در این مطلب می خواهم توجه متقاضیان پناهندگی را به نکاتی در مورد نامه های ارسالی جلب کنم. توجه داشته باشید که کارهای کتبی و نوشتاری یک جنبه مهم از فعالیت فدراسیون سراسری پناهندگان ایرانی است ولی جهت اطلاع شما، هشتاد درصد از نامه های رسیده که جهت گرفتن کمک و راهنمائی ارسال می شود و صدها تاییدیه که برای افراد نوشته می شود و صدها مشاوره تلفنی، حضوری و دهها مورد اسکان اولیه پناهجویان جدید و فراری از کمپها انتشار علنی پیدا نمی کند. دلیل نوشتن این مطلب برای توجهی است که متقاضیان کمک باید موقع نوشتن نامه ها و طرح سئوالاتشان در نظر بگیرند.
۱- تعداد نامه هایی که بطور روزانه به فدراسیون ارسال می شود بسیار بیشتر از آن است که بتوان به همه آنها پاسخ داد؛ با اینحال سعی ما اینست که به هر کدام از نامه ها طوری پاسخ بدهیم که با توجه به انتشار علنی برخی از آنها تعداد بیشتری از جستجوگران از آن استفاده کنند.
۲- بسیاری از این نامه ها نادقیق و بعضا نامفهوم هستند بطوری که بخشا متوجه نمی شویم که شخص متقاضی پناهندگی خواستار چه نوع کمک و راهنمائی از فدراسیون شده است و ما باید به کدام جنبه از سئوالات وی پاسخ بدهیم. برای مثال دوستی از داخل مینویسد من میخواهم به فرانسه بروم و از آن کشور تقاضای پناهندگی کنم، چه کار باید بکنم؟
این سؤال ظاهرا یک سؤال است اما پاسخ به چنین سئوالی انتها ندارد. بنابراین طرح چنین سئوالی برای ما بسیار وقت گیر و خسته کننده است به طوری که یا باید از پاسخ به آن امتناع کنیم یا باید با جزئیات شرایط پناهندگی در فرانسه و حتی مسیر رسیدن به آن کشور را توضیح دهیم. از این نظر وقتی که در مقابل چنین سئوالی قرار می گیریم فرضمان این خواهد بود که کسی که به این شکل سئوال مطرح می کند هنوز کمترین اطلاعی در مورد پناهندگی و شرایط پذیرش پناهنده ندارد در نتیجه ما باید از ابتدایی ترین تا مهمترین مسائل پناهندگی را در پاسخ به چنین سئوالی توضیح دهیم.
۳- سئوال دیگری که معمولا زیاد طرح می شود این است که “چگونه میتوانیم به اروپا بیایم؟” خوب، توضیح این موضوع در یک نامه کوتاه غیر ممکن است. برای رسیدن به اروپا راههای متفاوتی وجود دارد. برای مثال، یک نفر ممکن است با ویزای قانونی وارد شود و نفر دیگری از راه غیر قانونی. ولی در چنین اوضاعی نباید بیگدار به آب زد. برای نمونه کسی که تصمیم میگیرد به ترکیه برود و از کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل درخواست پناهندگی کند، مشخص نیست که چند سال باید در شرایط سخت پناهندگی ترکیه در انتظار پاسخ یو ان و در انتظار رفتن به کشور سوم باشد بنابراین باید حساب وضعیت مالی خود را کرده و توان مالی خود را در نظر گرفته باشد. باید در نظر داشت که ممکن است یو ان هیچ نوع کمک مالی به یک متقاضی پناهندگی نکند و هیچ وقت هم کاری پیدا نکند، در نتیجه باید تمام این مخاطرات را در جزئیات بررسی نماید.
۴- فدراسیون نمی تواند کوه به کوه، کشور به کشور و شهر به شهر را در پاسخ به سئوال کتبی یک متضاضی پناهندگی توضیح دهد و بنویسد در مرز دانمارک و آلمان مرزبان وجود دارد یا ندارد ولی در مرز ایتالیا و سوئیس کنترل مرزی مثلا شدید تر است. بنابراین پاسخ ما به متقاضیانی که می پرسند چگونه به اروپا بیایم نمیتواند پاسخ دقیقی برای شخص متقاضی باشد بخاطر اینکه همین یک سؤال چندین پاسخ را در بر میگیرد. توصیه ما به متقاضیان کمک این است که برای هر نوع اطلاعاتی باید بطور مشخص سؤال کنند تا به طور مشخص پاسخ درست و دقیق بگیرند. مثلا سؤال در مورد ویزا که “اگر من با ویزای قانونی به اتریش بروم و از آن کشور درخواست پناهندگی کنم چه میشود؟” این یک سؤال مشخص است. یا اینکه “پناهندگی به چه افرادی و با چه مشخصاتی تعلق میگیرد؟” و “آیا به کسانی که بخواهند از طریق مثلا سرمایه گذاری وارد شوند پناهندگی به آنها تعلق میگیرد؟” یا سئوال شود “شاخصهای پذیرش یک پناهنده چیست؟”، “پناهندگی اجتماعی چیست؟ آیا من میتوانم فقط بخاطر مثلا بستگانم که مقیم دانمارک هستند اقامت بگیرم؟” و یا سؤال شود که “اقامت از طریق ازدواج چگونه صورت میگیرد؟” یا مثلا سئوال شود چه مدارکی برای اعلام پناهندگی لازم است؟ دارندگان ویزای قانونی چه آیا آنها هم می توانند در خواست پناهندگی کنند؟ این نوع سئوالات، سئوالات مشخصی هستند و پاسخ ما به هر کدام از آنها برای متقاضایان پناهندگی واضحتر خواهد بود.
۵- اجازه بدهید که به سراغ دسته دیگری از سؤالات مطرح شده برویم. پرسیده میشود “کدام کشور بهتر است؟” این یک سؤال ناروشن است و مشخص نمی کند که منظور از اینکه کدام کشور بهتراست چیست؟ آیا مثلا برای زندگی بهتر است و یا برای پذیرش بیشتر پناهندگان؟ چنین سؤالاتی باید کاملا تفکیک شوند و بطور جداگانه مطرح شوند.
۶- سئوالات دیگری از این دست بسیار پرسیده میشود، مثلا “چه کیسی بهترپاسخ میگیرد؟” طرح چنین سؤالاتی به این شکل، پاسخ بسیار طولانیتری از ما میطلبد چون در یک کلام گفتن اینکه مثلا کیس مذهبی بهتر است یا کیس اجتماعی، کیس سیاسی بهتر است یا همجنسگرایی، پاسخ ما به هرکدام از آنها مثبت است ولی کافی نیست، همان طور که گفتم پاسخ ما به هرچهار سئوال مثبت است برای اینکه هرکدام از آنها جزء شاخصهای پذیرش پناهندگی بر اساس مفاد کنوانسیون ژنو هستند ولی اگر به این اکتفا کنیم که هرکدام از آنها برای درخواست پناهندگی مناسب است پاسخ درستی به سئوال مطرح شده نداده ایم مگر اینکه معنی عملی هرکدام از کیسهای فوق را حداقل در نیم صفحه آچهار توضیح داده باشیم تا حداقل برای خودمان روشن باشد که شخص متقاضی پناهندگی را متوجه اهمیت هر کدام از آن کیسها در جزئیات بیشتری کرده باشیم. بنا براین سئوالات به هر اندازه مشخص باشند پاسخهای ما به همان اندازه می تواند برای متقاضیان پناهندگی حساب شده و قابل فهم باشد.
۷- بسیاری از اوقات،مسئولین فدراسیون در ۵ تا ۶ جلسه با افراد در مورد هر کدام از این کیسها درگیر بوده ایم ولی با این وجود هنوز اصل مطلب برای برخی از متقاضیان جا نمی افتد. دلیل آن این است که هنوز بسیاری از متقاضیان پناهندگی درک درستی از قوانین پناهندگی و جنبه های حقوقی آن ندارند. در حالی که کارمندان دولت در ادارات مربوط به امور پناهندگی با جزئیات در مورد هر کدام از این کیسها بطور مشخص سئوال میکنند و پاسخ مشخص میخواهند. در واقع آنها کاری به این ندارند که مثلا در جوامعی مثل ایران سرکوب و اختناق سیاسی حاکم است. آنها قاضی هستند و قضاوت و داوری خود را بر دلایل شخصی شخص متقاضی متکی می کنند. بنابراین مستقل ازاینکه هر میزان ناامنی به طور علی العموم در ایران وجود داشته باشد یا نه شخص متقاضی باید اثبات کند که شخصا تحت پیگرد قانونی بوده است.
۸- اساسا بحث بر سر کدام کیس بهتر است و کدام یک نیست جواب مسئله را نمی دهد مهم برای حقوق دانان دولت در امور پناهندگان این است که دلایل متقاضیان چیست و چگونه بیان می شود. طرح اینکه چه کیسی بهتر است و ما هم در پاسخ بگوئیم مثلا کیس سیاسی بهتر است، به هیچ وجه کافی نیست. عضویت در گروههای سیاسی، مذهب، جنسیت و گرایش جنسی و نظایر آنها، همه و همه شاخصهای پذیرش پناهندگی هستند. ولی باید توجه داشته باشید که مسئولین دولتی برای بررسی هر کدام از کیسهای فوق به اشکال مختلف تحقیق می کنند و متقاضیان پناهندگی باید با اطلاعات کافی و در جزئیات دلایل پناهندگی خود را توضیح دهند. مسئولین امور مهاجرت در کشورهای غربی و در کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل در حوزه کار خود هم دارای تجارب زیادی هستند وهم در مصاحبه با متقاضیان پناهندگی دارای تحصیلات قضایی و حقوقی و روانشانسی هستند. بنابراین متقاضیان پناهندگی لازم است قبل از تسلیم تقاضای خود تحقیق به عمل آورند تا در جزئیات بیشتری با معیارهای پذیرش پناهندگی و جنبه های مهم قانونی و حقوقی آن آشنا شوند. به علاوه در بسیاری از اوقات کارمندان دولت و دفاتر پناهندگی سازمان ملل در جزئیات بسیار بیشتری نسبت به پناهندگان با قوانین و مراجع قضایی کشورهای پناهنده خیز و نحوه داوری و صدور احکام شرعی و غیرشرعی و سیستم محاکمات در آنها آشنا هستند.
۹- سئوال دیگری که بسیاری از پناهجویان ایرانی مقیم کشورهای حوزه خلیج فارس و آسیای جنوب شرقی می پرسند این است که آیا می شود از سفارتخانه های غربی در کشورهای محل اقامت خود تقاضای پناهندگی کنند و از این طریق به یکی از آن کشورها بروند؟ در این مورد هم بارها گفته ایم، خیر سفارتخانه های غربی ارگانی برای پذیرش پناهندگان نیستند بلکه در درجه اول ارگانی هستند برای برقراری روابط سیاسی و دیپلوماتیک میان دو کشور و در درجه دوم برای صدور ویزا و اقامتهای موقت و رفت و آمد قانونی افراد میان دو کشور و براورده کردن نیازهای اداری اتباع خود در آن کشور نه بررسی درخواست پناهندگی.
۱۰- در مورد گرفتن وکیل چه؟
در مورد گرفتن وکیل هم برداشتهای متفاوتی در میان متقاضیان پناهندگی وجود دارد. بعضی ها فکر می کنند وکیل می تواند معجزه کند و بعضا تصور می کنند وکیل می تواند به تکمیل و تکامل پرونده افراد کمک کند در صورتی که اینطور نیست. درست است که در اکثر کشورهای پناهنده پذیر هنگام تسلیم تقاضای پناهندگی هم ادارات مربوط به امور پناهندگان قانونا به شخص متقاضی وکیل معرفی می کنند و هم به شخص متقاضی اختیار داده می شود تا خود نیز در صورت امکان وکیلی را به ادارات مربوطه معرفی نمایند. در واقع چنانچه شخص پناهجو دلایل کافی برای اعلام پناهندگی خود ارائه ندهد وکیل نمی تواند کمک زیادی به تکمیل پرونده پناهجویان بکند بلکه در بسیاری از موارد سئوالاتی که وکلا از پناهجویان مطرح می کنند به مراتب پیچیده تر از سئوالات کارمندان دولت است. وکلا می خواهند بدانند دلایلی که پناهجویان ارائه می دهند به حد کافی با معیارهای پذیرش پناهندگان همخوانی دارد یا نه و اساسا میخواهند بدانند دلایل پناهندگی فرد پناهجو چیست و چه مدارکی باخود دارد؟ و آیا شخص متقاضی مدارکی با خود دارد که نشان دهد در کشور خود تحت پیگرد قانونی بوده است؟
چنانچه شخص متقاضی خود دلایل و شواهد روشنی برای اعلام پناهندگی نداشته باشد وکیل هم قادر به دفاع کافی از پرونده وی نخواهد بود. دفاعیات وکیل همیشه متکی است بر داشتن مدارک و شواهدی که نشان دهد که شخص متقاضی پناهندگی در کشور خود در یک مرجع قضایی محکوم شده و یا نشان دهد که از سوی دادگاهی احضار شده و یا به وی اخطار داده شده است. وکلای مدافع پناهندگان در بسیاری از موارد از شخص متقاضی میخواهند تا اگر در حزبی، سازمانی ویا انجمنی عضویت داشته اند از آنها تائیدیه بگیرند تا بتواند با اتکا به داشتن چنین مدارکی از دلایل پناهندگی شخص متقاضی دفاع کنند. معیارهای پذیرش برای پناهندگانی که دلایل سیاسی ارائه می دهند این است که فرد پناهجو باید ثابت کند که در یک تشکل سیاسی و اجتماعی، یا یک اقلیت مذهبی مسئولیتی داشته و برای پلیس امنیتی آن کشور فردی شناخته شده بوده و نقش فعالی داشته است. پناهندگانی که با مدارک قانونی از کشور خارج می شوند و دلایل فوق را ارائه می دهند باید برای خروج قانونی خود دلایل و شواهد قانع کننده ای به مقامات مهاجرتی ارائه دهند اگر نه گفته ها و دلایل آنها از سوی مقامات مربوطه غیر واقعی تلقی می شود. بنابراین پناهجویان لازم است قبل از مراجعه به وکیل روی جوانب مختلف گفته های خود فکر کنند تا هنگام مراجعه با کمترین تناقض نزد وکیل خود مواجه نشوند. یک شرط اساسی وکلای مدافع پناهندگان این است که به دلایل ارائه شده از سوی موکل خود سمپاتی داشته باشد و دلایل وی را باور کنند. یک شرط دیگر آنها این است که فرد متقاضی پناهندگی مدارک شناساییش کامل باشد. اگر خانواده دارای فرزند باشند باید مدارک شناسایی فرزند هم با مدارک شناسایی والدین مطابقت داشته باشد در غیر این صورت این احتمال وجود دارد که نسبت به چنین پرونده هایی سلب اعتماد شود. خوب است که مراجعه کنندگان به فدراسیون بویژه آن دسته از متقاضیانی که سئوالات و توضیحات خود را به صورت کتبی می فرستند با الهام ازاین مطلب سئوالات خود را به صورت دقیق و روشنتر مطرح کنند تا در مورد هر ابهام و ناروشنی که دارند پاسخ دقیقتری از فدراسیون دریافت نمایند.
۱۴ سپتامبر ۲۰۱۰