نقد وبررسی رسانه و عملکرد سندیکا‌ها

نشر کارگری «ما»
September 28, 2019

نقد وبررسی رسانه و عملکرد سندیکا‌ها

کانال یا گروه تلگرامی و در کل رسانه یک تشکل صنفی (در این جا بطور ویژه سندیکا) در واقع ویترین یا آینه‌ای است که عموم مردمان به وسیله آن می‌توانند کلیت سندیکا و اهداف آن را دیده و فعالیت‌های آن را دنبال کنند و اعضا نیز  در زمانهایی که  خود در سندیکا حضور ندارند یادر فاصله بین  نشست ها و دیدارها به کمک این رسانه در جریان کارها و مسایل، و اگر حوزه فعالیت سندیکا فقط یک شرکت یا یک کارخانه باشد، در جریان امور محل کار خود قرار بگیرند. اما این همه ی ظرفیت و توان این رسانه نیست. اعضای یک سندیکا به کمک این رسانه باید: هم آموزش ببینند، هم در جریان آخرین رخدادها، خبرها و تصمیم ها قرار بگیرند و هم بتوانند خود را و تاثیر حضور و ارتباط خود با سندیکاو محیط کارشان را در این آینه ببینند. باید بینندگان غیر سندیکایی ها(کارگرانی که عضو سندیکا نیستند) این رسانه ها نیز به کمک این ابزار تبلیغی به همکاری با سندیکا تشویق بشوند. در واقع این رسانه باید امکان و ابزاری، برای ایجاد یا تقویت ارتباط متقابلِ تنگاتنگ و همه‌جانبه میان اعضای سندیکا و همینطور اعضا و مخاطبین این رسانه باشد. با یاد آوری و تاکید بر سه ویژگی اصلی در هم تنیده شده یا سه وجه از وجوه مختلف فعالیت‌های یک سندیکای مستقل، به مثابه سه راس یک مثلث، و کمک گرفتن از همین آینه یا رسانه یک سندیکا بطور کوتاه و اجمالی می‌توان به کارنامه این دو سندیکا نگاهی انتقادی و دوستانه داشت:

1- سندیکا بطور مستقیم و به تنهایی ابزار انقلاب و مبارزه ایدیولوژیک طبقه کارگر نیست؛ به کمک این ابزار، به تنهایی، نمی‌توان از ساختار سرمایه داری عبور کرد. هرچند که کارکرد صحیح و اصولی یک سندیکا می‌تواند کارگران تحت پوشش آن را، با آموزش گام به گامِ مبارزه طبقاتی در ساختار موجود، تا حد زیادی برای این امر آماده کند.

2- یکی از عمده ترین وجوه فعالیت هر سندیکا تمرکز بر امور صنفی درون حوزه کاری و نفوذ آن است. اهمیت این وجه از فعالیت به اندازه ایست که بدون پرداختن به آن، و یا در صورت حذف شدن این وجه، سندیکا اصولا موضوعیت و موجودیتی نخواهد داشت. به یاد داشته باشیم که در نهایت میان مطالبات و مبارزه ی صنفی و مطالبات و مبارزه ی سیاسی ایدیولوژیک طبقه کارگر، بر حسب شرایط سیاسی اجتماعی جامعه، دیوار چینی وجود ندارد.

3-وجود ارتباط متقابلِ تنگاتنگ و پویای رهبری سندیکا با اعضا و بدنه کارگری(عموم کارگران شاغل در حوزه کاری سندیکا) آن سندیکا و بهره مندی از پشتیبانی آگاهانه و سازمان یافته آنان شرط بقا و رشد این نهاد مدنی است.

در پایین به کمک نمودارهایی که با استفاده از مطالب کانال های تلگرامی سندیکاها تهیه شده  بطور مصداقی و ریزتر به بررسی و نقد کارنامه این دو سندیکا پرداخته می شود: 

 

 

1. مسئله پرداختن به امر صنفی

بدیهی است که عمده­ترین فعالیت­های هر سندیکا تمرکز بر امور صنفی درون حوزه­ی کاریِ آن سندیکا است. با دقتدر آمار موجود می­توان دریافت که تعداد پست­های مربوط به این امر در سه کانال مورد بررسی به ترتیب 15، 5 و 76(کانال شرکت واحد- سندیکای هفت تپه و کانال رسمی کارگران هفت تپه) است. اختلاف موجود میان تعداد پست­ها در دو کانال مربوط به هفت­تپه، به وضوح عدم توجه گردانندگان کانال سندیکای هفت­تپه را به اولین وظیفه­ی سندیکایی نشان می­دهد. این موضوع زمانی روشن­تر می­شود که به درصدی که این نوع پست­ها در میان کل پست­های درج شده در هر کانال به خود اختصاص می­دهند، نگاه می­کنیم: به ترتیب 12، 4 و 24 درصد. قلیل بودن تعداد پست­های مربوط به این حوزه در هر دو سندیکای موجود نه صرفا به سبب کم کاری کلی کانال سندیکاها که، مضاف بر آن، ناشی از کم اهمیت دادن به موضوع "امر صنفی"است. واضح است که اگر تعداد کم این چنین پست­هایی صرفاً ناشی از کم بودن کل پست­های کانال­های واحد و هفت­تپه بود نمی­شد چنین نتیجه­ای گرفت. تعداد کل پست­ها به ترتیب 126، 128 و 316 است، اما از میان همین تعداد پست نیز تنها 12 درصد در واحد و تنها 4 درصد در سندیکای هفت تپه مربوط به امور صنفی است. 

اگر کانال سندیکا را بازتابی از فعالیت­های آن در نظر بگیریم، یعنی سندیکای هفت­تپه تنها یک بیست و پنجم(یک از بیست­و­پنج) از فعالیت­هایش به امور صنفی مربوط می­شود. این امر در مورد سندیکای واحد هر چند بسیار بهتر است اما در آنجا هم تنها کمی بیش از یک­دهم از فعالیت­هایش را شامل می­شود. در کانال رسمی کارگران هفت تپه این نسبت یک چهارم یا 25% و نسبتا معقول و مقبول است اما در مقابل این کانال به مقوله هایی مانند همبستگی کارگری و توجه و انعکاس مسایل کارگران در دیگر مناطق و بنگاه ها نمی پردازد. در پایین دوبارهبه این مساله خواهیم پرداخت.

2. مسئله­ی ارتباط سندیکا با بدنه­ی کارگری خود

این ارتباط را می­توان در کانال­های تلگرامی از طریق "پیام­های کارگری" رصد کرد. در کل میان سندیکاها و کانال تلگرامی آن ها با اعضای کانال ها و کارگرانِ کارخانه یا بنگاه هدف (در این جا شرکت واحد و مجتمع هفت تپه) ارتباط متقابل که جای خود دارد حتا ارتباط نسبی هم دیده نمی شود. در مدت 96 روز که کانال ها بررسی شده فقط بترتیب 126 و 138 پست دیده میشود. یعنی روزانه(1.3) یک و سه دهم و (1.4) یک و چهار دهم پست متعلق به اعضای کانال یا احتمالا کارگران و اعضای سندیکا در یک کانال صفر و در کانال دوم فقط 4 پست (2.9%)  است! بقیه پست ها مربوط به ادمین هاست. در واقع ارتباط یکطرفه است. در کانال مشابه تعداد کل پست ها در همین بازه زمانی 316 است(روزانه 3.3) و 45پست ( 14%) مربوط به پیام های کارگران و اعضا است که خیلی بهتر است ولی باز هم نشان دهنده یک رابطه خوب و پویا نیست.

به نظر می رسد سندیکای واحد در برنامه­ی کاریِ کانال تلگرام خود اصولا درج چنین پست­هایی را در نظر نگرفته است. ضعف کانال سندیکای هفت­تپه نیز در این مورد چشم­گیر است. سندیکای واحد نیز می­تواند با درج چنین پست­هایی به ارتباط بیشتر با بدنه­ی خود دست یابد

3. مقوله آموزش

یکی از عرصه مهم فعالیت­های سندیکایی آموزش است که متاسفانه به نظر می رسد به کلی از قلم افتاده است. تعداد مطلق پست­های مربوط به این امر در سه کانال مورد بررسی به ترتیب 1، 11 و 41 و حجمی از کل فعالیت این سه کانال که به امر آموزش اختصاص داده شده به تقریب برابر 1، 8 و 13 درصد و آن هم فقط مربوط به آموزش قانون کار است. باید تاکید شود منظور از آموزش فقط آموزش قانون کار و امور بیمه ای کارگران نیست؛ یک تشکل کارگری در مقوله آموزش سر فصل های مهم دیگری را هم مد نظر قرار می دهد از جمله: اهداف و سازماندهی کارگری و سندیکایی، همبستگی کارگری، بهداشت و ایمنی محیط کار و حتا آموزش بهداشت شخصی و خانواده، آموزش فنی و تخصصی کار در رشته مربوطهو بالاخره (خیلی هم مهم) آموزش رعایت نظم و انضباط، هم در محیط کار و هم در ارتباط با کار سندیکایی است. رعایت نظم و انضباط و داشتن صلاحیت فنی و کارایی یکی از ویژگی های بسیار لازم یک کارگر آگاه و عضو سندیکاست. سندیکاها در همه جا و حتا هم اکنون در ایران سندیکاهای کارگران خدمات اتوموبیل، خدمات ساختمانی و نقاشان و ...) گواهی صلاحیت فنی صادر می کنند؛ برای سندیکاهای معتبر صدور گواهی صلاحیت فنی یک از منابع درآمدی است. این سندیکاها حتا به شکایات کارفرماها در مورد بی انضباطی و یا خراب کردن کارهای محوله(ساختمانی و نقاشان و مکانیک ها) رسیدگی و عضو خطاکار را جریمه و مجبور به گرفتن آموزش می کنند.

با توجه به تجربه­ی بالای سندیکای کارگران شرکت واحد و حضور فعالین سندیکاییِ با تجربه که علاوه بر تسلط بر مسایل حقوقی و شناخت مناسب از قانون کار به انواع طُرق فعالیت سندیکایی نیز آشنا هستند، عدم پیگیری این وظیفه­ی مهم  نوعی عقب گرد است و بیشتر نگران کننده می­شود.

 اهمیت دادن به سه گزینه­ یا مقوله ی بالا، اختصاص وقت و انرژی و اهتمام در انجام این امور و انعکاس آن در مجموع می­تواند نشانه­ های خوبی در رسانه­ی یک سندیکا باشد که حکایت گر قوت یا ضعف سندیکا در ارتباط با وظایف اولیه­ی آن است. کانال­های تلگرامی سندیکای واحد و هفت­تپه نزدیک به 15 درصد از کل پست­های خود را به این وظایف اولیه اختصاص داده­اند و کانال رسمی هفت­تپه نزدیک به نیمی از پست­هایش را. در این جا سوال مهم این است که 85 درصد مابقی پست­های کانال­ها مربوط به چیست؟

فعالیت سندیکا منحصر به وظایف اولیه­ی نیست. ارتباط و همبستگی با کارگران در دیگر حوزه­های کاری، ترویج و روشن کردن افق­های سیاسی مترقی در پیش چشم کارگران و ایجاد حساسیت نسبت به سرنوشت مشترک همه­ی کارگران از جمله ی دیگر وظایف مهم یک سندیکای مستقل و بالنده است که البته بدون انجام وظایف اولیه به بار نمی­نشیند. تجربه سال های اخیر نشان داده با بی توجهی سندیکاها به وظایف اولیه و انجام صرف وظایف ثانویه، در راستای سازماندهی کارگران و آگاهی رسانی (اگاهی طبقاتی) به آن ها کاری به پیش نرفته است. نمی­توان وظایف اولیه را انجام نداد و به دنبال وظایف ثانویه رفت. در داده های آماری موجود  نشانه­های گویایی از این عملکرد سندیکاها دیده می شود.

4. همبستگی طبقاتی، ارتباط و پیوند جنبش جهانی طبقه کارگر

تقویت همبستگی طبقاتی و حمایت از کارگران دیگر حوزه­ها وظیفه­ی مهمی، که بازتاب آن در تعداد پست­های تلگرامی مورد بررسی به ترتیب 12، 18 و صفر بوده است. کانال هر دو سندیکا کمی بیش از 10 درصد از پست­هایشان به این مسئله اختصاص دارد، که هرچند تمامی حرکات و مبارزات کارگران را پوشش نداده اما با در نظر گرفتن توان بالفعل و امکانات موجود، قابل قبول و ارزشمند است. در کانال رسمی هفت تپه اصلا به این مسئله پرداخته  نشده است؛ احتمالاً این مسئله ریشه در  نگاه نادرست گردانندگان این کانال دارد.

بعد دیگر این مقوله انعکاس مهمترین اخبار جنبش جهانی کارگران و تا حد امکان برقراری رابطه معقول و مناسب با این جنبش و تشکل های کارگری پیشرو و ترقی خواه بین المللی است. با توجه به حساسیتهای موجود پلیسی و امنیتی  در این رابطه، لازم است دقت بسیار مبذول گردد و ارتباط لزوما از کانال تشکل های شناسنامه دار (نه الزاما رسمی و قانونی) داخلی و خارجی، برقرار گردد. توجه به این نکته نیز بسیار مهم است که این ارتباطات در راستای تقویت تشکل ها، با دقت ویژه بر و تطبیق با مقوله یا گزینه های شماره 1 تا 3 پیش گفته، و ارتقای سطح جنبش است که ضرورت می یابد و نباید به یک امرصرفا زینتی یا تکلیف صوری برای پر کردن کارنامه تبدیل بشود. کارنامه سندیکای کارگران شرکت واحد در این مورد، در صورت رعایت موارد 1 تا 3، خوب و نمره کانال رسمی هفت تپهصفر است.

5. پیگیری استمرار امر تولید و امنیت شغلی

 اگر فعالیت و تولیدی در کار نباشد کارخانه، کارگاه و بنگاه نیز موضوعیتی ندارد و اگر بنگاه و کارخانه نباشد طبقه کارگر و سندیکای کارگری نیز موضوعیتی ندارد. پیگیری امور تولید(مواد اولیه، ماشین الات و لوازم یدکی، باز سازی و نوسازی و به روز سازی خطوط و روند تولید و نقایص آن)، حفظ ساختمان و تاسیسات و دیگر دارایی های کارخانه و حتا فروش محصولات از جمله اموریست که معمولا سندیکاها رصد و پیگیری می کنند و ایراد ها یا تخریب ها را گزارش می دهند. شمار این قبیل گزارش ها در کانال سندیکاها صفر و نزدیک صفر و در کانال رسمی هفت تپه ده و نیم درصد گزارش ها است. دفاع از کار و امنیت شغلی فقط بیانیه و یا اعتراض خیابانی نیست. آگاهی رسانی به اعضا و اقدام عملی و به هنگام در این راستا بخش مهمی از این مقوله است. حساس کردن اعضا به مسایل مربوط به امر تولید و نگهداری صحیح ماشین آلات و محصولات  و... ممکن است خدمت به کارفرما و سرمایه دار تلقی بشود. اما خدمتیست که بطور مستقیم به امر تولید ارزش و ضرورت وجودی طبقه کارگر و امنیت شغلی او مربوط می شود. تشویق اعضای سندیکا و کارگران به گزارش دهی در این موارد و درج گزارش ها و یا پیامهای کوتاه در کانال در این موارد بسیار لازم و مفید است.

6. بازداشت­های کارگری

اخبار مربوط به بازداشت­های کارگری یکی از موضوعاتی است که بیشترین پست­های کانال­های تلگرامی هر دو سندیکا را به خود اختصاص داده است. این اخبار مربوط به بازداشت­های هفت­تپه، بازداشت­های "یکم ماه می" و دیگر بازداشت­های کارگری است. کانال های تلگرامی سندیکای واحد و هفت­تپه هر کدام نزدیک به 50 درصد از فعالیت خود را وقف این موضوع کرده­اند. کانال رسمی هفت­تپه تنها یک درصد! محتوای چنین پست­هایی از حساسیت بسیاری بالایی برخوردار است که در مواردی این حساسیت در پست­های درج شده مدنظر قرار نگرفته است.هرچند که یکی از وظایف مهم سندیکاها انتشار اخبار مربوط به سرکوب کارگران پیشرو و سندیکایی است اما حجم این فعالیت­ها ­باید متناسب با دیگر وظایف سندیکایی باشد.

یک نکته ی مهم و اثرگذار در این مورد رعایت تعداد و چیدمان این قبیل گزارشات است.در یک بازه زمانی کوتاه درج تعداد زیاد گزارش های مربوط به بازداشت و محاکمه کارگران به مناسبت های مختلف، معمولا و تاکنون برانگیزاننده نبوده و بجای تقویت روحیه گاه اثر معکوس و بازدارنده داشته است. مساله مهم و یا نکته باریکی که در این جا باید به آن توجه کرد وجود روحیه ی زندان هراسی و تلاش حکومت های سرکوب گر در تقویت و اشاعه ی این روحیه است. بسیار ضروریست که هنگام تنظیم پست های خبری مربوط به بازداشت ها و مشکلات و مصایب ناشی از آن مانند اعمال فشار و شکنجه و یا اعتصاب غذا و بیماری های ناشی از آن، به شمار و تناسب این گونه پست ها و همچنین محتوای پست ها و احتمال اثر بازدارندگی آن ها نیز توجه بشود. 

شاید توضیح واضحات به نظر آید اما ضروریست تاکید بشود که کارگران نیز مانند دیگر مردمان، عموما آرمان گرا و آرمان خواه نیستند و از همان آغاز حرکت در مسیر تلاش ها و مبارزات صنفی، در حالی که هنوز آگاهی طبقاتی ناچیزی دارند، حاضر نیستند به زندان بروند هزینه بدهند. انبوه کارگران در پی دست یابی به حق و حقوق، دست یابی به منافع و مطالبات صنفی و امنیت شغلی( بطور کلی رسیدن به شرایط و زندگی بهتر در زود هنگام و نه در آینده ای هرچند حتمی اما  نامعلوم از نظر زمان) است که به تشکل های صنفی و سندیکاها روی می اورند. اگر از همان ابتدا هزینه ها و سختی ها و شداید بازداشت ها را مشاهده کنند بدون شک در ادامه رویگردان خواهند شد و به هزار و یک دلیل و بهانه از حضور خود داری می کنند.

7. اطلاعات اداری و بخشنامه ها

آگاهی از اخبار و اطلاعات اداری و بخشنامه ها و تصمیم های مدیریتی در محیط کار برای هر کارگری لازم است. آگاهی رسانی در این مورد  به ویژه در کارخانه ها و بنگاه هایی که کارگران در شیفت های مختلف کار می کنند و برای کارگرانی که در مرخصی هستند یا به هر دلیل تابلوی اعلانات را نمی بینند ضروری است. کانال سندیکا باید این اطلاعات را برای پیشگیری از زیان دیدن کارگران به آنها بدهد. تعداد این گونه پست ها در کانال سندیکاها صفر است و در کانال رسمی هفت تپه هفت و نیم درصد پست هاست که مناسب و معقول بنظر می رسد.

8. اخبار و گزارش های محلی و منطقه ای

در جاهایی مثل هفت تپه و یا کارخانه ها و کارگاه های دور از شهر، که کارگران از حوزه جغرافیایی گسترده ای به آنجا می آیند مسایل محیطی و منطقه ای موثر و با اهمیت است، آگاهی رسانی و گزارش دهی از مسایل منطقه ای(شامل حوادث مهم طبیعی و غیر طبیعی، مسایل قومی و قبیله ای و یا محیط زیستی و یا تغییرات قوانین اداری و دولتی منطقه) برای کانالی که باید نقش آینه و مرکز مراجعه اعضا و کارگران باشد و سندیکا را به درجه بالاتری از اهمیت برساند امری ضروریست. مثلا در مورد سیل خوزستان و لرستان با آن درجه از اهمیت و تاثیر در زندگی ساکنان منطقه و از جمله کارگران و یا اقوام و خانواده های آنان، تعداد پست های کانال سندیکا در این مورد فقط 4 است! در حالی که اگر سندیکا فعال و شمار اعضای آن قابل اعتنا بود در این گونه مسایل و رخداد ها بطور حتم باید ستاد کمک رسانی سندیکای کارگران ایجاد و فعال می شد. کانال رسمی هفت تپه در این مورد نمره ی خوبی دارد.

9. مناسبات و موضوعات تقویمی و مسایل عاطفی

 موضوع دیگری که کانال را زنده و پویا نگاه می دارد و ارتباط با اعضا را تقویت می کند اهمیت دادن به مناسبات و موضوعات تقویمی مانند جشن نوروز و ... است.  درج پیام های سندیکا و مدیریت کانال به اعضا و کارگران و مردم منطقه و متقابلا درج پیام ها و گزارشات اعضا برای زنده، تازگی و پویاییکانال ها لازم و مفید است. در گروه ها و کانالهای دیگر (سندیکایی و غیر سندیکایی و حتا غیر کارگری و تخصصی)برای این قبیل گزارشات و پیامها جایگاه خوبی در نظر گرفته شده و اصلا از بار تخصصی بودن کانال ها، یا پیگیری اهداف اصلی تشکیل کانال و ایجاد رسانه، نکاسته است. همچنین است پیام های متقابل اعضا به یکدیگر و یا به کانال و یا کانال به افراد عضو در مواردی مانند فوت و بیماری ها و یا تولد ها و عروسی ها و حتا مراسم خداحافظی و بازنشسته شدن کارگران عضو و غیر عضو و نشاندن عکس هایی از این مراسم در کانال. وجود اینگونه پیام ها و ارتباطات موجب میشود اعضا با انگیزه های متفاوت در روز چندین بار به کانال سر بزنند و کسب خبر کنند. جای این دست پیام ها و پست ها در کانال سندیکا خالیست. در گذشته های نه چندان دور و در محیط های بزرگ و صنعتی در هیچ شرایطی برگزاری یک جشن کوچک برای خداحافظی بازنشستگی همکاران فراموش نمیشد. معمولا مراسمی بود به یاد ماندنی که رفاقت و همبستگی همکاران را افزایش میداد.  انعکاس این مساله در کانال سندیکا بار عاطفی و وابستگی طبقاتی را افزایش می دهد.

***

تعداد مطلق پست­ها می­تواند نشانه­ای از حجم کلی فعالیت­ها باشد در عین حال نیز می­تواند ناشی از فعالیتی صرفاً در فضای مجازی باشد، به همین سبب درسی که می­توان از این آمار گرفت کمتر مبتنی بر تعداد مطلق پست­ها است. اما تعداد نسبی پست­ها می­تواند نشان از اهمیتی باشد که گردانندگان کانال­ها به بخش­های مختلف کار سندیکایی می­دهند، نسبتی که به هر فعالیتی اختصاص داده می­شود بیان­کننده­ی نوع نگاه به فعالیت سندیکایی است. ممکن است یک سندیکای در دوره­ای از فراز و نشیب­های خود دچار کم­کاری شود اما این که از همان میزان کمِ کار چه حجمی یا چه درصدی از کل به کدام وظیفه اختصاص داده می شود امر مهمی است.

سندیکای واحد فعالیت خود را،که در کانال منعکس شده، تا کنون چنین مدیریت کرده است: اختصاص رقمی نزدیک به 15 درصد به وظایف اولیه­ی سندیکایی، رقمی بیش از 50 درصد به بازداشت­های کارگری، و رقمی حدود 20 درصد به ارتباطات خارجی. از این منظر می‌توان نتیجه گرفت  که بدنه­ی کارگران شرکت واحد کمترین اهمیت را در مدیریت این  رسانه­ی سندیکا، اگر نگوییم در سیاست گذاری و فعالیت عمومی سندیکا، به خود اختصاص داده­اند. کانال سندیکای هفت­تپه نیز وضعیتی کمابیش مشابه کانال سندیکای واحد دارد.

در این بین کانال رسمی کارگران هفت­تپه نیمی از فعالیت خود را به وظایف اولیه­ی سندیکایی اختصاص داده است که علی­رغم نگاه غلط گردانندگان کانال به فعالیت سندیکایی، که تلاش می­کنند سندیکا را به وظایف اولیه­ی آن تقلیل دهند و کارگران را از همبستگی در یک افق کلان­تر بازدارند، سبب می­شود بتوانند در بدنه­ی کارگری نفوذ کنند. 

 

* تمامی ارقام موجود در نمودارها و متن مقاله از سه جدول زیر استخراج شده است.

 

 

پست­های کانال تلگرامی “سندیکای کارگران هفت تپه"

 

 

 

 

 

بررسی پست­های کانال تلگرامی «سندیکای کارگران شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه»

 

 

 

 

بررسی پست­های کانال تلگرامی «کانال رسمی کارگران هفت تپه»

 

 

 

نشر كارگری «ما»

مهرماه 1398

nashr.ma@gmail.com
http://ma-nashr.blogspot.com