیدگی های بسیار شدید چشم ها شده بودند.
۱۰- موها و ابروها، نسوخته بودند، اما لکه های عمیق در اندازه های مختلف در کنار موها قابل توجه بود.
۱۱- با توجه به شمار زیاد مجروحان، کمبود نیرو و کمبود تجهیزات اورژانس و همچنین نبود اتاق های مناسب و بهداشتی جهت بستری و وجود اتاق ها، تخت ها و دیوارهای پوسیده و غیربهداشتی بیمارستان کهنه ی اصلی حسکه،. مراحل ضروری ضد عفونی بیمارستانی، غیرممکن بود.
۱۲- بیشتر بیماران به عفونت های مرگ آور، توسط ابرباکتری های چندگانه مقاومی مانند سودوموناس spp، E.coli و استافیلوکوک آرئوس مقاوم به متی سیلین (MRSA) از جامعه به سان سبب عفونت های خطرناک بیمارستانی دچار شدند.
۱۳- برخی از قربانیان دست یا پاهای خود را از دست داده بودند.
۱۴- همه قربانیان دچار نوعی مسمومیت عصبی بودند که در اعصاب محیط بروز می یابد و حتی وقتی پوست نسوخته را لمس می‌کردیم، بیماران احساس تحریک‌پذیری دردناکی داشتند.
۱۵- برخی از قربانیان دچار آسیب در شنوایی داشتند.
۱۶- بیشتر آنها علائمی مشابه آسیب دیدگی در نتیجه ی انفجار مین های زمینی از خود نشان دادند، اما هیچ نشانه ای از ترکش در زخم ها مشاهده نمی شد.
۱۷- برخی از مجروحان نیاز به لاپاراتومی، کاتتریزاسیون ریه و دستگاه ادراری داشتند.
۱۸- در روزهای اول از صدها بیماری که پذیرفته شدند، حدود ۳۰ نفر با علائم فوق مشاهده شدند.
۱۹- شمار نامعلومی درجا سوخته و به زغال تبدیل شده بودند که به سردخانه ها منتقل شدند و شماری نیز به کردستان عراق فرستاده شدند و یا در مناطق اشغالی به دست اشغالگران افتادند.
۲۰- در میان تعداد زیادی کشته و مجروحین شدید که به جنوب کردستان (باشور-عراق) منتقل شده اند: حدود ۳۰ قربانی که عمدتاً غیرنظامیان هستند با این سوختگی های شدید و غیرعادی در بیمارستان اصلی حسکه بستری شدند.
به این گونه با توجه به علایم و نشانه ها و فاکتهای نامبرده شده در بالا، بی گمان دولت ترکیه از فسفر سفید ممنوعه و سایر سلاح های شیمیایی استفاده کرده و می کند.
روز دوشنبه ۲۱ اکتبر ۲۰۱۹، آنتونی لوید (َAnthony Loyd)() خبرنگار شجاع تایمز، در مصاحبه ای هنگام مشاهده قربانیان، شواهد حمله ممنوعه فسفر سفید را از حسکه سوریه پخش کرد. خبرنگار تایمز به “زخم های وحشتناک” اشاره کرد و گفت که ترکیه “از فسفر سفید علیه غیرنظامیان کرد استفاده می کند.”
استفاده از سلاح های منوعه، در اکتبر ۲۰۱۹ نه اولین و نه آخرین جنایت علیه بشریت بود.
از نظر بالینی، مجروحین منتقل شده از شهرک گیره اسپی و تمام جبهه های حمله اکتبر ۲۰۱۹ همان ویژگی های قربانیان سرکانی را داشتند.
۴– آیا بعد از نتیجه آزمایش شیمیایی به نهادهای بین المللی مراجعه کردید؟ آیا این نهادها به جنایات جنگی ترکیه محکوم شدند؟
- بله، پیش و بیش از همه از سازمان ملل برای تحقیق درخواست کردیم. SDF یا همان نیروهای سوریه دموکرایتک ((QSD و هلال احمر کرد ستان -KRC- (هیوای سور کردستان) که یک سازمان مستقل به عنوان یک سازمان محلی در شمال شرق سوریه است، نیز از سازمان ملل برای تحقیقات مستقل درخواست کردند، اما پاسخ مثبتی دریافت نکردند.
ما کادر پزشکی و بهداشتی از سازمان‌های بین‌المللی خواستیم که هیئت‌هایی برای تحقیق و دیدار قربانیان دستکم به کردستان عراق بفرستد اما هیچ اقدامی صورت نگرفت.
در پیآمد کمبود امکانات پزشکی، کمبود تیم‌های متخصص، بستن راهها و محاصره و خروج سازمان‌های غیردولتی مانند پزشکان بدون مرز
(MSF – Médecins Sans Frontières) از منطقه، جان های زیادی را از دست دادیم.
ما تمام اسناد لازم و غیرقابل انکار از جمله نتایج آزمایشگاهی را که استفاده از فسفر سفید ممنوعه علیه غیرنظامیان را نشان می دهد به کمیته حقوق بشر سازمان ملل و سایر نهادهای مسئول ارائه کرده ایم.
استفاده از سلاح شیمیایی توسط دولت ترکیه، نقض کنوانسیون سازمان ملل متحد است.
کنوانسیون تسلیحات شیمیایی (CWC)، با نام رسمی کنوانسیون منع توسعه، تولید، انباشت و استفاده از سلاح‌های شیمیایی و انهدام آنها، یک معاهده کنترل تسلیحات است که توسط سازمان منع سلاح‌های شیمیایی (OPCW) اداره می‌شود. این ارگان، یک سازمان بین دولتی مستقر در لاهه، هلند است.
تا آنجا که با خبرم، ما فقط یک پاسخ بسیار ملایم از OPCW به شرح زیر دریافت کردیم:
سخنگوی این سازمان در روز جمعه ۱۸ اکتبر به نیوزویک گفت: «سازمان منع سلاح‌های شیمیایی از وضعیت شمال سوریه آگاه است و در حال جمع‌آوری اطلاعات در مقر منع سلاح‌های شیمیایی درباره استفاده ادعایی از سلاح‌های شیمیایی است» و «تا کنون، سازمان منع سلاح های شیمیایی هنوز اعتبار این ادعاها را مشخص نکرده است.»
این بدان معناست که مهمات مورد استفاده ارتش ترکیه نقض پیمان ها و توافقات سازمان ملل است. استفاده از این سلاح ها نقض آشکار معاهدات بین المللی و قرارها و پیمان های شورای امنیت سازمان ملل، در مورد استفاده از این سلاح ها علیه غیرنظامیان در سوریه است.
هنگامی که در فوریه ۲۰۲۰ به عنوان اعضای هیئت روژاوا به ژنو سفر کردم و از مقامات OPCW برای ارائه اسناد و فیلم ها و عکس ها و گزارش ها درخواست دیدار کردیم، آنها از دیدار با هیئت ما خودداری کردند و فقط چند کلمه از طریق ایمیل به شرح زیر برای من ارسال کردند:
“فسفر سفید یک سلاح ممنوعه است”.
ما یک گزارش ۱۹ صفحه‌ای، فیلم‌ها، عکس‌ها، مصاحبه‌های شاهدان، امداد رسانان هال احمر کردستان (KRC) را که توسط کمیته ابتکار مدافعان حقوق بشر روژاوا (Rıghts Defence Initiative Committee)، تیم پزشکی ما فراهم و تکمیل شده بود به مقامات سازمان ملل در ژنو و OPCW تحویل داده شد. و پس از اعلام آن از طریق بیانیه ای در پاریس در تاریخ ۲۷ ژانویه ۲۰۲۰ و تحویل آن به سازمان بین المللی حقوق بشر و همچنین برگزاری کنفرانس رسانه های گروهی در مقر سازمان ملل در ژنو، کنفرانس رسانه های جمعی را در ۱۰ ژانویه ۲۰۲۰ برگزار و سپس در ماه فوریه ۲۰۲۰ در پارلمان سوید ارائه داده شدند.
هدف از این گزارش مستندسازی جنایات دولت ترکیه و نیروهای وابسته به آن علیه غیرنظامیان و مقاومت‌کنندگان در منطقه به‌ویژه در جریان حملاتی بود که منطقه سرکانی را در ۹ اکتبر ۲۰۱۹ هدف قرار داد.
تا آنجا که می دانم، یک روند قضایی گسترده به ویژه در رابطه با حملات شیمیایی جاری در اکتبر ۲۰۱۹در اشغال شهرهای سره کانی و گره اسپی و روستاهای پیرامون و نیز در یورشهای جاری در باشور کردستان (جنوب) در حال پیگیری است.
استفاده مکرر از سلاح های شیمیایی ممنوعه در روژآوا باعث تهدیدات جدی بهداشتی، انسانی و امنیتی برای غیرنظامیان، پرسنل مراقبت های بهداشتی و اکوسیستم شده است.
هدف تلاش های بین المللی باید بر تشکیل دادگاه های کیفری بین المللی برای دادخواهی متمرکز شود. کسانی که مرتکب چنین جنایاتی در این مقیاس گسترده و سیستماتیک شده و می شوند، جنایتکاران جنگی هستند و باید به اتهام ارتکاب نسل کشی، جنایات علیه بشریت و جنایات جنگی، محاکمه شوند.
۵ – به نظر شما چرا در مقابل این همه جنایت سکوت می کنند؟ نقش تسلیحات غربی در جنگ تجاوزکارانه علیه جوامع شمال و شرق سوریه چیست؟ آیا می دانید منشأ گلوله های بمب های فسفری مورد استفاده در شمال سوریه چیست؟
- مبارزه با داعش و زمین گیر شدن این نیروی جنایتکار ماقبل تاریخ و همچنین علیه دیکتاتورهای منطقه نشان داد که مردمی که ایستادگی می کنند و مقاومت دارند، شایسته این هستند که سرنوشت خود را خود به دست بگیرند.
خودمدیریتی در شمال و شرق سوریه (AANES) که با نام روژاوا شناخته می شود، می تواند الگویی نه تنها برای خاورمیانه، بلکه برای بسیاری از کشورها باشد. این منطقه خود مدیریتی بالفعل، الگویی است که همه استعمارگران، استثمارگران و مرتجعین در سراسر جهان را به وحشت انداخته است.
حاکمان سرمایه داری کشورهای متروپل، نیروهای حاکم بر ترکیه را با سلاح های شیمیایی و سلاح های کشتار جمعی، علیه مردم مسلح کرده اند. دولت های پیرامونی و نیابتی های آنان، همگی به آنان خدمت می کنند.
این قدرت های مداخله گر از جمله اعضای ناتو در شمال و شرق سوریه مأموریت نظامی و سیگنال هایی برای تهاجم و کشتار دسته جمعی به دولت ترکیه داده اند.
به باور من، سازمان ملل متحد و شورای امنیت آن در واقع مجامع بین المللی نیستند، بلکه در واقع دو ابزار دولتی هستند.
آنها منافع سیاسی و اقتصادی غارتگران و مستبدان را علیه کارگران و زحمتکشان و زنان و اکوسیستم پیش می برند.
شواهد قوی و روشنی وجود دارند و نشان می دهند که شرکت های تسلیحاتی قدرتمندترین کشورها سلاح های کشتار جمعی را به دولت ترکیه فروخته اند. بنابراین، این کشورها جنایاتی را که علیه آزادیخواهان و مردم بی دفاع و محاصره شده در شمال شرق سوریه انجام می شود، نادیده می گیرند.
اسنادی وجود دارند که حاکی از همکاری بسیاری از کشورها با ترکیه است. آنها سلاح های کشتار جمعی را به عمد و با میل می فروشند. آنها مسئول جنایت علیه بشریت در حمایت از دولت ترکیه و متحدان آن هستند.
آنها در اتحاد خود با ترکیه در چارچوب ناتو ادامه می دهند. این بدان معناست که آنها از اشغال منطقه حمایت می کنند.
با وجود شواهد مستند و بی چون و چرا مبنی بر استفاده از سلاح های شیمیایی علیه غیرنظامیان در شمال شرق سوریه، بریتانیا همچنان به ترکیه تسلیحات صادر می کند.
ساندی تایمز فاش کرد که بریتانیا به ترکیه فسفر سفید می فروشد زیرا شواهدی مبنی بر حملات شیمیایی به کردها افزایش می یابد ( اخبار ) ساندی تایمز (the times.co.uk)
دولت ترکیه در باشور کردستان از سلاح شیمیایی استفاده می کند. این به سال ۱۹۹۰ برمی گردد. دولت ترکیه در هر مکانی که مقاومتی ددیه شده از سلاح های شیمیایی استفاده کرده است.
در بسیاری از گزارش ها آمده است که دولت ترکیه با سوء استفاده از سکوت نهادهای بین المللی بی محابا ، از سلاح های شیمیایی استفاده کرده است.
در میان گزارش‌های قبلی، حزب سوسیال دموکرات آلمان یکی در مورد کشتار بالقایا بود که آن را در دستور کار شورای فدرال آلمان قرار داد. زیرا آلمان مستقیماً در این کشتار دست داشت.
دانشگاه مونیخ نشان داد که این قطعات حاوی آثاری از گاز سیانو کربن ممنوعه بین المللی است. یکی از تلویزیونهای آلمان ها ZDF در یکی از برنامه های خود اعلام کرد که از سال ۱۹۹۵ Buck & Depyfag (Explosive Fabric) بمب های معروف به RP707 را به ترکیه می فروشد.
مثال: تایمز در سال ۱۹۹۰ فاش کرد که دولت بریتانیا به ترکیه سلاح های ممنوعه بین المللی می فروشد.
در سال ۱۹۹۵، دانشگاه برادفورد بریتانیا گزارشی تهیه کرد و نشان داد که شرکت صنایع شیمیایی و مکانیکی ترکیه بمب‌های گاز سیانو کربن ۱۲۰ میلی‌متری تولید کرده و در بازارهای بین‌المللی فروخته است. با وجود همه این شواهد، سازمان منع سلاح های شیمیایی هرگز این جنایات را بررسی نکرد.
- ۶. انتظارات شما از نهادهای بین المللی و مدنی غرب و اروپا چیست؟ چگونه می توانیم برای جلوگیری از ادامه مبارزات وحشیانه فاشیسم ترکیه علیه مردم منطقه و جامعه اقدام کنیم؟
- شرایط کامل مرگ در محاصره و اشغال روژاوا از دولت‌ها، سازمان‌ها و افراد مربوطه می‌خواهد که به این نقض جدی هنجارهای حقوقی و بشردوستانه بین‌المللی واکنش فوری و صریح نشان دهند.
- با یک همبستگی بین المللی و مشارکت فعال در مقاومت.
- با فراخوانی افکار عمومی برای محکوم کردن جنایت جنگی دولت ترکیه و متحدانش.
- ایجاد دادگاه های بین المللی برای ایفای مسئولیت های خود و انجام تحقیقات روشن در مورد این موضوعات و مجازات جنایات جنگی که در جریان تهاجمات ترکیه رخ داده است، موضوعاتی حیاتی هستند.
- دیوان بین المللی دادگستری باید اقدامات لازم را علیه دولت ترکیه و سایر جنایتکاران در دستور کار قرار دهد و خواستار غرامت برای منطقه آسیب دیده و خانواده ها شود.
- موفقیت این تلاش ها با همکاری و مبارزه مردم آزادیخواه در سطح بین المللی حبه دست خواهند امد.
- همانطور که در کنفرانسی که در فوریه ۲۰۲۰ در مقر سازمان ملل متحد در ژنو برگزار شد، اشاره کردم، تمام جهان، به ویژه بیش از همه، جامعه اروپا مدیون مقاومت مردم شمال و شرق سوریه هستند و گرنه شهروندان، زنان و کودکان شماها در خیابان های پاریس و استکهلم و لندن و غیره امنیت جانی نداشتند.
- مقاومت باشکوه در منطقه گسترش و قدرت یابی داعش – دشمن بشریت را که جهان را تهدید می کند – متوقف کرد. این مقاومت، با بهای گزافی و با هزینه ی جان هزاران مبارز آزادی پرداخته و می پردازد.
مهمتر از همه، این اقدامات باید انجام شود:
*ارائه اسناد و شکایات موجود در مورد استفاده از سلاح های شیمیایی در حملات سره کانی (رأس العین) و ادامه استفاده از آن در جنوب کردستان برای دادگاه بین المللی و دادگاهی.
* از کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد، افکار عمومی بین المللی و دادگاه های آزاد و مستقل بین المللی درخواست شود که بیش از این در برابر این جنایات سکوت نکنند.
* همه دولت‌ها و سازمان‌های درگیر باید گام‌های فوری برای تضمین حفاظت از آسیب‌پذیرترین قربانیان، از جمله قربانیان حملات سلاح‌های شیمیایی، و تقویت قوانین بین‌المللی در مواجهه با چنین تخلفات جنایی بردارند.
