بخش دوم نقد به برنامه حزب “ایران آباد” در موضوع برخورد به مذهب از موضع چپ سوسیالیست و آزادیخواه

بخش دوم نقد به برنامه حزب “ایران آباد” در موضوع برخورد به مذهب از موضع چپ سوسیالیست و آزادیخواه

مقدمه:

در بخش اول (۱) نقد به حزب “ایران آباد” توضیح دادم که طراحان این حزب بخشا از فرهنگ عقب مانده ایرانی فاصله گرفته اند و تلاش کرده اند که درکی مدرن از جامعه را نمایندگی کنند .اما محدودیت اصلی انها اینست که از جهت پایگاه اجتماعی ایستگاهشان “طبقه متوسط” است و از جهت سیاسی دنبال ساختن یک جامعه سرمایه داری حمایتی. در جریان نقدهایم بتدریج لایه های بیشتری از دیدگاهم را در مورد این حزب ارائه می دهم.

در این بخش تمرکزم بیشتر در مورد ادعای این حزب است در مورد نقش مذهب در سیاست ایران اینده. طراحان این حزب مدعی هستند که می خواهند در ایران ، لائیستیه بسازند و همانطور که کوروش عرفانی می گوید، “تو سری بزنند” به مذهب و مذهب را از عرصه سیاست بیرون نگه دارند و نگذارند که اگر از در بیرون شد از پنجره وارد شود!

از این زاویه که این حزب قرار است با مذهب مرزبندی کند باید استقبال کرد.بسیاری از گرایشات راست یا با مذهب مرزبندی ندارند یا اگر دارند به “ضد اسلام” بسنده می کنند مثل فرقه فولادوند! لذا در این سطح می شود این حزب “ایران آباد” را به بخش مدرن جامعه ایران وابسته دانست.

اما اگر از این سطح به لایه های عمیقتر برنامه ای این حزب وارد شویم، ایرادهای بسیاری یافت می شود که من در این مقاله بهش می پردازم:

(۱)تعریف عحیب و غریب از سکولاریزم و لائیستیه و ناتوانی لائیسته در جلوگیری از عروج اسلام سیاسی :

کوروش عرفانی در توضیح مواشغ حزبش در برنامه تلویزیونی (۲) مدعی می شود که فرق بین سکولاریزم و لائیستیه اینست که سکولاریزم در لایه نظری است و لائیستیه در لایه عملی! . راستش این تقسیم بندی درست نیست.حتی خود ایشان وقتی به موارد معین می رسد ، فرانسه را لائیک و مثلا المان را که “بیشتر مذهبیست” سکولار می نامد.

کوروش عرفانی بعد از این تقسیم بندی من دراوردی، اعلام می کند که حزبش بدنبال لائیسته است! و “توی سر مذهب” می زند!

در بحثهای قبلیم و همینطور پروژه مناظره (۴)توضیح داده ام که سکولاریزم روایتهای بسیار متعددی دارد.روایت فرانسوی سکولاریزم را مجموعا لائیسته می گویند. تنها در کشور فرانسه است که رسما این واژه بکار می رود و در سایر کشورهای غربی نظامها بر اساس سکولار استوار هستند.

متدهای معینی را روایت سکولار نوع فرانسوی (لائیسته) در سیاست حکومتی گنجانده و اون متدها در قوانین اساسی و سنت سایر کشورهای سکولار بگونه دیگر هستند. درست است اگر بگوئیم که روایت سکولار در فرانسه بیشتر با مذهب حد و مرز دارد و هوشیارانه تر با قدرت مذهب در سیاست مرزبندی کرده.هر چند که سکولاریزم نوع فرانسه نتوانسته عروج داعشیزم را در فرانسه جلو بگیرد که هیچ ، الان بزرگترین سنگر اسلام سیاسی در اروچا در فرانسه است و بیشترین عملیات تروریستی معاصر هم در فرانسه اتفاق افتاده! لذا در عمل ثابت نشده که روایت سکولاریزم فرانسوی واقعا بیشتر توانسته باشد جلوی مذهب سیاسی را بگیرد!

کوروش عرفانی و حزبش از تنفر اجتماعی ضد اسلام برای خودشان ابزار تبلیغاتی ساخته اند که البته خود بخود چیز بدی نیست اما ایا واقعا در برنامه این حزب متد های درستی برای برخورد به مذهب و مذهب سیاسی وجود دارد؟

(۲)مرامنامه حزب ایران آباد و برخورد به مذهب:

در مرامنامه حزب “ایران آباد” (۲) اعلام شده که این حزب حامی جدائی مذهب از سیاست است.حامی آزادی مذهبیون است اما مخالف ورود مذهب در عرصه اجتماعی. دو راه حل قانونی و فرهنگی در برخورد به مذهب توسط این حزب اعلام شده.

از جمله در مرامنامه این حزب می خوانیم:

” لائیسیته (دین جداگری) : دخالت مذهب در امور جمعی جامعه، که افرادی غیر مذهبی را هم شامل می شود، باید به طور قانونی ناممکن گردد. ضمن تامین آزادی مذهب برای همگان، نه حکومت می تواند نماینده ی مذهب خاصی باشد و نه هیچ مذهبی حق دخالت در امور حکومتی را دارد.

۴ ) لائیسیته یا دین جداگری: بیرون قرار دادن قانونی نهادهای مذهبی از ساختار قدرت و مدیریتی کشور و وضع قوانین و مقرراتی که مانع از تلاش مذهب برای دخالت های پیش بینی نشده بشود. مذهب در کشور ما ریشه ای دیرینه دارد و در تمامی سطوح جامعه نیز حاضر است. تلاش حزب ما نه در ریشه کن کردن مذهب بلکه در ایجاد مکانیزم های قانونی و روش های نهادینه ای است که مانع از ان شود مذهب بتواند در کار مدیریت امور سیاسی دخالت کند. در کنار این مکانیزم های قانونی، دمکراتیک و تحت نظارت دولت و شهروندان، باید به تغییرات فرهنگی لازم اقدام کرد تا مذهب تبدیل به یک امر در پیوند با دین باوران شود و حق دخالت در زندگی فردی یا اجتماعی غیر دین باوران را نداشته باشد

دین جداگر (لائیک) بودن نظام اجتماعی برای ما معیار مهمی است که باید حفظ شود. جامعه باید بر اساس قوانین این دنیایی عمل کند و مکتب هایی که بر اساس باورهای آن دنیایی هستند نباید دخالتی در اداره ی امور جمعی داشته باشند. مذهب باید به چارچوب زندگی فردی دین باوران برود و هیچ گونه دخالتی در عرصه ی مدیریت امور اجتماعی نداشته باشد. هر گونه دخالت تحمیلی در این عرصه باید مورد برخورد قانونی قرار گیرد. عرصه های مربوط به همگان (شامل غیر دین باوران) مانند آموزش و پرورش، فرهنگ، رسانه ها و هر آن چه متعلق به عموم جامعه است نباید تحث نفوذ غیر قانونی مذهب قرار گیرد. بدیهی است که دین باوران باید از آزادی برای نشر افکار خویش برخوردار باشند، اما تلاش بر تحمیل نظر و دیدگاه خویش از جانب آنان یا هر جریانی که می خواهد در ورای قانون خود را به عنوان مکتب و دین و آیی بر کل جامعه سوار کند، باید توسط قانون ناممکن شود. جامعه در مدیریت امور جمعی خود، که غیر دینداران را در بر می گیرد، به افکار و مکاتب و مذاهب «آن دنیایی» اجازه ی دخالت در کار خود را نمی دهد و با هر گونه اقدامی از جانب آنها برای محدود کردن آزادی و اختیارات متعلق به همگان مقابله خواهد شد. وظیفه ی اعمال این مقابله ی قانونی از یکسو با نهادهای مدنی و شهروندی و از سوی دیگر با دولت است.”

چه ضعفهائی در برخورد این حزب به مذهب هست؟

(۳) ایرادهای اساسی متد حزب “ایران آباد” در برخورد به مذهب:

اول: مهمترین ایراد مرامناه این حزب اینست که خواستگاه طبقاتی و اقتصادی مذهب را مورد بررسی و ریشه یابی قرار نداده. مذهب یک نهاد اقتصادی بزرگ است. اگر این بخش از مذهب بررسی نشود و برایش برنامه نباشد، مذهب مرتب بازتولید می شود.هم از جهت ریشه مذهب در فقر و نابرابری و هم از جهت ریشه مذهب در نهادهای اقتصادی مذهب.برخورد اقتصادی به مذهب بسیار ریشه ای تر از برخورد قانونی یا فرهنگی با مذهب است.

دوم: در هیچ جای این مرامنامه بحشی از آزادی ضد مذهبیون و فضاسازی برای نقد اجتماعی مذهب نیست.

سوم: در مرامنامه نوشته شده که مذهبیون “آزادند” اما توضیحی نیست که این “آزادی” را به محدودیت در ورود به سیاست توضیح دهد.توضیح دهد که مکانیزمهای سنجش انواع متنوع تاثیر مذهب در سیاستها را کی تعیین می کند و چگونه می شود جلویش را گرفت؟ مثلا مبارزه با سقط جنین که یک پرچم مهم مذهبیون است یا مخالفت با برابری همجنسگرایان. چگونه می شود سیاستگذاریهای مذهبی و غیر مذهبی حدا کرد و به “مذهبیون که با متدهای پیچیده وارد سیاست می شوند “توسری زد”؟

چهار: با چه منطقی می شود جلوی احزاب مذهبی را گرفت و انها را ممنوعه اعلام کرد؟ آیا ممنوعیت سازماندهی سیاسی و فرهنگی مذهبیون با اصل آزادی بیان و تشکل در تناقض نیست؟ من فکر می کنم هرگز نباید چنین محدودیتی قائل شد. نمونه های تاریخ برخوردهای ضد مذهبی مثلا در کشور البانی یا چین یا دورانی از حکومت استالین، هرگز موفقیتی به همراه نداشته.در فرانسه هم که می بینیم امروز نا امن ترین کشور اروپائی است!

پنجم: مرامنامه “حزب ایران آباد” ، وقتی به بحث بسیار مهم نظام اموزشی و مذهب می رسد چنین می گوید:

“. عرصه های مربوط به همگان (شامل غیر دین باوران) مانند آموزش و پرورش، فرهنگ، رسانه ها و هر آن چه متعلق به عموم جامعه است نباید تحث نفوذ غیر قانونی مذهب قرار گیرد”

خواننده ملاحظه می کند که اینجا هم برخورد “قانونی” به نفوذ غیر قانونی مذهب مطرح است که جملاتی بسیار مبهم و گیج است.

کمونیستهای کارگری چند دهه است که فرمولبندی بسیار بهتری را در برخورد به مذهب در نظام اموزشی ارائه داده اند به شرح زیر:

اولا: نظام اموزش تا پایان دوران دبیرستان باید غیر مذهبی و علمی باشد.

دوما: نهادهای اموزشی مذهبی بعد از سن ۱۸ سالگی بطور داوطلبانه برای شهروندان آزاد باید باشند.

ششم: در مرامنامه حزب “ایران آباد” بطور مشخص به قوانین خانواده منجمله قوانین مربوط به حضانت کودکان، قوانین مربوط به وراثت و قوانین مربوط به کار و مسئله نابرابری زن و مرد در رابطه با مذهب نپرداخته است. جامعه ما نه تنها از جهت قوانین بلکه از جهت عرفی مذهب زده است.تاثیرات پیچیده تفکر مذهبی در همه شئون اجتماعی وجود دارد و لذا سیاست ویژه و بسیار دینامیکی باید تمامی لایه های تاثیر گذاری مذهب را شناسائی کند.

خلاصه کنم:

حزب” ایران آباد” با ارائه یک سیاست مشخص در مقابل مذهب سیاسی تعلقش را به بخش مدرن جامعه ایران نشان می دهد.اما بخاطر ایستادن در ایستگاه راست سیاسی و حمایت از سرمایه داری ، درکی ناکافی و ناتوان در مورد برخورد به مذهب و ریشه هایش دارد. ناپیگری این حزب در موضوع ازادی بیان و تشکل بسیار مشهود است.از دیدگاه این حزب می شود با “قوانین” زد تو سر مذهب”! طبیعتا ناپیگیریهای این حزب هم در موضوع مذهب و هم آزادی بیان و تشکل مخالف (منحمله مذهبیون) ذر بخش مربوط به “لائیستیه” مرامنامه اش مورد نقد قرار گرفت.هر چند که بحث برنامه سیاسی در برخورد به مذهب بحثی است باز و همچنان نیاز به کار کارشناسی شده دارد. ضعفهای برنامه ای “حزب ایران آباد” اثبات می کند که گرایشات راست توان ساختن جامعه آزاد و سکولار را ندارند.البته ادعایش را می کنند !

منابع دیگر:

(سعید صالحی نیا) بخش اول نقد به برنامه و نظریات حزب “ایران آباد” از موضع چپ و سوسیالیزم خواهی

http://www.azadi-b.com/arshiw/?p=57330

(۲)دیدگاه حزب ایران آباد در مورد ایران فردا و مذهب

https://www.youtube.com/watch?v=-FyvvHsgrw0

(۳)مرامنامه حزب ایران آباد

http://iraneabad.org/fa/?page_id=13

(۴)کلیپهای پروژه مناظره در رابطه با مذهب و برخورد سیاسی با مذهب:

برنامه شماره یازدهم از مناظره سیاسی: تفاوتهای اته ایزم و سکولاریزم: کدام باید به حکومت برسد؟ با شرکت: مادح نظری، سپهرداد گرگین و سعید صالحی نیا و مدیریت سیمین مجد

http://www.youtube.com/watch?v=Cf1oqRgWSyI&feature=youtu.be

بخش نهم مناظره سیاسی: روانشناسی مذهب

شرکت کنندگان: سعید صالحی نیا،سپهرداد گرگین و رامین ژوبین

http://www.youtube.com/watch?v=k3H7hTPqPgA

بخش هشتم مناظره سیاسی: موانع سکولاریزم و راهکردهای مقابله با آن

شرکت کنندگان: رامین ژوبین و سعید صالحی نیا

https://www.youtube.com/watch?v=lwEnemYnx_U&list=PLhFhqB5TF-vo2CXwCAiCKLbdoBlhYgxG8&index=8

بخش هفتم از مناظره سیاسی: چه سکولاریزمی می خواهید؟

شرکت کنندگان: فرحناز عمادی، آرش مهدوی، رامین ژوبین و سعید صالحی نیا

https://www.youtube.com/watch?v=Bjt3_kFEbZw&index=7&list=PLhFhqB5TF-vo2CXwCAiCKLbdoBlhYgxG8

بخش ششم مناظره سیاسی: ریشه مذهب و تکلیف جامعه با مذهب

با شرکت: رامین ژوبین، بهینه جیلانی و سعید صالحی نیا