“حزب ایران آباد” هم حامی نظام “سرمایه داری تعدیل” شده است!
بخش سوم از نقد برنامه “حزب ایران آباد” از دیدگاه چپ سوسیالیستی و آزادیخواه
از: سعید صالحی نیا
۲۵ ژانویه ۲۰۱۶
مقدمه:
در مقالات قبلی (۱و۲) ابتدا تصویری کلی از اهداف طراحان “حزب ایران آباد” ارائه دادم و سپس به یکی از مبانی این حزب که نامش را لائیسیته گذاشتند ، پرداختم. متد بررسی من اینست که لایه به لایه زوایای برنامه ای این حزب جدید التاسیس را از دیدگاه چپ سوسیالیستی و آزادیخواه، را بشکافم و فضائی ایجاد کنم که فعالان راه آزادی ، شناخت بهتر و دقیقتری از این حزب بدست آورند تا انتخاب بهتر برای انها ممکن شود.
توضیح دادم که طراحان این حزب ، درون گفتمان مدریته ، حزبشان را تعریف کرده اند. گفتمانی که به انسانگرائی و جامعه سکولار (برداشت لائیسیته) معتقد است و از این جهت، “ایرانی گری” ناسیونالیستی معمول احزاب راست را پشت سر گذاشته.
معضل این حزب از دید من اینست که سر دوراهی سرمایه داری و یا سوسیالیزم، این حزب مثل سایر گرایشات راست، نوعی جامعه سرمایه داری را انتخاب می کند. در این مسیر، همچون اکثریت گرایشات راست، از حزب توده ایران تا “انجمن پادشاهی” (پایه گذار فرود فولادوند) تا “حزب مشروطه خواهان” (پایه گذار داریوش همایون) تا فرقه رجوی تا احزاب ناسیونالیست کوردی و آذری و اعلام نمی کند که حامی “سرمایه داری بی درو پیکر است! و یا عبدالله اوجالان که اعلام می کند که حامی سرمایه داری تعدیل شده است به نفع عدالت اجتماعی!
اگر به دقت به قانون اساسی جمهوری اسلامی هم نگاه کنیم، همین ادعا را که “جمهوری اسلامی ” یک نظام سرمایه داری کنترل شده خواهد بود ، مشاهده می کنیم! قانون اساسی جمهوری اسلامی هم به “سه نوع افتصاد یعنی دولتی ، خصوصی و تعاونی” اشاره دارد که قرار است “بخش تعاونی را بخش دولتی قدرت ببخشد(اصل ۴۴)! در نقد برنامه اقتصادی اوجالان هم همین موضوع را اشاره داشتم.(۴)
معضل گرایشات راست ایرانی ، حتی وقتی درون گفتمان مدرن تشکیل می شوند اینست که اهداف “انسانگرایانه” شان با ماهیت متضاد نظام سرمایه داری خوانا نیست. جامعه ای که بر اساس مناسبات سرمایه داری سازمان یابد، نه با نصایح اخلاقی و نه با توپ و تشر قانونی ، نمی شود آنرا از ریل سودمداری خارج کرد. تضاد ماهوی بین سود مداری و انسان مداری ، در عمل ، همین می سازد که در اشکال مختلف نظامهای سرمایه داری شاهدیم، خصوصا اینکه ایران ، در مجموعه نظام جهانی سرمایه داری، سهم و نقش “نیروی کار ارزان” را خواهد داشت و لذا معضل نابرابری و نیاز نظام به سرکوب ، مانع رسیدن به اهداف “عالیه انسانی” خواهد ماند!
در این بخش، من بطور اجمال به بخش سمت گیری اقتصادی مرامنامه “حزب ایران آباد” نگاهی می اندازم تا احکامی که ارائه دادم ، بیشتر بکاوم:
(۱)عدالت اجتماعی ، “در عملی ترین حالت خود” و “اقتصاد اجتماعی” در “حزب ایران آباد”!
در مقدمه برنامه “حزب ایران آباد”، می خوانیم که این حزب قرار است “عدالت اجتماعی در عملی ترین حالت خود”(؟!) را تحقق بخشد. با چه برنامه مشخصی؟
در بخش اقتصاد ، مرامنامه این حزب می خوانیم: (۳)
“.. ما خواهان «اقتصاد اجتماعی» هستیم؛ اقتصادی که در آن شهروندان جامعه خود مدیریت تولید و توزیع ثروت ها را بر عهده دارند. حزب ما منتقد و مخالف اقتصاد غیر عادلانه است. ما نظام اقتصادی مبتنی بر تعاونی های مردمی را ترجیح می دهیم. در عین وجود حق مالکیت فردی، مدیریت ثروت های جمعی می تواند به شکل تعاونی و با رعایت منافع جامعه و حفظ محیط زیست انجام شود. تعاونی ها بنگاه های اقتصادی هستند که توسط شهروندان تاسیس و مدیریت می شوند. اعضای تعاونی یک کالا یا خدمت را تولید و از حاصل آن بهره می برند. حزب ما بر آن است که باید نظام اقتصادی کشور یک نظام تعاونی-محور باشد.”
“بخش خصوصی نیز آزاد است که در این راستا و به موازات تعاونی ها، اما نه در تضاد و تقابل با آنها کار کند. اشکال دیگر مانند شرکت های سهامی نیز در کنار تعاونی ها حق فعالیت خواهند داشت.” (یعنی شرکت سهامی ، شکلی از سرمایه داری خصوصی نیست!-از سعید صالحی نیا)
” فرایند ساختن اقتصاد اجتماعی یک روند تدریجی است که از یک اقتصاد ترکیبی بخش خصوصی- بخش دولتی- بخش تعاونی به سوی یک اقتصاد ترکیبی بخش خصوصی- بخش تعاونی و بدون حضور اقتصاد دولتی پیش خواهد رفت.”
اگر بخواهیم خلاصه کنیم، “حزب ایران آباد” به نظام ۳ گانه اقتصادی معتقد است. “تعاونی محور است” و “بخش دولتی” و قانون را ابزاری می داند که اون دو بخش دیگر را جهت “عدالت اجتماعی” در ریل نگه دارد.
با ذکر این نظرات “حزب ایران آباد” خواننده متوجه می شود که برنامه اقتصادی این حزب فرق زیادی با برنامه اقتصادی رژیم اسلامی یا “اقتصاد اسلامی بنی صدر” ندارد! همینطور برنامه اوجالان یا سایر گرایشات راست!
همه گرایشات راست سیاسی ایرانی ، مجبورند از “اقتصاد سه گانه” دفاع کنند. همه مجبورند نوعی “اقتصاد اجتماعی یا سوسیال دموکراسی را پیشنهاد بدهند و ادعا کنند که به کمک دولت و قانون ، نظام اقتصاد را در خدمت عدالت اجتماعی بکار می گیرند.حتی فرود فولادوند و انجمن پادشاهی هم همین را قول داده بود! حتی بهائیان هم در طرح مدینه فاضله شان همین را گفته اند!
(۲)نظریه “سرمایه داری تعدیل شده” چه ایرادی دارد؟
اول: ایراد اول نظریه “اقتصاد سه گانه” اینست که این “۳ نوع” بواقع اشکال نظام سرمایه داری هستند! نظام سرمایه داری حتی در امریکا، از دینامیزم تنوع اشکال و چابجائی مالکیت درون نظام سرمایه داری همواره استفاده کرده. گاها به دولت نقش مهمتر داده و گاها همانطور که “حزب ایران آباد” به ما قول می دهد “در جهت کاهش بخش دولتی به نفع دو بخش دیگر” حرکت می کند!
ب: وقتی ماهیت یگانه نظام سرمایه داری را پذیرفتید، مکانیزم سود را پذیرفتید، چرخش پول را پذیرفتید، تناقض دائم بین اکثریت مزدبگیر و منافعشان و تمایل دائم نظام سرمایه داری برای تمرکز قدرت و انحصار را هم خواهید پذیرفت! تاریخا نظام سرمایه داری در دوران کوتاهی تمایل به انحصار می یابد. انحصار نه فقط در انباشت سرمایه و کنترل چرخش های نابود کننده سرمایه بلکه تمرکز در قدرت. ادعای اینکه حزبی یا قدرتی از بالا و فرای نظام به “مراقبت” از عدالت اجتماعی می پردازد، ادعای واهی است که نه فقط در امریکا بلکه در اروپا نیز ، شکستش را نشان داده.
ج: نظریه “تعاونی محور” ، از ریشه دچار تناقض است. تعاونی ها هیچ جا نتوانسته اند به “مرکز نظام اقتصادی” تبدیل شوند. تعاونیها در بهترین روایتشان، تلاش جمعی نیروی کار هستند برای سهم گیری از ارزش اضافه سرمایه. متعاقب چرخش سرمایه ، تعاونیها به شرکتهای سهامی سرمایه داران نوکیسه تبدیل می شوند ، فقط به شرط اینکه لای چرخ دنده رقابت دائم، خرد نشوند!
در “طراحی سوسیالیزم” لنینی و استالینی(در مرحله ای) قرار بود “تعاونیهای کارگران” پیش زمینه اقتصاد سوسیالیستی باشند.پلی باشند برای سازماندهی اقتصاد سوسیالیستی از طریق بالا بردن روحیه “کلکتیو”! تئوری این بود که انسانی که در جامعه سرمایه داری زندگی کرده هنوز محتاج “انگیزه” است و دولتی کردن همه اقتصاد (سوسیالیزم دولتی!) امکان ندارد.لذا دوره ای دولت با تقویت “بخش تعاونی” به استقبال سوسیالیزم می رود!
اما “حزب ایران آباد” حتی درکش از “تعاونی کردن” این نیست که تعاونیها بشوند زمینه ساز سوسیالیزم! قرار است کشوری ساخته شود روی مبنای “تعاونیها”! این یعنی انکار قوانین بازتولید و چرخش سرمایه! همانطور که طراحان قانون اساسی جمهوری اسلامی یا اوجلانیها بهش دچار بوده اند!
د: توهم اینکه دولت و قوانین بطور واقعی بر فراز جامعه و طبقات عمل می کند از توهمات تاریخی همه گرایشات راست تاریخ بوده. همواره حامیان دولت ادعا کردند که دولتشان بر فراز طبقات و ناظر به صغیر و کبیر است و فرشته وار وارد نبرد حق و باطل می شود و حق را ستانده و به مظلوم می دهد!
حامیان نظام سرمایه داری هم مثل حامیان سایر نظامهای استثماری برده داری و فئودال، همواره ادعا کردند که پادشاه، رئیس جمهور و قانون” بر فراز نبرد طبقاتی” ایستاده ، پدر تاجدار است، قانون را هم ابزار تامین عدالت نامیده اند و دولت و حکومت را بیرون از نبرد طبقاتی تعریف کردند.
“خزب ایران آباد” هم در همان وزن می نوازد! اما وقتی نظام سرمایه داری را پذیرفتی، حکومت ، دولت و قوانین هم ابزارهای تداوم اون نظام هستند و نه بیشتر! پریدن بین سه شکل سرمایه داری، به معنی جدا بودن دولت و قوانین از این بازی نیست بلکه دولت و قوانین، ابزارهای تداوم اصل سودبری نظام سرمایه داری عمل می کنند و عدالت تنها دروغ بزرگی است که تکرار می شود!
خلاصه کنم:
در این بخش، بیشتر تمرکز من روی نظریه اقتصاد “حزب ایران اباد” بود.فکر می کنم بطور وضوح نشان دادم که نظریه پردازان این حزب همان مسیری را می روند که سایر گرایشات راست ایرانی رفته اند. ادعای اقتصاد ۳ بخشی کردن در تاریخ سیاسی ایران بسیار آشناست. ماهیت دولت و قانون را به “قدرت بالای مناسبات طبقاتی” وابسته دانستن و دروغ بزرگی بنام “عدالت اجتماعی” را با رمز “در حد عملی” بخورد مردم دادن!
این سری مقالات را ادامه خواهم داد و لایه های دیگر برنامه سیاسی “حزب ایران اباد” را بررسی خواهم کرد.این حزب نیز یک حزب “طبقه متوسط” است.ورژن جدید تر توده ایزم که توانسته خودش را بهتر با معیارهای مدرنیته وفق دهد. هیهوهای “مارکسیزم لنینیزم” توده ای را بردارید می شود “حزب ایران اباد”!
منابع دیگر:
(۱)بخش دوم نقد به برنامه حزب “ایران آباد” در موضوع برخورد به مذهب از موضع چپ سوسیالیست و آزادیخواه
http://www.azadi-b.com/arshiw/?p=57357
(۲)بخش اول نقد به برنامه و نظریات حزب “ایران آباد” از موضع چپ و سوسیالیزم خواهی
http://www.azadi-b.com/arshiw/?p=57330
(۳)مرامنامه حزب ایران آباد
http://iraneabad.org/fa/?page_id=13
(۴)چرائی التقاطی گری اوجالانیزم و ماهیت طبقاتی آن(بخش سوم)