شما بگوئید من چه فکر میکنم

ايرج فرزاد
June 16, 2020

شما بگوئید من چه فکر میکنم

 

عثمان روشن توده(سامی روشن) بخش سوم و پایانی کتاب: "در جستجوی حقیقت" را منتشر کرده است. قصد من در اینجا، ارزیابی انتقادی کل نوشته مذکور نیست. چند جمله از فقط یک پاراگراف را انتخاب کرده ام تا:

 

۱. نشان بدهم ساختمان نوشته کلا بر یک نوستالژی استوار است. نوستالژی دوران "سازمان انقلابی زحمتکشان کردستان ایران" در فاصله جلسات ۳۷ روزه موسوم به "کنگره اول" ( آذر- دی ۱۳۵۷) تا کنگره دوم(فروردین ۱۳۶۰)؛

 

۲- نقطه نظرات نویسنده  در مورد "حزب کمونیست ایران" ( که او از آن به عنوان "حکا" نام میبرد)، مواضع او در همان وقت نبودند. آن مواضع را بویژه در کنگره سوم، حتی در مواردی با عین جملات فعلی نویسنده، شخصیتهای شاخص ناسیونالیسم کرد نمایندگی میکردند؛

 

۳. در درون تشکیلات کومه له و در "پائین" و در میان "پ.م" (یعنی صفوف پیشمرگان) کسانی که نماینده نظرات فعلی نویسنده بودند، یا مثل ”خالد عزیزی” که مخالف تشکیل حزب کمونیست ایران بودند و اتفاقا برخلاف موضع فعلی سامی روشن معتقد بودند که به اتکاء مارکسیسم انقلابی، باید "حزب کمونیست کردستان" را تشکیل داد؛ و یا کسانی که کلا مخالف رابطه کومه له کردستانی با هر جریان "غیر کرد" بودند، در مورد اولی کومه له را ترک کردند و به حزب دمکرات کردستان پیوستند ویا در مورد دوم توسط رهبری کومه له "اخراج" شدند؛

 

۴. اگر نظراتی را که نویسنده ادعا میکند همان زمان هم داشت و همان "دلواپسی"ها را همان زمان مطرح میکرد، سرنوشت اش به یکی از دو گروه مذکور گره میخورد. غایت اینکه با توجه به پیشینه او هم در میان "چریکهای فدائی خلق" و دوران کوتاه "جوله" (گشت سیاسی) او با "کومه له رنجدران” " کردستان عراق، یا میبایست به صف سازمان "اقلیت" که در کردستان ایران فعالیت داشت، بپیوندد و یا رسما به صفوف اتحادیه میهنی و کومه رنجدران ملحق شود. اگر مواضع فعلی را آن زمان هم باور داشت و آنها را علنی میکرد، نه میتوانست در کنگره موسس شرکت داده شود و نه بعدا به عنوان عضو کمیته مرکزی کومه له و حزب کمونیست انتخاب شود. در نتیجه نمیتوانست به عنوان ”عضو مستعفی” حزب کمونیست ایران، آن مقام و منصب و صندلی در گذشته را پشت بند مواضع کنونی و آشکارا ناسیونالیستی خود قرار بدهد.

 

دقت کنید:

 

"شرکت درکنگره مؤسس حزب کمونیست ایران

تابستان بسیار گرمی بود اما گرمتر از آن مباحثی بود که در صفوف ما پیرامون تشکیل حکا وجود، داشت. ظاهرا کسی مخالف تشکیل حزب نبود. اما نگرانی درمورد سرنوشت و آینده کومه له سئوالی بود که از جانب بسیاری مطرح میشد. خیلیها تجربه حزب توده و حزب شیوعی عراق را به میان می کشیدند که اگر کومه له باقی نماند جنبش کردستان چگونه رهبری و پیش برده میشود. آیا این امر توسط یک حزب سراسری ممکن است؟ این نوع بحث ها بیشتر در صفوف پائین تشکیلات در میان پ.م مطرح میشدند" (سامی روشن، در جستجوی حقیقت، بخش سوم)

 

کالبد شکافی همین پاراگرف به اتکاء فکت های همان دوره، کلک زدن ناشیانه  به تاریخ را بی پرده در معرض قضاوت قرار میدهد.

 

"ظاهرا کسی مخالف تشکیل حزب نبود"

 

چرا! "کسانی" مخالف بودند، اما نه سامی روشن و نه ساعد وطندوست در آن زمان جزو آن کسان نبودند. توضیح دادم که یکی از مخالفان جدی و "سیاسی" تشکیل حزب کمونیست ایران، "خالد عزیزی" بود. خالد عزیزی تا کنگره سوم کومه له (اردیبهشت ۱۳۶۱) کادر کومه له در اشنویه و نقده بود. او در جریان مباحثات پرشور دوره تدارک تشکیل حزب کمونیست ایران، باور داشت که با مارکسیسم انقلابی باید "حزب کمونیست کردستان" را تشکیل داد و نه حزب کمونیست ایران. بحثهای او علنی و مکتوب بودند و مشخصا در جریان سمینار موسوم به سمینار شمال(بهمن-اسفند ۱۳۶۱)* پاسخ گرفتند. متن پیاده شده یکی از سخنرانی های منصور حکمت در آن سمینار که اتفاقا به ”نوشته خالد عزیزی” هم اشاره میکند، برای قضاوت، ضمیمه است.

با شتاب گرفتن پروسه تشکیل حزب کمونیست ایران، خالد عزیزی علنا از کومه له کناره گیری کرد و به حزب دمکرات کردستان پیوست. عده بسیار معدودی در ناحیه مهاباد که در میان آنها آدمهای سابقه دارتر در فعالیت میان ”پ.م”( پیشمرگان) و تجربه فرماندهی نظامی بیشتری از سامی روشن در همان دوره داشتند، همین "نگفته" های آن زمان سامی روشن را بی پرده تر مطرح کردند، که با حکم "اخراج" از کومه له پاسخ گرفتند.

 

تا جائی که به جمله "ظاهرا کسی مخالف نبود" بر میگردد، این واقعیت عینی مخالفان و سرنوشت بعدی شان بود. در صفوف "پ.م"، برخلاف تصور سامی روشن اتفاقا فشار"از پائین" برای تشکیل حزب کمونیست در مقابل تزلزل در بالا خیلی قدرتمند بود. این نکته را توضیح میدهم:

 

نارضایتی را در "پائین"، توضیح دادم. اما اینکه چرا سامی روشن صورت مساله را عوض میکند و بطور گُنگ و دو پهلو به صندلی نارضایتی و شبح نگرانی و دلواپسی در میان ”پ.م” چسپیده و آویزان شده است، دلیل روشن دارد. واقعیت این است که در آن دوره در صفوف کادرهای کومه له در "بالا"، فقط یکنفر، آن هم نه علنی و در نوشته، دچار"تزلزل" شد که بطور پوشیده "نارضایتی"اش را از تشکیل حزب کمونیست ابراز کرد. آن شخص نه سامی روشن بود، نه ساعد وطندوست و نه عمر ایلخانی و یا ابراهیم علیزاده و شعیب زکریائی. با نزدیک شدن پروسه عملی تشکیل حزب کمونیست ایران، فقط عبداله مهتدی بود که تردیدهایش را بصورت پوشیده و قطره چکانی و در لفافه، مطرح کرد. در شب فردائی که قرار بود جلسه کنگره موسس برگزار شود، عبداله مهتدی خواهان "به تعویق" انداختن جلسه و "عدم تعجیل" در تشکیل حزب کمونیست ایران بود. دست بر قضا با اعتراض ابراهیم علیزاده و شعیب زکریائی روبرو شد. به عنوان سند، متن کتبی سخنان منصور حکمت در سمینار "تاریخ شفاهی کومه له" که با شرکت او، حسین مرادبیگی و من به عنوان اعضاء پانل برگزار شد، بسیار آموزنده و سرشار از فکت های تاریخی است. این بحث را نیز ضمیمه کرده ام.

 

"خیلیها تجربه حزب توده و حزب شیوعی عراق را به میان می کشیدند که اگر کومه له باقی نماند جنبش کردستان چگونه رهبری وپیش برده میشود. آیا این امر توسط یک حزب سراسری ممکن است؟" ( همانجا)

 

این "خیلی ها" فقط چهار نفر بودند و آنهم نه در سطح "بالا" و یا در میان "پ.م" کومه له، بلکه تماما در بیرون آن تشکیلات. این ۴ نفر اینها بودند:

 

شیخ عزالدین حسینی، جلال طالبانی، ملا بختیار و فریدون عبدالقادر. اولی که مُعرًف همه است و سه نفر بعدی از اعضا رهبری اتحادیه میهنی کردستن عراق با "کومه له رنجدران" نوشیروان مصطفی، ملا بختیار و فریدون عبدالقادر، جبار فرمان "خوشنام" و….

 

آن "خیلی ها" که تجربه حزب توده و حزب شیوعی عراق را مطرح کردند، هیچکس جز جلال طالبانی نبود که عین همین جملات را در هشدار و اعلام خطر به کومه له برای حذر از تصویب برنامه حزب کمونیست، در کنگره سوم کومه له بکار برد. شیخ عزالدین از قربانی شدن "صداقت کومه له" دلواپس بود و ملا بختیار و فریدون عبدالقادر عینا نگرانی بیان نشده کنونی سامی روشن را طرح کردند:

 

"هنگام طرح چنین مباحثی من بیاد صحبتهای فواد می افتادم که معتقد بود اتحاد تنها بر سرمسائل نظری و برنامه ای کافی نیست بلکه مهمتر از آن نزدیکی و همکاری در پروسه مبارزه اجتماعی و طبقاتی و همسوئی در تاثیرگذاری روی حرکتها و اعتراضات اجتماعی آن فاکتور و معیار اساسی و مهمتری است که باید در اتحاد با هرجریانی مبنا و مورد توجه ما قراربگیرند. " (همانجا)

 

من واقعا نمیدانم در خلوت سامی روشن و هنگامی که در سالن کنگره موسس نشسته بود، واقعا چه میگذشت؟ نه آن وقت و تا زمانی که شرایط برای "بازسازی" کومه له نوستالژیک او فراهم نشده بود، احدی نه در بالا و نه در میان صفوف "پ.م"، هیچ نشانی از خاطرات او ”در صحبتهای فواد” ندیده بود، نشنیده بود و نخوانده بود. اینجا هم، این فقط ملا بختیار و فریدون عبدالقادر بودند که در کنگره سوم کومه له صراحتا بسیار از "کومه له کاک فواد" و از عبور کومه له علی القاعده کردی از فواد، دلشوره داشتند و به یاد "صحبتهای" او افتاده بودند.

 

این اصلا جالب نیست. نه به فواد آویزان شوید و نه او را و نه خاطره اش را مصادره به مثل کنید. فواد زنده نیست، هیچکس نمیتواند پیش بینی کند که اگر او بود، قانون تغییرو تکامل شامل او نمیشد. هیچکس نمیداند آیا فواد هم در سمینار شمال از مدافعان "حزب کمونیست کردستان" میبود؟ آیا فواد اگر در کنگره سوم حضور داشت، و مدافع تصویب برنامه حزب کمونیست، اصلا بحث "کومه له فواد" جائی برای طرح شدن داشت؟ آنوقت شیخ عزالدین و ملا بختیار و فریدون عبدالقادر میبایست صریح تر عین هشدار سامی روشن را در تعبیر یکسان جلال طالبانی، مستقل از اینکه آن دوره مطلقا به ذهنش رسیده باشد یا نه، صمیمانه، صادقانه و به دور از تبدیل این یا آن شخصیت به "ال سید" مطرح کند. این بوالهوسی ناسیونالیستی با گرو گرفتن عواطف انسانها و سوء استفاده از مرگ مبارزان مورد احترام جامعه، زشت است.  منصفانه تر است که علنا بنویسید که علیرغم اینکه خود در آن دوره فرصت طلبانه سکوت کردید، حق با جلال طالبانی، شیخ عزالدین، ملا بختیار و فریدون عبدالقادر بود.

 

یکی دو سوال را ناگزیر باید پاسخ گفت: فواد آن صحبتها را کرد، فواد آنجا رفت منهم همراهش بودم، به فواد افتخار میکنم و … خود شما مستقلا چکار کرده اید؟ برای مردم توضیح بدهید که چرا از موضع هوادار چریک فدائی به سنگر دفاع از سکت ناسیونالیسی کومه له رنجدران نقل مکان کردید؟ جوهر جاذبه تفکر کومه له رنجدرانی چقدر در تحول زندگی سیاسی شما موثر بود؟ من آنم که رستم بُوَد پهلوان، که حرف نشد. این را برای مردم توضیح بدهید که آیا زندگی و فعالیت سیاسی تان با آویزان شدن به نام فواد و خاطرات او محدود و منحصر است؟ وجدانا اگر فواد زنده میماند، به نقد سوسیالیسم دهقانی میرسید و در صف مدافعان مارکسیسم انقلابی به فعالیت ادامه میداد، بازهم به او آویزان میشدید؟

 

دیگر اینکه در مرزبندی با پیوستن کومه له به حزب کمونیست ایران، زیادی به سابقه فرماندهی نظامی به عنوان سُمبه پر زور اشاره شده است. سوال برای کسانی که از واقعیت ماجرا بی اطلاع اند این است، لطفا در دوره ای که گفته اید "فرمانده نظامی" بوده اید، تعداد عملیات نظامی که با فرماندهی شما چه علیه جمهوری اسلامی و یا در جنگ با حزب دمکرات انجام شده را بطور مشخص و با فکت و سند به اطلاع مردم برسانید. تاجائی که حافظه من یاری میکند عملیات بزرگ نیروهای پیشمرگ کومه له با اسامی فرماندهان شناخته شده ای تداعی میشوند. کسی بیاد ندارد که گذشته از "جسارت شخصی"، کدامین نبردهای نظامی در سطح فرماندهی بر عهده شما بوده اند؟

 

اگر در تقابل با کمونیسم حق با ناسیونالیسم بود، چرا خجالت میکشید که از تعلق سیاسی تان در جملات استعاره ای و به بازی گرفتن عواطف، دفاع کنید؟ چرا کردایه تی و رویای تشکیل دولت "کردی" را از طریق تحریک احساسات عقب مانده پیش میبرید؟ چرا نمیخواهید قبول کنید که صرفنظر از هر تعلق سیاسی، نفس صندلی و مقام و موقعیت طلبی بطور درخود، انگیزه نوشته هایتان است؟ چه لزومی داشت مدام به "انتخاب" خود به عنوان عضو مرکزیت و فرماندهی نظامی اشاره کنید، وقتی بخوبی میدانید که اگر فقط گوشه ای از نگفته های آن دوره را همان زمان علنی میکردید، اکنون نمیتوانستید پز ناسیونالیسم و کردایه تی را با تریبون رهبری و صندلی مقام و منصب آراسته و آرایش کنید؟ میتوانید به آن درجه و مدال و نشانها دیگر اشاره نکنید؟ چون اگر نگفته های آن زمان ها و باور قلبی کنونی ات را علنی میکردید، در آن جایگاه قرار میگرفتید که خالد عزیزی و ملا بختیار؟ از این پیراهن "عثمان"دست بردار! اینکه در کنگره موسس شرکت داده شدید، به عضویت کمیته مرکزی و فرمانده نظامی کومه له کمونیست انتخاب شدید، دقیقا به همین دلیل بود که در آن دوره حتی اگر در خلوت فردی ناسیونالیستی فکر میکردید، آن مشغله ها و دلواپسی های ریاکارانه را بخاطر موقعیت و مقام طلبی، قورت میدادید. اگر حقیقتا بر این توهم سرمایه گذاری کرده اید که مردم قبول کنند که گویا از دیر باز در پی بازسازی کومه له کنگره اول کذائی بوده اید، چرا به ادعای خود وفادار نماندید و صندلی کمیته مرکزی را برای پیشبرد امر واقعی خود ترک کردید؟ آیا مشخص نیست که همین موقعیت طلبی و مقام، کماکان محرک اصلی در این "بازنگری"هاست؟ آیا مردم حق ندارند قضاوت کنند که مشکل صندلی است که مانع این شده است شما در پروژه بازسازی کومه له طبق نظر واقعی تان سهیم باشید؟ آیا مردم حق ندارند قضاوت کنند، که افکار و گرایش جنبشی که شما خودتان را به آن متعلق میدانید، همان آرمان ایجاد یک "دولت کردی" در هر "پارچه" کردستان، هم وقتی در موقعیت و مقام و صندلی ضرب شود، چندان برای شما اهمیتی ندارند؟ بالاخره کسانی که سابقه و پیشینه شما را میشناسند، ریش شان را در آسیاب که سفید نکرده اند!

 

 ایرج فرزاد

۱۵ ژوئن ۲۰۲۰

-------------------------

 

*. تاریخ این سمینار در سایت آرشیو آثار منصور حکمت، ۱۵ مرداد سال ۱۳۶۲ تخمین زده شده است. این تاریخ با توجه به اینکه حدود یکماه با تشکیل کنگره موسس فاصله دارد، دقیق نیست. خود من نیز تاریخ دقیق سمینار شمال را بخاطر ندارم، اما چون در برخی از جلسات آن سمینار شرکت داشتم که در روستای "آجیکند" در اطراف بوکان برگزار شد و هنوز برف بر زمین باقی بود، تصور من این است که تاریخی که من تخمین زده ام، به واقعیت نزدیک تر است. ایرج فرزاد

 

ضمائم

 

۱.

سمینار شمال

مبحث جایگاه کومه  له در حزب کمونیست

 

فکر ميکنم بحث اینجا چند تا مسأله را در بر ميگیرد.

نکته اول، متدولوژى بررسى مسأله جایگاه ویژه کومه‌له در حزب کمونیست ایران، که ما مستقل از اینکه رفیق خالد نوشته‌اى ميداشت یا نه، بایستى این بحث را باز ميکردیم. پایه‌هاى اقتصادى این بحث و سیر استدلالمان را توضیح میدادیم و بعد نتایج سیاسى به رسمیت شناختن این ویژگيها را هم توضیح ميدادیم که مجموعه آن در صحبت رفیق عبدالله بیان شده است. من فقط خلاصه به این اشاره خواهم کرد.

نکته دوم، بحث مقاله رفیق خالد است و نکته سوم آن سوء تعبیرهایى است که در جدل بین خودمان بروز کرده و نشان ميدهد که در صفوف مارکسیسم انقلابى درباره برخى مسائل ابهاماتى وجود دارد. من سعى ميکنم حتى‌المقدور کوتاه به این سه مقوله بپردازم.

متدولوژى ما در برخورد به اینکه چه حزبى را باید تشکیل بدهیم و بخش کردستانش چه خصوصیاتى باید داشته باشد، آیا باید مثل کمیته منطقه‌اى مثلا آذربایجان و اصفهان و خوزستان باشد یا باید تفاوت داشته باشد، اين بود که ما ابتدا از این اصل حرکت کردیم که در عام‌ترین سطح، پرولتاریا خواستار وحدت نه فقط کشورى بلکه جهانى است. ما از اینجا آرایش تشکیلاتى خود را با این مسأله ربط دادیم که حزب کمونیست در تحلیل نهایى تمرکزى مبارزاتى علیه بورژوازى است که یک تمرکز اجتماعى، سیاسى و اقتصادى بوجود آورده و گفتیم که چون مسأله سوسیالیسم به مسأله کسب قدرت سیاسى گره خورده و مبارزه یک حزب سوسیالیستى، یک حزب کمونیست که رویزیونیسم نیست، در اساس مبارزه‌اى براى تسخیر قدرت سیاسى است و این قدرت سیاسى در آسمانها نیست بلکه در دست دولتهاى معیّن بورژوازى است، مبارزه ما در وحله اول مبارزه‌اى براى سوسیالیسم، در هم شکستن حاکمیت سیاسى بورژوازى است که در شکل دولت خود را نشان ميدهد و در محدوده کشورى معنى ميدهد. خوب این هم دگم نیست. چه بسا دولت یک کشورى را در هم بشکنیم و مواجه با همپیمانان امپریالیستش بشویم. در آن حالت مبارزه ما در ادامه به یک جنگ سوسیالیستى علیه امپریالیسم تبدیل خواهد شد. ولى بطور کلى متدولوژى تحلیلى ما باید این باشد و سپس ویژگيهاى شرایط را به آن اضافه کنیم. نه این که از ویژگيهاى شرایط شروع کنیم و بعد بدنبال اصول بگردیم. این اصول را ما از قبل داریم.

پس ما حزب کشورى را مبنا قرار ميدهیم. ميگويیم مبنا بر این است که در این دوره ما احزاب کشورى تشکیل ميدهیم. این را هم تذکر بدهم که مثلا براى بین‌الملل اول چنین نبود. خود انترناسیونال در کشورهاى مختلف نماینده داشت. احزاب موجود نبودند، بلکه نمایندگان انترناسیونال در این یا آن کشور بودند. بین‌الملل سوم مشخصا بر احزاب کشورى متکى بود. این که در ادامه مبارزه بین‌المللى ما چه اَشکال دیگرى بروز کند، چیزى است که از الآن پیش‌بینى نميکنیم چون مقدار زیادى بستگى به رشد مبارزه طبقاتى، دامنگیر شدن آن در مناطق مختلف، شیوه‌هاى پیوند اقتصادى- سیاسى بورژوازى در سطح جهانى، بلوک‌بندیهاى بورژوايى و غیره دارد و ما اینجا قصد پیش‌بینى نداریم. ما الآن با واقعیاتى طرف هستیم که هنوز آن قاعده عام را نقض نکرده است. پس حزب کمونیست ایران را از یک بحث اساسى مارکسیسم در رابطه با کلى‌ترین خصوصیات و واقعیات جامعه خودمان نتیجه گرفتیم. ولى بلافاصله با این مواجه ميشویم که بخش کردستان براى این حزب لازم است از تعیّنى ویژه برخوردار باشد و با شاخه‌هاى دیگر تشکیلات در مناطق دیگر تفاوت کند. این را از کجا نتیجه ميگیریم؟ رفیق عبدالله توضیح داد. به این خاطر که اساسا این حزب در یک موقعیت ویژه مبارزاتى قرار دارد که اولا خود این موقعیت متکى به یک شرایط عینى متمایز است و ثانیا و از آن مهمتر، این شرایط عینى متمایز، در ذهنیت پرولتاریاى آن منطقه و در رابطه ذهنی- ایدئولوژیکى متقابل بین پرولتاریا و بورژوازى تأثیر گذاشته است و اگر ما این تأثیر را نادیده بگیریم، در مقابلش سپر انداخته‌ایم. باید آن را ببینیم و با آن مقابله کنیم.

این تأثیر چیست؟ مسأله این است که به خاطر وجود یک مسأله ملى، بورژوازى امکان تأثیرگذارى بر پرولتاریا را دارد. پایه‌هاى عینى مسأله ملى هر چه که هست به جاى خودش محفوظ. اما اگر پرولتاریا این تأثیر را نميپذیرفت ما هم اصرارى نداشتیم حقوق ویژه‌اى تعریف کنیم ولى اساسش این است که این توّهم است که فکر کنیم قبل از در هم کوبیدن قدرت سیاسى بورژوازى، قدرت فرهنگيش را در هم بکوبیم. کارى کنیم که هر کارگر کُرد به خودىِ خود، در عین این که مسأله ملى در سطح کردستان برایش مطرح است، فریاد بزند: " زنده باد انترناسیونال پرولترى و من فرقى بین فارس و کُرد نميبینم." واقعیت این است که به خاطر وجود ستمگرى ملى، هم بورژوازى فارس و هم بورژوازى کُرد این توان را دارند که افکار جدایى‌طلبانه‌اى را از نظر طبقاتى در پرولتاریاى ایران و کردستان، هر دو دامن بزنند. این بحث فقط بر علیه ناسیونالیسم در ملت ستمکش نیست. من در این واقعیت که کمونیست‌هاى فارسى که در مکتب رویزیونیسم پرورش پیدا کردند (و الآن دارند از آن گسست ميکنند) و همراه با آن رویزیونیسم، عظمت‌طلبى را هم آموختند، هیچ تردیدى ندارم. پلمیکهاى ما در جنبش کمونیستى علیه دیدگاههایى بود که دفاعشان از مسأله کردستان به این صورت بود که "نه بابا اینها تجزیه طلب نیستند"! این دفاعى بود که مثلا نوع چریک فدایى در مقابل دولت قرار ميداد. از اتهام تجزیه‌طلبى ميترسید. چرا؟ چون با شریک شدن در ناسیونالیسم ملت ستمگر مبناى مشترکى با او ميیابد و بنابراین دفاع قاطعى از این خواسته نميتواند بکند. در مقابل، یک کمونیست ميگوید: اگر جدا هم بشود، من به آن حق ميدهم و اجازه نميدهم هیچ قشونى از مرکز براى سرکوب یک جنبش جدایى‌طلبانه هم از مرکز به کردستان گسیل بشود. حتى اگر خود من فکر کنم که تصمیم پرولتاریاى کردستان به جدایى تصمیمى اشتباه است اما کسى حق ندارد اسلحه‌اى به روى این خلق بگیرد و باید آزادانه تعیین شود که بالأخره جدا ميشود یا نميشود.

ما از اتهام جدایى‌طلبى نميترسیم. رفقا اگر این را در نظر بگیرند، ميبینند که چقدر دشوار بوده در شرایطى که تمام ایران یکپارچه فریاد ميزد و ميگفت: "حزب دمکرت را به خاک و خون ميکشیم" کمونیست در آن مقطع دقیقا بر خلاف گرایشات عادى و خودبخودى، بر خلاف گرایشات موجود در اذهان توده‌ها باید قد عَلَم بکند (حتى اگر منزوى باشد) و موضع کمونیستى خود را اعلام کند. من در حاشیه ميگویم که مشاهده و درک دشوارىِ این مسأله براى کمونیستهاى غیر کُرد، ميتواند به بسیارى از رفقاى ما که به تبلیغ-پروسه معتقد هستند، کمک کند که این ذهنیات را به رسمیت نشناسند و جلوى آن بایستند. این رفقا به درجه‌اى که انتظار دارند یک کمونیست غیر کُرد در آن بهبوحه بگیر و ببند و قَمه‌کِشى بایستد و بگوید: "من حتى از حق جدایى مردم کردستان دفاع ميکنم"، این جسارت را در خود ببینند که در مقابل یک مُلّاى مفلوک آبادى بایستند و بگویند: "من از حق آزادى مذهب یا برابرى زن و مرد دفاع ميکنم". من خواستم این را در حاشیه بگویم که این استاندارد ما است براى دفاع از منافع دمکراتیک. ولى بطور کلى این را در طول بحثم ميخواستم بگویم که این اساسا بحثى علیه ناسیونالیسم بطور کلى است و نه فقط علیه ناسیونالیسم یک ملت ستمکش. این بحثى است علیه ناسیونالیسم ملت ستمگر و عليه ناسيوناليسم ملت ستمکش، هر دو!

این درک ميتواند در اذهان کمونیستها بطور خودبخودى انعکاس پیدا کند و چون پایه اقتصادى و اجتماعى معیّنى دارد بازتولید ميشود، یک سوء تفاهم نیست. یک سوء تفاهم فردى نیست. ناسیونالیسم ملت کُرد یک سوء تفاهم نیست و ناسیونالیسم ملت فارس هم یک سوء تفاهم نیست. پایه‌هاى اقتصادى و اجتماعى مشخصى دارد و تا آن پایه‌ها را نزنید، ميتواند باز تولید شود. بنابراین ما این را برسمیت ميشناسیم. جنبش ما همیشه در اين مورد مشخص زیر فشار ناسیونالیسم خواهد بود. پس چه باید بکنیم؟ باید ابزارى را تدارک ببینیم که اولا، این جنبش از ناسیونالیسم لطمه نبیند و ثانیا، به آن تعرض بکند، که همانطور که رفیق عبدالله گفت: "دست این ناسیونالیسم را باید از پشت ببندد نه فقط در کردستان بلکه در سراسر ایران". این متدولوژى ماست. حقوق ویژه کومه‌له هم - صرفنظر از اينکه با چه عباراتى بيان شود، دقیقا از این متدولوژى نتیجه ميشود.

در مورد بحث رفیق خالد؛ به نظر من واضح است که این یک دیدگاه ناسیونالیستى است. به قدرت سیاسى نظر ندارد. چون محدوده کشورى که باید قدرت را در آن کسب کرد، اصلا تعریف نميکند و تا آنجایى که آن را "ایران" تعریف ميکند، خود را بعنوان مؤتلف کسانى که باید آن قدرت را سرنگون کنند، ارزیابى ميکند. درست مانند یک بهایى که امیدوار باشد کمونیستها قدرت را بگیرند و آزادى مذهب بدهند، او هم خودش را مؤتلف حزب کمونیست ایران تعریف ميکند و امیدوار است حزب کمونیست ایران قدرت را بگیرد و به کردستان آزادى بدهد. این دیدگاه خود را عنصر فعال مبارزه براى امرى که او را به سوسیالیسم ميرساند تعریف نميکند. خود را ناظرى منتظر و متوقّع از این مبارزه تعریف ميکند. این موضع ناسیونالیستى است. استراتژى‌هایى که در دیدگاهش مطرح ميشود (در بحثهاى حاشیه‌اى این سمینار مطرح شدند) یکى استراتژى سوسیالیسم در ایران و یکى استراتژى سوسیالیسم در کردستان بزرگ و در کردستان متحد است. استراتژى سوسیالیسم در کردستان ایران را ندارد و دقیقا نشان ميدهم چطور این همان ناسیونالیسم است. چون همین واقعیتى که جلوى ماست، کردستان ایران است و رفیق ما دقیقا استراتژى سوسیالیسم در این کردستان را ندارد. تا آنجا که به مبارزه براى سوسیالیسم در ایران مربوط ميشود، خود را از آن کنار ميکِشد و امیدوار است با کمکهاى بين‌المللى خودش به جنبش کمونیستى در ایران (خارج از کردستان) سهمى در این سرنگونى داشته باشد و بنابراین به سرنوشت آن حزب برخوردى منفعل دارد. علاقه‌اى ندارد که در آن حزب رویزیونیسم حاکم باشد یا نباشد و یا اصلا آن حزب با دولت مرکزى بسازد یا نسازد... اميدوار است که اين حزب آنطور نباشد و خودش را از آن کنار ميکشد.

در مورد استراتژى دوم؛ "اگر چنین نشد، ما میرویم و کردستان را با مبارزه ایدئولوژیک و با تأثیرگذارى بر بخشهاى مختلف آن روى خط ميآوریم و سوسیالیست ميکنیم"... این هم امرى است که فازها از مرحله امروز مبارزه ما دورتر است و عملا ما الآن به سوسیالیسم خیلى نزدیکتر هستیم تا آن اقدامى که رفیق ميخواهد براى ما تعریف کند. من این را بعنوان ناپيگيرى اين دیدگاه ناسیونالیستى، وقتى که مدعى سوسیالیسم ميشود، توضیح ميدهم. به نظر من مسأله اساسى دقیقا این است که چه کسى سوسیالیست است و چه کسى واقعا ميخواهد سوسیالیسم را به مورد اجرا در بیآورد.

برنامه حزب کمونیست براى سوسیالیسم در کردستان ایران، پیگیرترین برنامه است. به این خاطر که مسأله جدایى کردستان را به رسمیت ميشناسد. به رسمیت ميشناسد که کردستان ميتواند یک کشور باشد و به مجرد اينکه این را به رسمیت ميشناسد، ناگزیر وظیفه خودش ميداند سوسیالیسم را در آن کشور پیاده کند. نه اینکه به مبارزه ایدئولوژیک روى بیاورد. برنامه حزب کمونیست ایران هیچگونه مانعى بر سر مستقل شدن کردستان را به رسمیت نميشناسد. قبول دارد که این ملت حق دارد کشور خودش را داشته باشد و خود را موظف ميداند سوسیالیسم را در هر کشور بیاورد. این برنامه حزب کمونیست است. ولى اسناد برنامه‌اى ما تنها برنامه حزب کمونیست نیست. برنامه خودمختارى کومه‌له مشخصا طرح عملى ما براى ساختمان یک جامعه دمکراتیک و در ادامه آن سوسیالیسم در کردستان است. آن دیدگاه اصلا خود را موظف نميداند راجع به این کردستانى که فعلا دست خود ما هست نظر سازنده‌اى بدهد، در مناسبات طبقاتیش دخالت کند، در ساختمان اقتصاديش سهیم شود و در اعلام آن به مثابه یک کشور تلاش کند. به اینها کارى ندارد.

اگر از ایران وامانده است، به سَمتِ کردستان چهار کشور ميرود که به قول رفیق ایرج "هنوز نميداند در آنجا چه کسى و با چه نظراتى طرفدارش است". حتى حاضر نیست به نظرات احزاب سیاسى که مؤتلفین آینده‌اش هستند برخورد کند. از یک موضع بینهایت عقب‌مانده حرکت ميکند که تازه ميخواهد برود پژوهش کند و ببیند آنها هستند یا نیستند. جنبشى وجود دارد یا ندارد. ولى در مورد ما برنامه حزب کمونیست اولا به ما این امکان را میدهد که در هر مقطع به نفع پرولتاریا باشد، این کشور به مثابه یک کشور مستقل اعلام شود و در آن کشور سوسیالیسم پیاده شود. ما دیگر منتظر کسى نميشویم. رفیق خالد اشاره ميکند که موضع ما در مورد برسمیت شناختن حق جدایى خیلى نامشخص است و اینکه ما باید بالأخره بگويیم مسأله ملى چطور حل ميشود. در پاسخ رفیق خالد ما میگويیم اتفاقا نا آنجا که به مسأله ملى مربوط ميشود، این جوابش است. شما به ما بگويید مسأله سوسیالیسم در کردستان چطور حل ميشود؟ موضع مشخص ما در مورد کردستان نه فقط مسأله حق تعیين سرنوشت، بلکه مسأله ساختمان اقتصاد و سیاستى در کردستان است که به نفع پرولتاریا و تحت رهبرى پرولتاریاست. این قسمت بحث اصلا در تخیل رفیق نیست. دقیقا آنجایى که ميخواهد به مبارزه ما محتوا بدهد، روى مسأله ملى انگشت ميگذارد و آنجایى که ميخواهد از اصول صحبت کند، سوسیالیسم را مطرح ميکند. ما ميگوییم دقیقا آنجایى که از محتواى کارمان حرف ميزنیم، ساختن سوسیالیسم در همین یک پارچه (تکه) از کردستان هم مد نظر ما هست. پس موضع ما مشخص است. خیلى لازم است که رفیق موضع خود را در قبال برنامه خودمختارى کومه‌له مشخص کند. با هر عنوانى که ميخواهد اسم خودش را بگذارد: مارکسیسم انقلابى، ناسیونالیسم، یک انقلابى کُرد، رهبر خلق کُرد... هر اسمى روى خودش بگذارد به هر حال باید موضعش را در مقابل برنامه خودمختارى کومه‌له روشن کند.

این حرف ماست در مقابل اینکه "کردستان چه بر سرش خواهد آمد".

رفقا

دقیقا، ناسیونالیسمى که ما با آن مقابله ميکنیم، پاسخش این نیست که فریاد بزنیم: "ناسیونالیسم، ناسیونالیسم"! جواب اینست که بگوییم: ناسیونالیسم شما با این برنامه چه مرزبندى‌اى دارد. اگر شما ناسیونالیستید و این برنامه را قبول ندارید، لابد برنامه بهترى براى کردستان دارید. اگر قبول دارید باید زیر پرچم کمونیستها بیایید. حتى اگر بخواهید براى ناسیونالیسمتان مبارزه کنید باید به زیر این پرچم بیايید. در جلوگیرى از افکار ناسیونالیستى و مبارزه علیه رشد و نفوذ آن در صفوف ما علاوه بر بحث انترناسیونالیسم، ما بحث برنامه خودمختارى یعنى پاسخ مشخص به خواست ملى را داریم و تبلیغ ميکنیم. کسى که در صفوف ماست اساسا نه فقط به خاطر برنامه خودمختارى، بلکه به خاطر انترناسیونالیسم با ماست. ولى همانطورکه رفیق عبدالله توضیح داد، اقلیت طبقه کارگر در صفوف ماست. ما با کسانى طرفیم که در صفوف ما نیستند و انترناسیونالیست نشده‌اند بلکه در بیرون ما، با گرایشات عمومى و منافع طبقاتيشان، وجود دارند. در پاسخ به آنها نه فقط تبلیغ انترناسیونالیسم بلکه تبلیغ برنامه خودمختارى کومه‌له ضرورى است و این است که میتواند جلوى اشاعه ناسیونالیسم را در پرولتاریاى کردستان بگیرد.

یک نکته دیگر که به نظر من از همینجا ناشى ميشود و پاسخ اصولى دادن به ناسیونالیستها و افشاى ناپیگیرى ناسیونالیسم است، بنظر من مسأله برخوردى است که رفیق شهباز کرد و ایراد نادرستى که رفیق رحمان به آن صحبت گرفت. این مسأله که رابطه متقابل انقلاب و ضد انقلاب را در کردستان و در ایران بطور کلى ببینیم، یک امر بدیهى است. باید اینها را در رابطه با هم ببینیم. قیام بهمن نشان داد که همه اجزاء ایران چگونه به حرکت در آمد و منجمله کردستان و خیلى بخشهاى کشور بعد از ٢٢ بهمن، دست به خلع سلاح ارتش زدند. وقتى که ستون فقرات ارتش در تهران تسلیم شد، این تسلیم در مقابل قدرت توده‌ها بود که باعث شد در تبریز و در کردستان هم به سر پادگانها ریختند. از آنطرف بقاء جنبش مقاومتى پویا در کردستان امروز امکان داده است که طبقه کارگر ایرن باصطلاح از رو نرود و بایستد و بگوید: "انقلاب من ادامه دارد، هنوز نوبت تمکین من به سرمایه‌گذاریهاى شما نرسیده، هنوز نوبت کوتاه آمدن من درباره یک دوره شکوفایى اقتصادى نرسیده، هنوز دوره مبارزه من هست و شما را بى‌ثبات ارزیابى ميکنم". یکى از دلایل هم ادامه مبارزه‌اى است که بخشى از طبقه کارگر در کردستان دارد ميکند و حاکمیت مارکسیسم انقلابى بر این مبارزه است. این پیوند متقابل این دو است، اما این را به صورتى نگیریم که این یک پیوند جبرى است و فاتالیستى است. طورى که اگر در ایران دولتى آمد و تمام اتحادیه‌هاى کارگرى را در هم شکست، تمام احزاب کمونیست را در هم کوبید، تمام انقلابیون را دستگیر و اعدام کرد، ما اینجا امکان پیروزى مشخص در مقابل نیروهاى سرکوبش را نخواهیم داشت. اصلا اینطور نیست. اگر چنین شرایطى پیش بیاید که میتواند پیش بیاید و خیلى محتمل است، اگر چنین شرایطى پیش بیاید و ما واقعا بگوییم پرولتاریاى ایران وارد یک دوره تمکین به بورژوازى شده و بورژوازى کاملا خودش را تثبیت کرده و یک دوره چند ساله‌اى از رونق را پشت سر خواهد گذاشت و دورنماى مبارزه‌اى در آنجا نیست، ما موظف هستیم درست به میزان نیروى خود در جهت حفظ کردستان به مثابه سنگر انقلاب و به مثابه حتى یک کشور مستقل انقلابى تلاش کنیم و ميتوانیم این کار را بکنيم. رفیق رحمان در مورد اینکه بورژوازى ماشین سرکوبگرش را ميسازد و پرداخته ميکند و به ما حمله ميکند، صحبت کرد. حمله کند! ما در مقابلش یک ملت هستیم. پرولتاریاى یک ملت است که در رهبرى توده‌هاى وسیع این ملت قرار گرفته است.

آیا ما نمیتوانیم از حدود و ثغور کشورانقلابى خودمان و حتى شاید کشور سوسیالیستى خودمان بسته به توانمان دفاع کنیم؟ چرا نميتوانیم؟ این کشور یک کشور چند میلیونى است، کشورى است که میتواند براحتى سرباز داشته باشد، عضو سازمان ملل بشود، قرارداد ببندد، اسلحه بخرد، مالیات ببندد، درآمد تأمين کند، وام بگیرد، سرمایه‌گذارى کند، آموزش و پرورش و بهداشت را رشد دهد، به منابع طبیعى دست پیدا کند، استخراج کند و بفروشد. چرا نميشود؟ مگر اسرائیل چقدر جمعیت دارد؟ مگر کويت چقدر جمعيت دارد؟ مگر میشود به سادگى الآن حمله کرد و کویت را گرفت؟ فرض کنید براى خود آمریکا؟ نميشود! براى اینکه فقط قشون این قضیه را تعیین نميکند. این که یک ملت خود را به صورت یک کشور متعیّن کرده باشد و ملتهاى دیگر و کشورهاى دیگر را وادار کرده باشد آن را برسمیت بشناسند، خودش سنگرهاى مشخصى است. قشون ميکشند؟ ما در سازمان ملل فریاد ميکشیم و ميخواهیم که سربازهاى ایتالیایى و سوئدى بیایند دَمِ جاده قُروه- بیجار بایستند که اينها به ما حمله نکنند. ميتوانیم این را بخواهیم. این را رد نکنیم. اصلا وقتى از این دیدگاه ببینیم، ميبینیم که دیدگاه ناسیونالیستى چقدر در انجام همین امر ناپیگیر است و چرا ما کمونیستها موظفیم این کار را بکنیم. ما موظفیم پس از همین الآن به درجه نیروى خودمان در جهت سازمان دادن یک حاکمیت مستقل در کردستان پیش برویم. حالا از نظر دیپلماتیک اسمش کشور کردستان است یا کردستان خودمختار یا کردستان انقلابى، این مسأله بعدى ماست. اما آنچه که واقعیت دارد این است که در اینجا حاکمیت توده انقلابى به مثابه یک کشور در محتواى خودش باید اِعمال بشود و ما ميتوانیم نه فقط با نیروى پیشمرگ بلکه از فردا بعنوان کسانى که "خوب زدیم، ارتش را دیگر عقب راندیم" آنچه را که اینجا ميخواستیم انجام دهیم، انجام بدهیم. کجاست بورژوازى‌اش؟ نیست! اصلا از چشم ما فرار ميکند. ما منتظر چه هستیم؟ حتى براى ساختمان اقتصادى سوسیالیسم... اینها را از نظر خود دور نکنیم. نميگویم در همین حاجى‌کَند ميشود ساختمان اقتصادى سوسیالیسم را آغاز کرد ولى میشود برنامه اقتصادى داشت. میشود حاکمیت را سازمان داد. میشود توده‌هاى وسیع را به مبارزه اجتماعى و اقتصادى کشید. میشود بازار داخلى را رشد داد و میشود بر این بازار کنترل پرولترى گذاشت. اینکه بنشینیم و انکشاف اقتصادى کردستان آزاد را بحث کنیم مسأله بعدى است. ولى اصلا این را نباید بپذیریم که اگر آنجا در تهران کارگران عقب نشستند، اینها هم قشونشان را سرِ ما ميریزند. الآن ميفهمیم چه خَبطى کردیم که چهار سال متوالى این حاکمیت را سازمان ندادیم تا به مثابه یک کشور جلوى یک کشور بایستیم و به همه دنیا هم خبر بدهیم که اينجا جنگى هست. ميتوانیم این کار را بکنیم و اگر لازم بشود باید بکنیم و برنامه حزب کمونیست و تنها برنامه حزب کمونیست این را پیش‌بینى کرده است نه برنامه رفیق خالد. من ميخواستم این هشدار را بدهم که اصلا این ما را متوجه این امر ميکند که کار ما در جهت سازماندهى حاکمیت توده‌ها، در جهت کشیدن آنها به صحنه مبارزه واقعى چقدر روى مبارزه نظامى و حتى ساختن یک پايگاه سوسیالیستى در منطقه تأثیر مستقیم دارد. این را رد نکنیم. هیچ تئورى علیه این وجود ندارد. هر کسى هم خواست این را تئوریزه بکند، بنظر من دارد ناپیگیرى در یک مبارزه مشخص را تئوریزه ميکند.

در همین رابطه این را هم اضافه کنم که پس مسأله استقلال حزب کمونیست در کردستان و وجود حزب کمونیست کردستان تنها در صورت بروز و شکل گرفتن یک دولت بورژوایى در کردستان نیست که مطرح ميشود. در صورت بروز یک حاکمیت پرولترى در کردستان هم ما میتوانیم اسم این حزب را رویش بگذاریم و به احتمال قوى مجبور ميشویم این کار را بکنیم. بستگى به سیر محتمل اوضاع، ارزیابیمان از این قضیه، جایگاه مبارزه طبقاتى، تصورى که در مورد تناسب قوا داریم و غیره، دارد. ولى ما نه فقط در رابطه با مستقل شدن دولت کردستان زیر یک دولت بورژوایى، وظیفه داریم حزب کمونیست کردستان را به مثابه اپوزیسیون پرولترى آن حکومت فورا سازماندهى کنیم، بلکه براى خاطر حکومت پرولترى در کردستان هم ناگزیر خواهیم شد استقلال این حزب را بسیار بیشتر کنیم و حتى شاید نامش را "حزب کمونیست کردستان" بگذاریم. براى اینکه بتواند یک کشور را با حکومت خودش ادارد کند و بتواند فى‌الواقع از موضعى مستقل مبارزات پرولترى را در جاهاى دیگرهدایت کند. بدون این که سرنوشتش با عقب‌ماندگى احزاب دیگر گره خورده باشد.

یک نکته در مورد بورژوازى کُرد هست؛ در رفقایى به نظر من اینجا هم یک دیدگاه انحرافى بروز ميکند. یک دیدگاه انحرافى، دیدگاه رفیق خالد است که ميگوید: "بورژوازى کُرد مترقى است و جزو نیروهاى انقلاب است". یک دیدگاه دیگر ميگوید: " بورژوازى کُرد ضد انقلابى است و دیگر آب از سرش گذشته است". به نظر من این ندیدن مسأله به صورت ویژه است. "انقلابی" مقابلش "ضد انقلابی" نیست. مقابلش "غیر انقلابی" است. یا لااقل مقولات مختلفى وجود دارند. "ضد انقلابی" به آن نیرویى ميگویند که عملا و علنا در یک روز معیّن در مقابل سیر تکامل انقلاب ایستاده باشد. مفهوم ضد انقلابى تئوریک نیست. نیروهاى ضد انقلاب، نیروهایى واقعى هستند که رو در روى انقلاب ایستاده‌اند و در مقابل انقلاب ميجنگند. کسى میتواند خارج از این دو صف باشد و غیر انقلابى باشد و لیبرال باشد. لیبرالیسم یک موقع خودش ضد انقلابى است ولى یک موقع هم ضد انقلابى نیست. براى اینکه به معنى واقعى کلمه در آن دوره مشخص تاریخى در مقابل انقلاب نایستاده است. مثل دوره شاه. بنابراین این را ميخواهم بگویم: دگم نسازیم، و مسأله دقیقا چیست که امکان ميدهد در عين اينکه بورژوازى ایران در همه ابعادش ضد انقلابى عمل ميکند و ضد انقلاب است - سواى احزاب سیاسيش و غیره در کردستان - بورژوازى کُرد بتواند توسط یک اردوگاه انقلاب یدک کشیده شود، بتواند به انقلاب تمکین بکند و بتواند به انقلاب تسلیم بشود و فقط به توطئه‌هاى گاه و بیگاه علیه انقلاب بسنده کند. این وجود مسأله ملى است، وجود مسأله ملى امکان ميدهد که وقتى پرولتاریا تکان ميخورد، بورژوازى با تمام قوا نتواند در مقابلش بایستد، بلکه مجبور شود با او سازش کند و به او تمکین کند. حتى در خود ایران هم. حکومت کمونیستى آینده روزى که اعلام جمهورى دمکراتیک یا جمهورى سوسیالیستى خواهد کرد، بورژواها به رویش اسلحه نميکشند. بسیارى‌شان به این صف ميپیوندند و میگویند "باشد"! معنيش این نیست که ما باور کردیم اینها انقلابى شده‌اند. در ضمن معنيش هم این است که ما بگوییم ضد انقلاب است و بگیریم و به سیخشان بکشیم. تمکین کرده است. تسلیم توان و قدرت ما شده است. همانطور که پرولتاریا ميتواند از سر زور دنبال بورژوازى بیافتد. مثل امروز در "حزب فقط حزب الله" - بورژوازى هم از سر زور ميتواند دنبال پرولتاریا بیفتد و خنثى بشود. این واقعیت زنده را به مقولاتى به سطح کاهش ندهیم و یک واقعیت دیگر هم که رفیق خالد باید با آن توجه کند- وقتى فاکتهایش را بُر ميزند و نگاه ميکند - این است که آیا براستى بورژوازى کُرد به خاطر فعالیت پرولتاریاى کُرد نیست که به تحرک در آمده؟ آیا اگر یک ثانیه اين پرولتاریا اسلحه این مبارزه را زمین ميگذاشت، این بورژوازى پاى سيورسات دولت مرکزى ننشسته بود؟ این الآن دیگر براى ما یک فاکت است. اصلا درجه ادامه دادن حزب دمکرات به مبارزه عملا تابعى است از پیگیرى کومه‌له بر منافع این جنبش و اینکه ميخواهد این را به نقش پیشتازى انجام بدهد. شما کومه‌له را از صفحه تصویر کنار بگذارید، یک موضع بورژوايى به آن تحمیل کنید، ببینید حزب دمکرات با دولت مرکزى چند سازش به شما تحمیل ميکند. این واقعیت است که نساختن کومه‌له با دولت مرکزى و مقاومتش در مقابل سرکوب ملى، باعث شده حزب دمکرات که قدیم روزى ده دفعه به امام نامه میداد و ميگفت: "بیا بنشینیم صحبت کنیم"... همین الآن هم حاضر است امتیازات معیّنى بگیرد و سازش کند، این کار را نتواند بکند. ما به چیزى که محصول کار خود ماست ميگوییم "خاصیت آن آدم" درست مثل همان دیدگاه فتیشیسمى که در جامعه وجود دارد، اینجا هم حاکم است. کارگر کار ميکند و ميشود قدرت سرمایه، خودش از آن ميترسد. اینجا هم رفیق خالد ما خودش مبارزه ميکند، اين خودش را به صورت تحرک حزب دمکرات نشان ميدهد، آن را تقدیس ميکند.

چرا محصول خودمان را ميپرستیم؟ چرا محصولات کار خودمان را به صورت بت هایى در جلوى خودمان ميگذاریم و شروع به تقدیس شان ميکنیم؟ این ما هستیم که این تحرک را در آن بوجود آورده‌ایم. اینجاست که به نظر من در عین اینکه نباید این مسأله که بورژوازى در عصر امپریالسم بطور کلى ضد انقلاب است، مانع یک درک زنده از حرکت طبقات در مقاطع مشخص بشود. در عین حال ببینیم که این خصوصیت انقلابى پرولتاریاست که بورژوازى را به همسویى گاه و بیگاه با این انقلاب وادار ميکند و هرجا این عنصر را از صحنه حذف کنیم، بنا به خصلت‌هاى قائم به ذات خود ابدا انقلابى نیست و ابدا قصد حرکت دادن انقلابى در جامعه را ندارد.

جلسه آخر ما در واقع فقط شامل آخرین صحبتى است که با رفقا دارد، قبل از این که سمینار تمام شود.

امروز طبعا اولین سؤالى که جلوى ما قرار میگیرد این است که این سمینار از نظر ما به اهدافش رسیده یا نه؟ آیا آن هدفهایى که ما در آن نقشه‌عملها براى این سمینارها داشتیم و پیش‌بینى کرده بودیم، تأمين شده‌اند یا نه؟ آیا ما باید خودمان را موفق ارزیابى کنیم یا نه؟ خیلى ساده، جواب این سؤال مثبت است. به نظر من سمینار بسیار از حدى که ما انتظار داشتیم حتى بالاتر بوده و ما که شاهد کنگره اتحاد مبارزان هم بودیم، بسهم خود اذعان داریم این سمینار در مباحث اصلى خودش یعنی "حزب و سبک کار" از کنگره ما بسیار جلوتر بوده و دستاوردهایى داشته که نشان دهنده پیشروى جنبش ما حتى در ظرف چند ماه است. من به اینها هم اشاره ميکنم. ابتدا ببینیم این مباحثى که داشتیم هر کدام چه جایگاهى براى ما داشت و در این مباحث به چه چیزى دست پیدا کردیم.

در مبحث حزب، ما آخرین شائبه‌هاى التقاط در فکر، دگماتیسم در برخورد به مقوله حزب، آکادمیسم، درک جامد از مارکسیسم، اکونومیسم و ولونتاریسم را از جنبش خودمان پاک کردیم. ما به آن دیدگاه‌هایى که تحت پوشش فرمولبندیهاى تئوریک از پیش تعیین شده‌اى عملا تشکیل یک حزب واقعى توسط کمونیست‌هاى واقعى یک کشور را به عقب ميانداخت، عملا جنبش ما را از گرفتن آن آرایشى به خودش که شرط قطعى پیروزى نهائيش است، محروم میکرد، مقابله کردیم و نشان دادیم که درک خلاق از مارکسیسم و کاربست خلاق مارکسیسم را داریم و ميتوانیم بکار ببریم. در مبحث حزب، سمینار توانست نه فقط بحثها را از محدوده دو مرکزیت بیرون ببرد، بلکه به کمک رفقاى سمینار این بحثها را غنى‌تر و قوى‌تر بکند و حتى فرمولبندى‌هاى خود کمیته برگزار کننده را در برخى نکاتش تصحیح بکند و به ما اجازه بدهد که بدانیم در آینده با چه موانع ذهنى در مقابل بحث حزب روبرو خواهیم بود و چگونه باید آنها را برطرف بکنیم. امروز وقتى از این سمینار بیرون ميرویم، به اعتقاد من درک روشنى ازحزب کمونیست داریم. حزب کمونیست از آن مفهوم غیر قابل دسترسى‌اش بیرون آمده و تبدیل به یک چیز مادى شده که ما تشکیل دادن آن را وظیفه خود ميبینیم، خود را به تشکیل دادن آن قادر ميبینیم. موانع این کار را نه بصورت سایه‌هاى گنگى که از دور بنظر ميآید راه ما را سد کرده، بلکه بصورت موانع مشخصى که طول و عرضش را ميشناسیم، شناخته‌ایم و حتى ميدانیم که با چه ابزارى باید براى رفع این موانع حرکت کنیم. درکى که ما امروز از حزب در این سمینار بدست دادیم، در جنبش کمونیستى ایران به نظر من بسیار پیشتاز، منحصر بفرد و نوین است. بنظر من این درک ما از حزب همان اتمام حجتى است که کمونیستهاى ما و در واقع طبقه کارگر منتظر حزب ما، یکبار براى همیشه با خرده بورژوازى که به انحاء مختلف تشکیل حزب پرولترى را غیر ممکن اعلام کرده بود، میکند. ما در این سمینار براى خود و دیگران مشخص کردیم که هیچ چیزى نميتواند ما را از مبارزه براى ساختن یک حزب واقعى در آینده‌اى نزدیک باز دارد. ما نشان دادیم که نقطه ضعفهاى حزب خود را در بدو تأسیسش ميشناسیم و ابدا به این نقاط ضعف تمکین نميکنیم. در عین حال این نقاط ضعف مانع تشکیل حزبمان نميشود و به مثابه یک حزب حتى با آن نقاط ضعف برخورد ميکنیم.

بنظر من این دستآورد بسیار بزرگى براى سمینار بود و روى این دستآورد میشود بسیار اتکاء کرد و این بحث و پراتیک مشخص در راه ساختن حزب را از این سمینار بسیار فراتر بُرد. من وارد بحثهاى تئوریکى که راجع به هر مبحث شد، نمیشوم. من کلاً چکیده دستآوردهایى را که بدست آوردیم و رئوس کلى آنها را ذکر ميکنم.

من فکر میکنم در مبحث حزب، سمینار کاملا موفق بود و حتى کمیته برگزارى از پیش چنین انتظارى نداشت که سمینار نه فقط شنونده خوبى براى بحثهاى کمیته باشد، بلکه خودش عنصر فعالى در پاسخگویى به اشکالاتى که در آینده بر سر راه این حزب خواهد بود باشد و عملا همه ما را به استدلالهاى بسیار محکمى در مقابل مانع‌تراشهاى آینده مسلح بکند. این، آن چیزى است که بدست آوردیم و رفقا میتوانند بعدا در بحثهایشان با دیگران و در فکرى که روى این مسأله ميکنند، یک بار دیگر این دستآوردها را مرور کنند و ببینند براستى به نسبت قبل از سمینار چقدر تصویرشان از حزب مشخص‌تر، زنده‌تر و قابل دسترس‌تر است و چقدر خودشان را از هم اکنون بیشتر یک انسان حزبى، یک عضو حزب کمونیست، یک فعال حزب کمونیست، در ذهنشان و در کارشان مجسّم ميکنند.

در بحث سبک کار، بنظر من در واقع این بحث محور اصلى حزب و کلید اصلى ساختن حزب هم بود، در بحث مضمونى سبک کار، یک نکته اساسى برجسته شد و آن این بود که ما یک تعلّق طبقاتى مشخص را باز یافتیم. وقتى ما سبک کار را به مثابه گوشه‌اى از هویّت کمونیستى مطرح کردیم، بدیهى بود که ابتدا با توجه به گرایشات فکرى موجود در جنبش ما، با توجه به سُنن آکادمیک جنبش ما، این بحث به صورت یک تحلیل تئوریک ارزیابى بشود. بله سبک کار هم جزئى از هویّت کمونیست‌هاست و کمونیستها در نظر و عمل از طبقات دیگر متمایز میشوند. این حد هنوز پیشروى نیست، اما فرمولبندى مساعدى براى پیشروى است. سمینار ما توانست این درک را زنده کند. ما توانستیم مرز روشنى بین تبیین تئوریک یک مسأله و درک زنده آن مسأله به عنوان یک درک ایدئولوژیک- طبقاتى، رسم کنیم، رابطه این دو را با هم درک کنیم. بنظر من ما توانستیم در این سمینار لااقل در سطح وسیعى این را درک کنیم که تعلّق طبقاتى ما به چه معناست. آیا به این معناست که ما ميتوانیم با فرمولبنديهاى زیبا از طبقه کارگر سخن بگوییم؟ آیا به این معناست که ما یک برنامه حزب کمونیست داده‌ایم؟ یا این است که براستى ما خودمان را همین الآن در همین پیکر فیزیکى خود نماینده یک طبقه محروم و ستمدیده و نماینده یک طبقه قادر به انهدام سرمایه‌دارى ميبینیم و دست بکار این کار شده‌ايم؟ وقتى ما از سبک کار حرف زدیم عملا از اين تعلّق طبقاتى حرف زدیم. آیا نیرویى که ميخواهد طبقه کارگر به نیروى خودش و تحت ایدئولوژى طبقاتى خودش آزاد شود - و تنها از این راه هم هست که آزاد میشود - آیا نیرویى که به این اعتقاد دارد، ميتواند روشهاى عملى‌اى داشته باشد که طبقات دیگر به او آموخته‌اند و طبقات دیگر در صفوفش تحکیم ميکنند؟ آیا ميتواند نسبت به این روشها لاقید باشد؟ آیا ميتواند در تمام حالات و در هر شرایطى خواستار این نباشد که به روشهاى طبقاتى خودش، روشهایى که متضمن بیدار کردن طبقه خودش هست، کار نکند؟

به نظر من این گوشه بحثهاى ما بسیار روشن بود. بحث سبک کار از خوراک ذهنیت آکادمیک، به امر رفقاى مبارزى که میخواهند در پراتیکشان این را بکار ببندند، تبدیل شد. باید این چنین باشد و بعدا در آخر صحبتم مجددا روى این تأکید میکنم. بحث سبک کار براى ما یک بحث تئوریک نماند و نبود و امروز فکر ميکنم سمینار به روشنى این مسأله را درک کرده است.

در مبحث جایگاه ویژه کومه‌له، باز هم این گرایش واقعى ما که یک حزب واقعى را در آینده‌اى نزدیک بسازیم، خود را نشان میدهد. یک سال پیش هر وقت از حزب صحبت ميشد، هزاران سؤال و ابهام در باره آن وجود داشت. "حزب چیست؟ چه کسانى درآن شرکت دارند؟ چگونه تشکیل ميشود و غیره"، و حتى در رابطه با کومه‌له این بود که "مسأله کردستان چه ميشود؟ کومه‌له در کردستان چه میکند؟"... بطور ملموسى این مشخص بود که تا مسأله تشکیل حزب براى کومه‌له به عنوان یک اقدام عملى مطرح نشود، حزبى در کار نخواهد بود و دقیقا تا رفقاى کومه‌له به جایگاه خودشان در این حزب فکر نکنند، این برایشان ملموس نشده است. این واقعیت، خود را در بحثهاى داغى که حول مسأله ناسیونالیسم در مبحث کومه‌له درگرفت، نشان داد. این بحثها نشان داد که رفقاى ما الآن دارند به حزب و تشکیل واقعى آن در آینده نزدیک فکر میکنند و دیگر با ناسیونالیسمى که احتمال دارد در صفوفشان رسوخ داده بشود، با ناسیونالیسمى که بطور عینى در خارج از صفوفشان هست، نه بصورت یک گرایش تحلیلى که "بله هست و میشود مشاهده کرد، اینجا هست و آنجا نیست، در نزد بعضى هست و در نزد بعضى نیست"، نه به اين عنوان، بلکه به عنوان یک سد فورى، عینى و جلوى چشمى که باید در هم کوبیده بشود و به استقبال تعرض به ابعاد دیگر این در تمام سطوح جامعه ما، چه در بین ملت ستمگر و چه در بین ملت ستمکش باید رفت. به این عنوان به آن برخورد کردند و این نشان میداد که رفقاى ما مسأله حزب را جدى گرفته‌اند. چرا که دارند براستى به جایگاه خودشان درآن فکر ميکنند. همچنین نشان داده شد که جنبش ما بسیار از آن برچسب‌هایى که به آن زده‌اند، پیشروتر است. سالهاى سال هر وقت راجع به کومه‌له بحث میشد، جنبش پوپولیستى ميگفت: "نیروى متمرکز کننده خرده بورژوازى انقلابى، رهبر یک جنبش دهقانى، یک جنبش ناسیونالیست کُرد است". اینها تعبیرات جنبش پوپولیستى از کومه‌له بوده است. حتى چریک فدایى در آخرین شاهکارش وقتى از کومه‌له حرف میزند میگوید: "این سازمان کُردى که نماینده دهقانان در کردستان است را چه به تشکیل حزب". توى دهان این دیدگاه زده شد. نشان داده شد که چگونه کومه‌له نه فقط پیشتاز مارکسیسم انقلابى است، بلکه دقیقا ميداند که در صفوف خودش و در مقابل تحریف کنندگان جایگاه واقعى خودش، چه جواب طبقاتى باید بدهد و چقدر در دادن این پاسخ بیرحم است.

بنظر من این یک دستآورد مهم بود و به ما نشان داد که این قدرت را داریم که حزبمان را بسازیم و نگذاریم تزلزل ناسیونالیستى در صفوف ما دامن زده شود. این هم یک دستاورد سمینار ما بود و به اعتقاد من کمیته برگزار کننده براستى نميتوانست بحثهایى از این غنى‌تر و نتیجه‌گیریهایى از این محکمتر را انتظار داشته باشد.

من امروز بحث طولانى نميکنم چون به نظرم جمعبندیهاى این سمینار و صحبتهاى زیادى که خود رفقا یکى پس از دیگرى کردند، بخوبى نکاتى که در این سمینار مطرح شد را نمایندگى میکند. من فقط به چند نکته کلى، به آن مسائلى که از این سمینار بعنوان روح اساسى سمینار میشود برجسته کرد، اشاره میکنم.

نکته اول این بود که سمینار ما خواستار ایفاى نقش پیشتاز از جانب رفقا بود نه فقط از جانب رفقا بلکه از جانب کل جنبش ما. در سمینار ما این بحث شد که چطور تا همین جا هم که آمدیم به اعتبار نقش پیشتاز آمده‌ایم و هر وقت این نقش پیشتاز را از کف بگذاریم، هر وقت پیشرو نباشیم، هر وقت جلو نرویم و به مصاف مسائل آینده نرویم، عملا جنبش ما از جاى فعلى خودش حرکت نميکند. مثال طرح تدارک حزب، مثال این فاصله‌اى که برنامه حزب کمونیست را از واقعیت امروز جدا ميکند، بخوبى گویاى این است که بدون ایفاى نقش پیشرو در هر عرصه‌اى، بدون باستقبال خطر رفتن، چه در زمینه فکر و چه در زمینه عمل، جنبشمان را نميتوانیم به جلو ببریم. این بحثها به ما نشان داد که احتیاح به پیشرو داریم و پیشرو سرنوشت ما را در دستش گرفته و بخصوص واقعیات جامعه در همین چند وقت، مسأله مصاحبه‌هاى تلویزیونى نشان داد که ما پیشرو زیاد احتیاج داریم. ما نميتوانیم زندگى و توان خودمان را به عده معیّن و محدودى گره بزنیم و از اینها بخواهیم که ما را از اینجا تا ابد با خودشان ببرند.

تنها راه مقابله با تزلزل در صفوف خودمان هم داشتن پیشروانى با کمیّت بسیار و با کیفیت خوب است. ما نميتوانیم توکّل کنیم. ما باید خودمان آستین را بالا بزنیم. ما رهبران خودمان را باید تقویت کنیم، بر تعدادشان اضافه بکنیم و باید در هر جا که هستیم بمثابه یک رهبر عمل بکنیم. جنبش ما نباید به افراد گره بخورد بلکه باید به تشکلهایى که توسط عناصر پیشرو هدایت ميشوند، در تمام سطوح گره بخورد و همه آنها باید همیشه در حال این باشند که کمیّت و کیفیت خود را بالا ببرند. تنها در این صورت است که ما حتى با ضعفهاى انفرادى در صفوفمان مقابله میکنیم. راهش این نیست که در خصایص افراد دقیق بشویم. قبل از این که اصولا حرکتى بکنند، دنبال خصلتهاى متافیزیکى در آنها بگردیم - در این که باید همیشه در مقابل شخصیت افراد هم به نقد بایستیم، هیچ شکى نیست - ولى راه طبقاتيش این است که سعى کنیم طبقه کارگر بیشترین تعداد رهبران را در بهترین کیفیت ببار بیاورد. سمینار ما هدفش این بود. وقتى ما نوشتیم که ميخواهیم این بحثها را از محدوده دو مرکزیت بیرون ببریم، براى تبلیغ این بحثها نبود. براى مادى کردن این بحثها در بین صفوف مارکسیسم انقلابى بود. براى تبدیل همه به پیشروان این مبارزه بود و از این نظر ما فکر ميکنیم این سمینار امروز تا حدود زیادى در کارش و در محدوده‌اى که تعریف کرد موفق بود.

درباره نقش پیشرو من یک مقدار با تفصیل بیشترى صحبت ميکنم که وقتى از یک پیشرو صحبت ميکنیم چه تیپ انسانى، چه تیپ مبارزى مد نظر ماست. بنظر من پیشرو چشمهایش را مستقیم به هدفش دوخته است. رفیق هوشنگ بدرست تذکر داد: "پیشرو کسى است که به کم رضایت نميدهد"، آنچه را که میخواهد، کامل میخواهد، بطور نسبى به آن رضایت نميدهد. بخشى از آن را تحویلش بدهى راضى نمیشود. پیشرو کسى است که هدفش را از پیش به مثابه پیشروترین هدف "سوسیالیسم"، نفى همه نابرابريهاى اجتماعى و اقتصادى، آزادى کامل بشریت تحت رهبرى طبقه کارگر که میتواند مبشّر این آزادى باشد، تشکیل میدهد. پیشرو براى رسیدن به این هدف براستى عجله دارد. چون معتقد است الآن هشتاد سال است که دیر شده و یک لحظه سازش نمیکند که خودش بتنهایى یا سازمانش یا آن جنبشى که در آن مقطع نمایندگى ميکند را بگذارد و به چیز کم و متوسطى رضایت بدهد و خودش را از این لحاظ موفق ارزیابى کند. پیشرو کسى است که حتى در عین موفقیت دارد به جنبه‌هاى بدست نیامده موفقیت فکر میکند. پیشرو همانطور که گفتم کسى است که به کم راضى نمیشود و ما امروز به یک چنین رفقا و به یک چنین سازمانهایى نیاز داریم. کسى که چهار سال مبارزه مسلحانه با تمام افتخارى که این مبارزه دارد، راضيش نمیکند، بلکه معتقد است در هر چهار سال باید بتواند هزاران هزار انسان را سوسیالیست بکند. متشکل بکند و حتى به مثابه دولت سازمان بدهد. کسى که این را میخواهد، میتواند حتى در آن مبارزه مسلحانه چهار ساله بى وقفه و خستگى‌ناپذیر باشد. پیشرو کسى است که به تصویب برنامه حزب کمونیست دل خوش نميکند و به "به‌به و چه‌چهی" که جنبش برایش میکند راضى نمیشود بلکه میداند هر چیزى کمتر از دیکتاتورى کامل طبقه کارگر و ساختمان سوسیالیسم، قابل برگشت است و حتى خود آن دیکتاتورى هم بدون اینکه سر بورژوازى را بکوبیم، قابل برگشت است. پیشرو کسى است که با ناخالصى در صفوف خودش سازش نميکند چون رفیق کسى است، اِشکالات او را پرده‌پوشى نميکند. چون مسئول ارگانى است، در دستآوردهاى آن ارگان غلّو نمیکند و ضعفهایش را نميپوشاند و چون مسئولیتى به او سپرده شده، این مسئولیت را در همان محدوده در نظر نمیگیرد و جایگاه این مسئولیت را در پیشبرد کل مبارزه سازمان و طبقه‌اش در نظر دارد. پیشرو کسى است که نه با اقتصاد نه با سیاست و نه با فرهنگ بورژوازى، با هیچیک سازش نمیکند و هر موقع از او یک عکس بیاندازیم مشغول مبارزه است. اعم از این که راه میرود و با یک روستایى سلام و علیک ميکند تا این که مینشیند و فکر میکند، تا یک جایى که صحبت میکند، تمام مدت میداند که این مبارزه‌اش و این انرژى که صَرف میکند در راه بوجود آوردن یک حقیقت مطلق است. یک دستاورد مطلق است و نه اقدامات نسبى. پیشرو در عین حال واقعبین است. فاکتورهاى عینى مبارزه‌اش را ميشناسد. تغییرات مشخص و مادى که باید براى پیشروى بوجود بیاورد را ميبیند و ميداند این تغییر معیّن را در این مقطع معیّن باید بوجود بیآورد. از فراز سر واقعیت بال نميکشد، به واقعیت زنده برخورد میکند. چشم به هدف دوخته و در جهت آن هدفى که دارد واقعیت را تغییر میدهد. پیشرو یک چنین رفیقى هم هست. یک چنین سازمانى هم هست. پیشرو کسى است که اعتماد به نفس خودش را نه فقط از دیگران، بلکه از حقانیت مبارزه‌اش میگیرد. پیشرو بنا بر این به تنهایى هم استوار است. کسى است که ميداند این مبارزه مبارزه‌اى است که حقانیت دارد. من راجع به این حقانیت پایین‌تر صحبت ميکنم و میگویم که این حقانیت یک حقانیت مذهبى نیست. حقانیت ما یک واقعیت عینى اجتماعى است. زمینه‌هاى عینى خودش را دارد. مثل قانون جاذبه حقانیت دارد. پیشرو کسى است که موجودیت مبارزاتى خودش را به این اعتبار ميشناسد و بنابراین اعتماد به نفس دارد. در مقابل تعرض طبقات دیگر به افکارش عقب نمينشیند. در مقابل تعرض طبقات دیگر در صفوف خودمان یا در بیرون خودمان به پراتیک خود، عقب نمينشیند. پیشرو از سنگرهایى که بدست آورده است دفاع ميکند.

شکل بارز مبارزه یک پیشرو در مبارزه نظامى را همه رفقا معنى ميکنند و درباره آن حرف میزنند. در مبارزه فرهنگى، در مبارزه تبلیغى، در مبارزه سیاسى هم پیشرو همان خاصیتى را دارد که یک پیشرو مبارزه نظامى. در مبارزه نظامى چقدر بر استوارى، نترسیدن، تزلزل به خرج ندادن، جلوى صف راه رفتن، دشمن را کوبیدن، تأکید داریم، در مبارزه تبلیغى و در مبارزه سیاسى در مبارزه براى سازماندهى حاکمیت هم همینطور است. در مبارزه براى پالایش مناسبات درون تشکیلاتى هم همین خصوصیت یک پیشرو است. فرق مبارزه نظامى این است که این را فورا بصورت مادّى و مجسّم نشان میدهد که در ظرف یک ساعت یا دو ساعت که چه کسى پیشرو بوده است. ولى مبارزه سیاسى و مبارزه درون تشکیلاتى و مبارزه براى سازماندهى و بسیج طبقه کارگر یک چنین فاصله‌هاى دو ساعته‌اى را ندارد که ما کسى را در آن قضاوت کنیم. پس فقط میتوانیم روى همه‌جانبگى پیشرو بودن رفیق و سازمان و روى مداوم بودن پیشرو بودن رفیق و سازمان حساب بکنیم. رفیقى که در همه ابعاد پیشرو است و در همه حالات پیشرو است. ما چنین رفیقى را ميخواهیم و چنین سازمانهایى را ميخواهیم بوجود بياوریم. حزبمان سَمبل این پیشروى و پیشرو بودن است و دقیقا در یک بند برنامه‌اش میگوید: "حزبى که تمام وجوه مبارزه طبقه کارگر را مداوما سازماندهى و رهبرى میکند". این حزب باید از چنین رفقایى تشکیل بشود و این سمینار به نظر من موفق بود در این که این پیشرو را به این صورت معنى کند. قرار نبود کسى را اینجا تربیت کند، قرار نبود کسى اینجا از حالت غیر پیشرو به پیشرو برسد و ضمانت‌نامه‌اى که رفیق کلاس پیشرو بودن را گذرانده، مُهر بکند بگیرد و برود. سمینار قرار بوده است این مبحث پیشرو را مطرح بکند و ببیند رفقا چطور آن را درک میکنند و چطورآن را در صفوف تشکیلات خودشان ميبرند. اما مهمتر از همه اینها در پیشرو بودن، دقیقا درک ضرورت است. پیشرو کسى است که زودتر از این که ضرورت روى سرش خراب بشود، خودش میفهمد ضرورت چه هست، چه اقدامى ضرورت دارد و چه مسأله‌اى لازم شده، چه گامى برداشتنش حياتى شده... قبل از این که برنداشتن آن گام برایش به یک بن‌بست تبدیل شده باشد. پیشرو کسى است که به استقبال واقعیات ميرود و واقعیت چیزى است که ضرورتش دارد بوجود ميآید، نه فقط چیزى که به چشم ميآید.

این ضرورتى که ما از آن صحبت ميکنیم در سطوح مختلف معنى دارد: ضرورت اقداماتى که یک ارگان تشکیلاتى باید در راستاى برنامه‌اى و اهداف طبقاتی- ایدئولوژیک ما باید انجام دهد را فهميدن و به استقبال آن رفتن. ضرورت بحث معیّنى را در جنبش بردن، ضرورت استراتژى نظامى را از پیش فهمیدن و دست بکارش شدن. ولى در عین حال ضرورت حرکت طبقاتى را که دارد انجام ميشود، درک کردن و نیازهاى آن مبارزه را درک کردن... و من راجع به این است که ميخواهم از پایه‌هاى عینى جنبش ما کمى برایتان صحبت بکنم.

رفقا

ما انسانهایى نیستیم که چون باهوش‌تر بودیم، با معرفت‌تر بودیم و احتمالا دلسوزتر بودیم امروز نشستیم و توانستیم در رابطه با حزب حرف بزنیم و کسان دیگر چون چنین نبودند، چون ذهنیتشان اشکالاتى داشت، امروز در صف ما نیستند یا در سازمانهاى متلاشى شده دیگر به ورطه آکادمیسم و ارتداد کشیده شدند. به این خاطر فقط نیست. بله من انتظار دارم طبعا در صفوف پیشتازان، انسانهایى با درایت بیشتر پیدا بشود. ولى مسأله اساسى این است که جنبش ما توانسته است ضرورت اجتماعى و حتى جهانى خودش را درک بکند. ضرورت این تکامل خودش را از یک بُعد جهانى طبقاتى درک کند. الآن دهها سال است که رویزیونیسم به جنبش جهانى کارگرى حاکم است. ما براحتى راجع به این حرف میزنیم. ولى اگر تصور بکنید که بلشویکها در مقطع ١٩١٧ شرایط امروز ما را تصور میکردند، چه حالى به‌شان دست ميداد، از این واقعیت چه تعجبى میکردند، همان تعجب را ما میتوانیم در مورد این مسأله بکنیم. راستى چه شد که مایى که میلیونها انسان را سازمان دادیم و در جبهه‌اى وسیع به مبارزه مسلحانه علیه بورژوازى امپریالیست کشاندیم، قدرت کارگرى را در روسیه مستقر کردیم، حتى آلمان را به پاى انقلاب بردیم، در چین آن تحولات را داشتیم ببار ميآوردیم، چه شد که به این روز افتادیم؟ چه شد که دوباره چنین محدود شدیم؟ چنین عقب‌مانده شدیم؟ و چنین دست و بالمان از اهرمهاى قدرت اجتماعى کوتاه شد و حتى بین خود ما و آن توده وسیع طبقه ما، نسل جدید طبقه ما این چنین فاصله افتاده که این فاصله حتى خوراک تبلیغاتى بورژوازى علیه ما شده است؟ چه شد که چنین شد؟ به اعتقاد من مسأله اساسى رویزیونیسم است. طبقات دیگر توانستند به اسم ما حرف بزنند و ما به اندازه کافى نگفتیم که این حرف ما نیست و آنها عملا خودشان را تثبیت کردند و دستآوردهاى انقلاب ما را پس گرفتند و حتى بورژوازى‌اى که در ظاهر به اسم مارکسیسم حرف ميزند بوجود آمده است. اقتصادى که در ظاهر مدعى سوسیالیسم است بوجود آمده و آن بورژوازى را در سطح مادى و معنوى تأمين میکند که علیه کمونیسم واقعى به مبارزه بپردازد. این به سر ما آمده است. ولى این تمام تصویر نیست. واقعیت این است که چند سالى است که روند در جهان دارد برعکس ميشود. نه فقط در ایران بلکه در جهان دارد برعکس ميشود. رویزیونیستها دیگر دارند تماما به جاسوسان تبدیل میشوند و دیگر حرمتى برایشان باقى نمانده است. خصلت نوکرمنشانه‌شان نسبت به بورژوازى دارد افشاء ميشود. سازششان با بورژوازى کشور خودى دارد افشاء ميشود. طبقه کارگر به همان درجه که شاید از مارکسیسم انقلابى هنوز بدور است، بیشتر از آن دارد از رویزیونیسم و قطبهاى اصلى رویزیونیسم فاصله میگیرد. نگاه کنید که شخصیت‌هایى که طبقه کارگر در اقصى نقاط جهان به سلامتى آنها هورا ميکشید، امروز به چه روزى افتاده‌اند و طبقه کارگر راجع به این شخصیتها، راجع به این رهبران باصطلاح جنبش جهانى پرولترى چه میگوید. دوره‌اى شروع شده که در آن طبقه کارگر این میراث را زیر سؤال میبَرد و مجددا به حرکت در آمده که جنبش خودش را پیدا بکند. اگر به اين مثال فکر بکنید براحتى این را درک ميکنید: دکتر مصدق یک شخصیت محبوب است. ما این را در " به سوى سوسیالیسم" هم گفتیم. در تاریخ ایران محبوب است. هر کسى را که ميگویى، مصدقى بوده یا مصدق را قبول دارد یا ميگوید: "حزب توده بد به مصدق برخورد کرد". ولى براستى آیا تصور اینکه در جهان امروز، در عقب‌مانده‌ترین کشور جهان هم دوباره دکتر مصدقى محبوب بشود، براى شما وجود دارد؟ یک بورژوا- ناسیونالیست؟ اصلا میشود تصورش را کرد؟ هر جاى دنیا که جنبشى وجود داشته باشد که فقط یک چِکّه از آزادى را میخواهد، میرود به سمت این که اسم مارکسیسم را قرض کند. دیگر نميشود حتى یک بورژوا- لیبرال مترقى هم شد. این به خاطر چیست؟ به خاطر این که اکثریت زحمتکشان جهان دیگر این را به عنوان ایدئولوژى ترقى‌خواهى نميپذیرند. امروز در رودزیا بالأخره براى اینکه سر و ته‌اش را هم بیاورند یک مارکسیست یا شبه مارکسیست را سرِ کار میگذارند. حتى یک آدم پارلمانتاریست امروز در جهان تحت سلطه بُرد ندارد. از آن طرف در کشورهاى امپریالیستى، آن حقوق دمکراتیکى که بورژوازى و پرولتاریا دوشادوش هم علیه فئودالیسم تثبيت کرده بودند و بلافاصله علیه پرولتاریا به دست گرفته شده بود، امروز حتى آنهم دارد از پوسته دمکراتیکش بیرون ميافتد. پرونده‌هاى پلیس فرانسه و انگلستان و آلمان و امریکا علیه کمونیستها دارد جمع‌آورى ميشود. اخراج به علت ایدئولوژيک دارد رشد پیدا ميکند. مجازات اعدام در بعضى کشورها دارد احیاء ميشود. اجازه گشتن هر خانه‌اى توسط پلیس دوباره تثبیت شده و به مثابه قانون در آمده است. بازجویى و دستگیر کردن به هر اندازه که پلیس لازم دارد، تصویب شده است. پلیس ميتواند هر کسى را بگیرد و مدتها به بهانه‌هاى نامشخص نگه دارد. مرزهایشان را به روى همدیگر بسته‌اند. دولتهاى بورژوایى جلوى نقل و انتقال انسانها را ميگیرند که جلوى طبقه کارگر و فعل و انفعال جهانيش را بگیرند - براى بورژوازى که مرزها همیشه باز است. حق زندگى خصوصى، مسکن خصوصى و غیره سلب شده و هر پلیسى در هر شهرى دارد اجازه پیدا ميکند که بریزد و تجسس کند. حتى در دمکراسیهاى امپریالیسم غرب این اتفاق دارد ميافتد. چرا اینطور است؟ چرا بورژوازى دیگر نميتواند با افکار بورژوا- دمکراتیک خودش حتى در کشورهایى که این پایه اقتصادى را دارد حکومت کند؟ علتش این است که طبقه کارگر جنبیده است. در لهستان به شکلى جنبیده، در انگلستان به شکلى جنبیده و در آلمان و فرانسه به شکلى دیگر. در روسیه هم به شکلى خواهد جنبید و احتمالا بزودى ميجنبد. این یک واقعیت تاریخی- جهانى است که طبقه کارگر از نیروها و جریانات و طبقات دیگر که رویش خیمه زده بودند و به اسم او سخن میگفتند یا او را راضى قلمداد میکردند خسته شده است. طبقه کارگر دارد نارضایتى خودش را بمثابه یک طبقه ابراز میکند و این نمیتواند در سطح جهانى با رشد و بالندگى آن ایده‌هایى که این نارضایتى علیه سرمایه‌دارى را بیان میکند، یعنى مارکسیسم را بیان میکند، همراه نباشد. این ما نیستیم که جنبش کارگرى را رشد میدهیم. این یک پروسه دیالکتیکى متقابل است. ما رشد ميکنیم، آنها هم به اعتبار یک نیاز عینى اجتماعى، يک ضرورت جهانى، رشد ميکنند. بوىِ جنگ دوباره به مَشام خیليها ميآید. ابزارهاى سرکوب دارد حدادى ميشود. از آنطرف در تمام کشورها، گرایشاتى براى بازیابى مارکسیسم انقلابى شروع شده است. تفکر مستقل و جدید، نگاه مستقل و جدیدى به مارکس و انگلس و لنین دارد آغاز ميشود. تصادفى نیست که ما بوجود آمدیم. یک جبر تاریخى دارد ما را کمک ميکند. یک نیاز تاریخى طبقه کارگر دارد ما را کمک ميکند. پیشرو کسى است که این واقعیت را بداند و خودش را استهزاء نکند. بگذارید دیگران ما را تمسخر کنند. بگذارید بورژوازى علیه ما حرف بزند. خودمان دیگر وقتى واقعیات عینى خودمان را ميشناسیم، آنها را بگوییم و ببینیم. بى‌اعتمادى به صفوف کمونیسم را بگذاریم که وظیفه بورژوازى باقى بماند. خودمان نیازهاى عینى را داریم و ميبینیم که وجود دارد و ما بر مبناى آن داریم حرکت میکنیم، به آن داریم پاسخ ميدهیم. پس در تاریخ واقعى بشر امروز داریم دخالت ميکنیم. اگر راجع به اتحاد مبارزان کمونیست گفتن این خیلى دور از ذهن بود، چه کسى ميتواند انکار کند که در رابطه با کومه‌له این جریان هم اکنون آغاز شده است. مارکسیسم انقلابى در سطح جهانى، حزب لنینى در سطح جهانى، نماینده‌اى را پیدا کرده که این نماینده، کشورى را بخشا در اختیار دارد، در مقابل دولتى ایستاده و عملا دارد نطفه‌هاى یک حاکمیت را پى ميریزد. دنیا باید از آن حرف بزند. اين محفلى نیست که در گوشه فلان اتاق مشغول فکر و تفحص راجع به مارکسیسم انقلابى باشد. یا حتى بحث بکند و در نشریاتش چاپ بکند. یک نیروى واقعى متعلق به یک کشور معیّن، یک ملت معیّن، متعلق به پرولتاریاى یک ملت معیّن، امروز زیر پرچم این جریان از نو سازمان پیدا کرده است. بنحوى کوچکتر، اصلا در موقعیت بلشویکها هستیم که در آن یک ملت را بالأخره کمونیسم در بر گرفت، پرولتاریاى یک ملت را در بر گرفت. امروز در کردستان این دارد اتفاق ميافتد. پیشرو کسى است که این را ببیند و به این اندازه خودش را میزان بکند. پیشرو کسى نیست که به او بگویند تا فردا اینقدر یارمَتى {لغت کُردى = کمک مالى} جمع کن و جمع بکند و بگویند عجب انسان پیشرویی، پیشرو کسى است که به اندازه این واقعیت از خودش توقع داشته باشد و به اندازه این واقعیت، واقع بین باشد. واقعبینى هر وقت صحبتش میشود به یک معنى گرفته ميشود: "لطفا بلند پروازى نکن؛ واقع بین باش! یعنى نوک دماغت را ببین!" - ولى واقع بینى به مثابه دیدن واقعیت جهان امروز را هیچکس از کسى نميخواهد. آنچه که من ميگویم براى شیر کردن کسى نیست. براى این که ما اگر واقعیت خودمان را ببینیم، شیر هستیم. چه چیزى باعث شده که الآن در این موقعیت باشیم جز واقعیات عینى که با ماست؟ به این معنى باید خودمان را باور بکنیم و بنظر من این، آن نیازى است که صف ما براى پیشرو شدن و پیشرو ماندن، دارد و این واقعیت را طبعا نباید بطور توکّلى، "چون فلانى میگوید"، "چون این آمار هست"، قبول کرد. باید براستى در مبناى عینى جنبشمان دقیق شویم. اینجاست که نقش تئورى براى ما مهم ميشود. تئورى است که به ما کمک ميکند این واقعیت را بهتر ببینیم. ولى باید تئورى را براى این واقعیت باید بکار ببریم نه براى توجیه این یا آن موضع. براستى تحلیل کنیم طبقه کارگر و بورژوازى در جهان و در ایران کجا ایستاده‌اند و ما کجاى این معادله هستیم.

رفقا

حزب کمونیست ایران بین‌الملل کمونیستى را میسازد. در این هیچ تردیدى نیست. لااقل اینطور بگویم: حزب کمونیست ایران نقش ویژه‌اى در رابطه با فراخوان دادن بین‌الملل کمونیستى، مقابل قرار دادن آن با قطبهاى جهانى و سرشناسش بعهده دارد. امروز از نظر عینى وقتى که به جنبش کمونیستى جهانى نگاه ميکنیم، هیچ جریانى به نزدیکى‌اى که ما با بلشویسم داریم نیست. این یک واقعیت است. نامه که از اروپا ميآید، از فلان سازمان که به خیال خودش پیشرو است از ما میخواهد که لطفا اصلاحش بکنیم. همان چهار تا و نصفى نشریه‌اى که چاپ میکنیم براى کمونیستهاى آنجا نو، تازه و زنده است. انقلاب ایران بطور عینى تلاطمى در خاورمیانه است. همه اینها موقعیتى به طبقه کارگر ایران میدهد و به ما میدهد که میتوانیم بخواهیم، امیدوار باشیم که نقشى که بلشویکها در رابطه با کمینترن ایفا کردند، ما ایفا کنیم. این را ميتوانیم بخواهیم و ميتوانیم بگوییم با این خواستمان ذهنى‌گرایى نکرده‌ایم. خوب برایش باید تلاش بکنیم.

ولى حزب کمونیست ایران خودش مشخصا و بطور فورى چه جایگاهى براى ما دارد؟ در وحله اول اینکه جنبش طبقاتى کارگران ایران بدون این حزب براستى سال بعد از سال، انقلاب بعد از انقلاب، همان بلایى به سرشان ميآید که آمد و دیدیم. اگر در کتاب ميخواندیم که حزب توده ٢٨ مرداد خیانت کرد، دقیقا نميتوانستیم بخاطر کمىِ سِنّمان ( بعضى‌هایمان البته) تصور کنیم که جَوّ چه جور شده است؟ مسائل چطورى شده‌اند؟ امروز براستى ميتوانیم ببینیم که چطور بورژوازى طبقه ما را حتى یدک دنبال خودش ميکشد و علیه منافعش بکار ميگیرد. بدون حزب کمونیست این فجایع تکرار ميشود. این یک واقعیت است. حزب کمونیست را ما نه براى این که از لنین و مارکس آموخته‌ایم که مارکسیستها به حزب احتیاج دارند بلکه و فقط بخاطر اینکه امروز فقط این حزب پاسخگوى روند آتى انقلاب ایران هم هست، ميخواهیم. طبقات دیگر دارند به خودشان آرایش ميدهند. جریان مجاهدین یا شوراى ملى مقاومت را همه بخوبى میدانند که دارد چه میکند. دارد به خودش آرایشى میدهد که آماده باشد قدرت را در شرایطى بدست بگیرد. سلطنت‌طلب‌ها دارند این کار را ميکنند. جبهه ملى‌چى‌ها این کار را ميکنند. سلطنت‌طلب‌هاى خجول این کار را میکنند. در مقابلش کارگران هم بایست همین کار را بکنند. چه چیزى از این روشنتر است؟ و دقيقا این حزب کمونیست ایران است که میتواند ستون فقرات آلترناتیو دمکراتیک انقلابى ما در ایران باشد. بدون این حزب انتظار داشتن بقاء دموکراسى براى بیشتر از چند ماه که آنهم فقط ميتواند به دلیل یک تناسب قوا و تعادل کوتاه مدت باشد، بى مورد است. یک چنين انتظارى بى مورد است. این حزب است که ميتواند ضامن دموکراسى هم باشد. براستى این حزب کمونیست ایران است که میتواند تضمین کند که نه فقط براى مدتى کردستان هم از حملات دولت مرکزى مصون باشد، بلکه به مثابه یک اصل مصون باشد. به مثابه یک جمهورى انقلابى مصون باشد. این حزب کمونیست است که برابرى زن و مرد را هم تضمین میکند. سؤالات جامعه ما را این حزب پاسخ میدهد. نیاز طبقه کارگر ما را این حزب برآورده میکند. فوریت تاکتیکى‌اش با توجه به اینکه ميبینیم چطور همه طبقات براى قدرت سیاسى دندان تیز کرده‌اند، خودش را به ما نشان میدهد و من فکر میکنم اين نیازى به صحبت بیشتر نداشته باشد.

اما بالأخره ميخواهم در پایان سمینار در رابطه با این صحبت کنم که چه انتظارى از رفقا داریم.

نه فقط رفقایى که در این سمینار حضور دارند، بلکه رفقایى که با این سمینار حرکت کردند، به این سمینار گوش خواهند داد. براستى فرقى بین این رفقا نیست. کسى که این نظرات را درک میکند، عنصر پیشرویى در این نظرات خواهد شد. مهم این نیست که در فلان روز مشخص در این مسجد مشخص نشست یا ننشست. مسأله اساسى این است که آن رفیق این مسائل را درک کرد، مال خودش دید، امر خودش دید یا نه؟ سمینار هم دقیقا با عِلم به این که در درون و بیرونش باید جنبشى را دامن بزند، حرکت کرد. بنابراین مخاطب ما از این توقعات طبعا همه رفقاى سازمانها هستند نه فقط شرکت کنندگان در سمینار. از این نقطه نظر توقع ما از همه رفقا یکسان است. تفاوتش این است که ما از رفقایى که حضورا در این بحثها بودند، ميخواهیم مسئولیت بعهده بگیرند، در زمینه تفهیم بهتر مسائل و تصحیح بهتر روشهایى که اینجا بحث شد فعال باشند. طبعا معنيش این نیست که فقط رفقاى حاضر در این سمینار میتوانند این نقش را بهتر را ایفا کنند. ما کلا همه تشکیلات ها را مخاطب قرار میدهیم. و روى این جنبه هم بر یک بحث محورى یعنى فقط بحث حزب و سبک کار تاکید ميکنیم. مسأله اين که رابطه مبارزه بشیوه حزبى و مبارزه براى تشکیل حزب چیست. فکر ميکنم رفیق امیر در جمعبندى بحث به روشن‌ترین وجه ممکن گفت. من زیاد رویش مکث نمیکنم. بحث فقط این است که آن کسى این سمینار را درک کرده که امروز که میرود بیرون، راجع به آن فقط حرف نزند بلکه اساسا عمل کردن به این سمینار را بررسى بکند. فقط دیگران را به حرف زدن فرا نخواند. بلکه به عمل کردن به رهنمودهاى این سمینار فرا بخواند. کسى که آستینش را بالا میزند نماینده این سمینار است اعم از این که در این سمینار بوده یا نبوده است. کسى که آستینش را بالا ميزند، در محیط فعالیت خودش همانطور بى‌اغماض - که در مورد یک پیشرو صحبت کردم باید باشد - به مسائل تشکیلات خودش، به مسائل مبارزه طبقاتى فکر میکند و در قبالش رهنمود ميدهد و رهنمود ميگیرد اما روح اصلى این مطلب چه باید باشد؟ آیا ما براى اولین بار داریم متشکل ميشویم؟ چنین نیست. ما تشکیلاتهایى داریم، ما ابزارهایى ساخته‌ایم روى آنها کار کرده‌ایم، روى این ابزارها زحمت کشیده‌ایم و امروز ابزار بُرنده‌اى براى پیشبرد مبارزه طبقاتى در دست ماست. پس اولین دستاورد این بحث ما باید خودش را بصورت پیشروى سازمان، بصورت مبارزه سازمانیافته در چهارچوب سازمانهاى خودمان در جهت این پیشرویها نشان بدهد. بحث ما بحثى در مقابل اصلاح سازمانها و مبارزه از طریق سازمان و مبارزه تحت تنظیمات سازمان نیست. بلکه تکمیل کننده آن است. ما میخواهیم از اینجا بیرون برویم تا سازمان خود را رهبرى کنیم و توسط سازمان خود رهبرى بشویم. امروز موفقیت سمینار با این قضاوت میشود که فردا اگرناوندى کومه‌له (رهبرى کومه‌له) رهنمود مشخصى براى پیشروى در فلان جبهه مشخص مبارزه طبقاتى در عرصه کار نظامى، سیاسى، درون تشکیلاتى، حاکمیت، ساختن حزب و غیره بدهد، چند تا قلب است که با آن به یکسان در گوشه و کنار کومه‌له ميتپد؟ چند تا نبض است که به یکسان با آن ميزند و خودش را نماینده کمیته مرکزى (ناوندى) خودش، نماینده خط مشى تشکیلات خودش ميبیند و خودش را عنصر فعال و زنده این رهنمودها ميبیند؟ چند نفر اینطور بدست آمده؟ ما ميخواهیم همه سازمانها چنین کسانى باشند. اگر اینطور بشود، اصلا شکست‌ناپذیر میشویم. ما دقیقا آنجایى نقص داریم که نتوانسته‌ایم به مثابه تشکل انقلابیون صاحب عزم و اراده‌اى که مناسبات کمونیستى بینشان برقرار است، عمل بکنیم. برنامه‌مان روشن است، روشهایمان روشن است، طبقه‌اى که باید سراغش برویم روشن است،. پتانسیلى که براى ما وجود دارد روشن است. پس اگر نميتوانیم پیاده کنیم، باید دنبال این نقص مشخص بگردیم. نتوانستیم بصورت سازمانیافته کار کنیم. این اولین بحث سبک کار است. بنظر من اصلاح سبک کار یک اصلاح سازمانیافته و سازمانى است.

رفیقى تذکر دادند که راجع به نواقص و کمبودهاى این سمینار صحبت بشود. من فکر ميکنم لازم نیست. براى اینکه نواقص و کمبودهاى سمینار را کمیته جمعبندى کند و سعى میکند در سمینار جنوب این اِشکالات و نواقص را نداشته باشد. بخصوص که اگر این نواقص مربوط به سمینار بوده، عمدتا حل و سعى میشود که سمینار بعدى چنین نباشد.

اما اگر ميخواهیم از وجود اشکالاتى در خودمان، در درکمان، و احتمالا وجود ابهاماتى هنوز در روشهایمان صحبت کنیم، به چند نکته میشود اشاره کرد. یکی اينکه من رفقا را علیه برخورد آکادمیک هشدار میدهم. علیه برخورد آکادمیک به تئورى و برخورد آکادمیک به دستاوردهاى این سمینار. تئورى باید براى ما ابزار درک پراتیکى باشد که میخواهیم انجام دهیم. نه ابزار توجیه کارى که ميخواهیم انجام ندهیم. خیلى جاها تئورى اینطورى مطرح میشود. رفیقى میگوید که باید یک کارى را کرد. در مقابلش یک بحث تئوریک میشود که این را نباید کرد. خوب، این هنوز تئورى نیست. تئورى آن است که بگوید در مقابلش چه باید کرد. کسى که فقط توجیهات تئوریکش وقتى گُل میکند که ميخواهد توضیح بدهد یک کارى را نباید کرد؛ این به نظر من آکادمیک است. اصلا تزهاى اولیه مارکس را ندارد.

اين متن توسط سیما اسد بیگی پیاده و توسط اعظم کم گویان اديت شده است.

 

۲.

تاریخ شفاهی کومه له، از مقطع تشکیل تا حزب کمونیست ایران

نوبت اول و معرفی

موضوع بحث امروز تاریخ شفاهی چپ است  ومی پردازد به تشکیلات کومه له از مقطع تشکیل و تا پیوستن آن به حزب کمونیست ایران در سال ۱۳۶۲. دو نفر از بنیانگزاران این سازمان: ایرج فرزاد و حسین مرادبیگی اینجا هستند. رفقای دیگری هم دراین جلسه هستند که آنهاهم احتمالا در این همین سطح در ابتدا درگیر بوده اند و کسان دیگری از حزب کمونیست کارگری ایران که در کشورهای دیگر زندگی می کنند، که آنها هم می توانستند در اینجا حضور داشته باشند. طبعا همه کمیته کردستان حزب می توانست در اینجا حضور داشته باشد و خیلی های دیگر هم دربیرون که می توانند راجع به آن دوره حرف بزنند، چون همه از فعالین آن دوره بودند. اما در اینجا بیشتر این دو رفیق گفتگو می کنند. علت اینکه من اینجا اسم خودم را به لیست سخنرانان اضافه کرده ام این است که دریک دوره ای از فعالیت کومه له از نزدیک درآن حضور داشته ام. کومه له سه کنگره داشت. در کنگره دوم می گوید که اتحاد مبارزان کمونیست خط مشی درستی دارد و بعدا تماسش با ما شروع می شود. کنگره سوم کنگره ای است که در آن برنامه حزب کمونیست ایران تصویب می شود و من در آنجا از طرف اتحاد مبارزان کمونیست سخنران مهمان بودم. در نتیجه رابطه پیش از تشکیل حزب، کومه له و ا.م. ک و این بحث که چطوری شد که کومه له کلا آمد توی حزب کمونیست ایران، یک مقدار زیادی مشاهدات ما را هم در بر می گیرد و من آن جنبه هایی که به آن دوره تشکیل حزب یعنی یک سال و نیم قبل از تشکیل حزب (ازخرداد ۶۰ تا تشکیل حزب) من هم مشاهداتی دارم که می توانم در اینجا بیان کنم. بعلاوه اینکه اینجا به عنوان مجری جلسه  به سؤالاتی  که از رفقا طرح می شوند یک مقداری به آن جهت می دهم که بتوانیم جنبه های بیشتری از بحث را بهتر بپوشانیم.

چند نکته ای را از طرف انجمن مارکس هم بگویم. ما کارتهای عضویتی را که در ژانویه سال گذشته صادر کردیم قاعدتا یک سال دوام داشته اند. ولی با توجه به اینکه چند جلسه ای از جلسات انجمن کنسل شد در نتیجه کسانی که برای آن برنامه یکساله کارت عضویت را گرفته بودند و ما همه آن مباحث را  هنوز نپوشانده ایم، این کارت عضویتها لااقل تا ماه آوریل و مه اعتبار دارد تا بتوانیم بحث کاپیتال و چند جلسه دیگری را هم با همین کارتها بپوشاینم. بعدش حتما رفقا تمدید بکنند بطوریکه با کمک اعضا، انجمن بتواند روی پای خودش بایستد تا بعدا انجمن بتواند سخنرانان را کمک کند که به اینجا بیایند و غیره.

با اجازه تان جلسه را شروع می کنیم. هرکدام از رفقا ده دقیقه تا یک ربع و من هم چهار پنج دقیقه ای صحبت می کنم و بعدش جلسه را به صورت سوال و جواب پیش می بریم و هیچ گونه محدودیتی روی اینکه چه سوالاتی را مطرح می کنیم و یا چه جوری جواب می دهیم نیست. سعی ما این است که جوابها کوتاه باشند بطوریکه بشود سوالات زیادتری را مطرح کرد. همچنین رفقایی که در سالن هستند و خودشان شهود این روند بوده اند می توانند بیایند و بیشتر حرف بزنند.

اجازه بدهید که من نکته ای را در رابطه با هدف جلسات تاریخ شفاهی اینجا بگویم. این تاریخی است که اگر فعالینش و شرکت کنندگان در آن، این روایت را به دست ندهند، این روایتها مقدار زیادی از دست میرود و از بین می رود، بخصوص که تحریف هم قراراست بشود. بخشهایی در جامعه ذینفع هستند دراین که این تاریخ را لوث کنند، تحریف کنند و حتی به فراموشی بسپارند. درنتیجه خیلی تعیین کننده است که شهود یک واقعه تاریخی حرف بزنند، این نوارها و بحثهایی که اینجا می شود را اگر مثلا ده سال دیگر به آن نگاه بکنیم بهترین منبع است برای یک محقق تاریخ احزاب سیاسی ایران و یا تاریخ سیاسی قرن بیستم ایران که بتواند برود و ببیند سازمانی به اسم کومه له و یا حزب کمونیست ایران چه جوری تشکیل شده اند، چه کسانی بوده اند و چه اتفاقاتی افتاده است؟ اگر چنین نوارهایی و یا ویدیوهایی از تاریخ بلشویسم و یا تاریخ ملی شدن صنعت نفت وجود می داشتند الان ما می توانستیم به راحتی بگوییم که چقدر اینجا ارزش داشت.

بخش مهمی از این بحث ارائه فاکتهای این قضیه است. هیچ اشکالی ندارد که رفقا به ذهنشان فشار بیاورند و دقیقا تمام کسانی که در فلان جلسه حضورداشته اند را اینجا بگویند. ما می خواهیم که گفته شود فلانی اینجا بود فلانی آنجا بود، اینها گفته شد، این اسناد تصویب شد، محل جلسه آنجا بود، ساختمانش کجا بود؟  شرایط چی بود؟ چه روزی بود؟ تمام اینها برای ما در این جلسه با ارزش است. هدف ارائه تحلیل سیاسی نیست بلکه روایت آن تاریخ و مستند کردن آن در حضور یک عده انسان علاقمند که در نتیجه مجموعه ای از اسناد به جا گذاشتند، هدف کار تاریخ شفاهی این می باشد. می خواهم بگویم که این فرق دارد با یک سخنرانی  در باره کومه له. اینجا آنقدر که به فاکت و مشاهدات این آدمها، نقشی که آدمهای مختلف بازی کرده اند و روایت آن تاریخ برمی گردد، به تحلیل اینکه چرا اینجوری شد، نمی پردازیم (تحلیل هم جایگاه خودش را دارد) ولی ما باید سعی کنیم که توازن مناسبی بین فاکت، خاطرات وغیره ازیک طرف؛ و تحلیل و جمع بندی از طرف دیگر وجود داشته باشد. فکر می کنم اول حمه سور شروع میکند، و بعد ایرج و بعد من.

نوبت دوم

 من خیلی کوتاه راجع به گوشه دیگری از مسئله به عنوان معرفی صحبت می کنم. الان جریان عبداله مهتدی از کومه له انشعاب کرده اند و اسم خودشان را گذاشته اند "سازمان انقلابی زحمتکشان" و می گویند میخواهیم برگردیم به سنت سازمان انقلابی زحمتکشان کردستان ایران، (در دوره) قبل از تشکیل حزب کمونیست ایران. به نظر من یک دروغ خیلی آشکاری توی این حرکت وجود دارد. اینها وقتی می خواستند اسم خودشان را کومه له بگذارند ما اعتراض کردیم و گفتیم شما کجای این تاریخ قرار دارید؟ به چه عنوانی می خواهید این اسم را بردارید؟ و فکر می کنم که حزب کمونیست کارگری بود که اجازه نداد که جریان ابراهیم علیزاده به یک سازش با اینها برسند و با عبداله مهتدی به قول خودشان پنجاه - پنجاه کمیته تشکیل بدهند و غیره. نوشته های رفقای ما بود که امکان این سازش را به آنها نداد. حتی فرض همه این است که گویا طرف حق دارد اسم خودش را بگذارد سازمان انقلابی زحمتکشان کردستان ایران قبل از تشکیل حزب. خود این خیلی دروغ بزرگی است. سازمان انقلابی زحمتکشان ایران (کومه له) سه کنگره داشت و ۶ کنفرانس. در این سه کنگره، کنگره یک آن ایرج و حمه سور در آن شرکت داشتند و راجع به آن صحبت کردند و گفتند که چه بحثهایی در آن شده است. سند مصوبات کنگره دوم اینجا موجود می باشد. این مقطعی است که کومه له به شدت به چپ می چرخد، در نیمه اول فروردین سال ۶۰ یعنی سه ماه قبل از حمله ۳۰ خرداد، اهمیت تاریخی برای همه ما در میان بیانیه ها و قطعنامه های کنگره دوم این جمله است: 

"در پایان لازم می دانیم کوششهای ارزنده ای را که از جانب رفقای ا.م.ک در راه مبارزه با پوپولیسم واکونومیسم و تثبیت تئوریک بینش پرولتری در جنبش کمونیستی ایران به عمل آمده و ما را نیز در طرد بینشهای انحرافی مساعدت کرده، خاطر نشان کنیم."

عبداله مهتدی قاعدتا به این برنمی گردد. کنگره دوم کومه له کنگره ای است که کومه له در آن اعلام میکند که خط مشی کومه له، اتحاد مبارزانی می باشد. عبداله مهتدی کنگره دومشان را قاعدتا قبول ندارد. کنگره سوم جالب تر است. کنگره سوم برنامه حزب کمونیست ایران را تصویب می کند. در کنگره سوم، الان که به آن نگاه می کنیم خیلی اوضاع سمبولیک است. سه تا مدعو و سخنران داشتند در کنگره سوم که در محل زندان وقت کومه له برگزار گردید( اطراف مرز):  جلال طالبانی، عزالدین حسینی و من. این سه تا آمده بودند که روی آن کنگره تاثیر بگذارند. یعنی الان که نگاه می کنی هرسه تاشان رامی بینی. هنوز این آدمها هستند و هنوز خط مشی هایی را نمایندگی می کنند. جلال طالبانی و عزالدین حسینی هر دو نگران کومه له بودند. نمی خواستند که کومه له پای تشکیل حزب کمونیست ایران برود، نمی خواستند برود پای این خط مشی. تنها کسی که از خود کومه له در آنجا حرف زد، عبداله مهتدی بود. چهار نفر سخنران پیش از دستور داشتند. کسی که آنجا حرف زد و برد، من بودم. یعنی خط مشی اتحاد مبارزان کنگره سوم را گرفت و برنامه حزب در آنجا تصویب شد. جلال طالبانی و عزالدین حسینی به عنوان آدمهای بازنده کنگره سوم از آنجا بیرون رفتند، با وجود اینکه آدمهای محبوب بودند و با احترام کامل، پروتوکل دیپلماتیک به هر دوی آنها ارائه شد. کنگره سوم کنگره ای بود که در آن اتحاد مبارزان آمد و جواب اتحادیه میهنی و ماموستا شیخ عزالدین را داد و حرفش هم به کرسی نشست و همه آماده بودند و تصویب کردند و رفتند.

 عبداله مهتدی به کنگره سوم سازمان انقلابی زحمتکشان کردستان ایران هم برنمی گردد و فقط می تواند برگردد به کنگره یک که  رفقا راجع  به محتوای کنگره یک مفصل صحبت کردند.

می خواهم بگویم که سازمان انقلابی زحمتکشان کردستان ایران، سازمان پوپولیست و مائوئیستی نبود در تمام تاریخش که با طبق  اخلاص می خواست همه چیز را بگذارد و برود پیش خلق (حالتی که امروز اینها به کار می برند) و اینکه گویا کاملا مخالف تشکیل حزب بود و خط مشی ویژه متفاوتی داشت با حزب کمونیست ایران و یا ا.م.ک و روی مارکسیسم انقلابی که گویا اینها الان از اینها پشیمان شده اند از اینکه چرا رفته اند توی حزب و الان برمی گردند به آن سازمان. برعکس، آن سازمان رفت پای تشکیل حزب و خودش شد یکی از محورهای اصلی تشکیل حزب. در نتیجه کسی نمی تواند برگردد و به خودش بگوید سازمان انقلابی زحمکتشان کردستان و به روی خودش نیاورد که در دو کنگره از سه کنگره آن که اسناد علنی دارد( نمی دانم کنگره اول اسناد علنی دارد یا نه). دو کنگره از سه کنگره این سازمان سمبل چرخش به سمت این جریان و اتحادش با این جریان و تشکیل حزب می باشد. و این برای من جالب است. من فقط به عنوان اینکه چه جوری توی این پروسه دخالت کردیم نکاتی را می گویم. آن موقعی که کنگره کومه له این را نوشت( اشاره به جمله ای که کومه له در کنگره دوم خود از اتحاد مبارزان کمونیست قدردانی کرده بود)، هیچ تماسی بین اتحاد مبارزان و کومه له تا آن لحظه نبود. شایع شد که اتحاد مبارزانی ها از مدتها پیش در کردستان بارگاه زده اند و دارند روی کومه له کار می کنند و اینکه چه جوری اتحاد مبارزان، کومه له را خورد! ؟ در تهران حرف این بود. چون پیکار سعی کرده به کومه له نزدیک شود، رزمندگان سعی کرد، خط وحدت انقلابی و تیپ های مائوئیست تر آن موقع سعی کردند به کومه له نزدیک شوند. کومه له گویا یک جایزه ای بود آنجا برای اینکه بالاخره یک سازمان تهرانی آن را ببرد. یک سازمان توده ای و مسلحی که مطابق کتاب تئوریک هرکسی، "خلق ها" بودند که داشتند مبارزه می کردند. دیگر از این واقعی تر نمی شد یک سازمان توده ای چپ داشت. مائوئیست است که باشد، نیمه مستعمره ­نیمه فئودال می گوید عیبی ندارد. مثل اینهایی که در فستیوال کان به فیلمهای ایرانی جایزه می دهند و می گویند برای خودشان خوب است. آنها هم می گفتند که این تئوریها برای خودشان خوب است دیگر! اگر ما آن را تصرف کنیم کار تمام است. این دیدگاه که این کومه له حالا دیگر نیمه فئوال - نیمه مستعمره بودنش و حمایتش از کاندیداتوری رجوی توی انتخاب ریاست جمهوری را به توده ای بودن و مسلح بودنش می بخشید، جایزه ای بود که همه می رفتند و می بردندش و رفته بودند. خیلی از این سازمانها با کومه له تماس داشتند و من دوست دارم حمه سور وایرج و رفقای دیگر که اینجا هستند بگویند که چه فاکتهایی بود. ما تماس نداشتیم. غلام کشاورز (نمی دانم که چه تعداد از رفقا او را می شناسند.عضو کمیته مرکزی و قدیمی اتحاد مبارزان کمونیست و عضو کمیته مرکزی حزب کمونیست ایران بود که سالها قبل در قبرس ترورش کردند) یک جا بند نمی شد. تمام مدت سعی می کرد که تمام ایران را بیاورد توی اتحاد مبارزان کمونیست و او هر نوروز به کردستان می رفت. یک دفعه با جواد قائدی، یادش بخیر، رفتند و آنجا بحث می کردند یعنی همان برنامه ای که توی دانشگاه تهران قبل از انقلاب پیاده کرده بودند، رفته بودند توی سنندج و مهاباد و سقز پیاده بکنند. یک بار دور اول سال ۵۹ از کردستان برگشت و گفت که این بحث ارضی  و اسطوره و غیره رفته توی کردستان و محافل می خوانند و ما گفتیم چه خوب! دفعه بعد سال ۶۰ برگشت و گفت کومه له میخواهد روی خط ما بیاید. گفتم غلام جان! به خودت دلداری نده به هرحال اشکالی ندارد، باشد. بعد ما در جریان نوشتن برنامه اتحاد مبارزان و تصویب آن بودیم که شایع شد (از قول غلام) که کومه له به نفع اتحاد مبارزان موضع گرفته است و من خیل عصبانی شدم. رفتم سر قرار و به غلام گفتم که چرا با شایعه می خواهی کاری بکنی؟ برنامه چیه؟ گفت: "نه اینطورشده! من برایتان نوشته می آورم" و بعدا معلوم شد که دقیقا اینطورشده. ما باور نمی کردیم که کومه له بدون هیچ تماسی از طرف ما، سرخود برود که یک سازمانی که مورد بایکوت پیکار، رزمندگان و وحدت انقلابی بود و به عنوان دشمن هم به آن نگاه می کردند و دارند محافل طرفدار اتحاد مبارزان را در داخل خودشان اخراج می کنند، یکهو از کردستان از طرف سازمانی که اصلا احتمال این را نمی دیدیم که برود روی این خط و این شهامت را داشته باشد که بگوید ما روی این خط هستیم. و این همه تصویر را زیرو رو کرد و ما خیلی سریع تماسمان را با آنها برقرار کردیم، در واقع آنها برقرار کردند. ما روی قطعنامه های کنگره دوم انتقاد داشتیم و گفتیم که اینها چپ می زنند. گفتیم که مسئله ملی و مسئله ارضی را دارید بی ارزش می کنید و اینها مسائل واقعی هستند و یک نوشته ای تهیه کردیم و اینها را نقد کردیم و گفتیم که این قطعنامه های کنگره دوم چپ روی است. یک نامه ای از عبداله مهتدی آمد که خیلی تشکر کرده بود و این (انتقاد ما) را نشان دهنده بینش عمیق ما دانسته بود و زنده باد گفته بود و رفتند توی کنفرانس ششم و باز هم آنجا گفتند که اتحاد مبارزان اینها را گفته و جزوه ما را توی اعضاشان در کردستان پخش کردند و( مواضع نادرست کنگره ۲ در رابطه با مساله ملی) را تصحیح کردند. اگر آنها را بخوانید (منظور قطعنامه های کنگره دوم کومه له) یک موضع خیلی تروتسکیستی روی مسئله ملی دارند و موضعشان روی مسئله ارضی، کاملا واقعیت آن را رد می کند. کاملا میخواهند "پرولتری" و شهری بشوند در صورتیکه در چهارچوب روستایی و متن مسئله ملی داشت فعالیت می کرد. ما گفتیم که اگر این کار را بکنید شما منزوی می شوید.

به هرحال دوسه ماه بعدش درست قبل از سی خرداد، سعید یزدیان و عمر ایلخانی زاده از طریق اسماعیل مولودی که مسئول تهران کومه له بود تماس گرفتند و اسماعیل با یک اکراهی (فکر می کنم اسماعیل جزو آنهایی بود که اصلا به اتحاد مبارزان علاقه نداشت ومی گفت که این چیه که با اینها میخواهید همکاری کنید چون توی کوران بدگویی سازمانهای دیگر روی ما، اسماعیل  با پیکار، رزمندگان و محافل نبرد تماس داشت و با سهندی ها تماس گرفتن فکر می کنم خیلی براش سخت بود) به هرحال دستور از مرکزآمده بود و تماس گرفت و قرار گذاشتیم. سعید یزدیان و عمر ایلخانی را تحویل ما دادند و ما بردیم زیر زمین در خیابان فرح  که ما آنجا زندگی می کردیم. با عمر و سعید یزدیان شروع کردیم به بحث روی همین مسائل. آنها هم نگران بودند، عمر ایلخانی زاده زیاد نه، ولی سعید یزدیان معلوم بود که دو دل است و دارد خودش را قانع می کند و می خواستند، شاید با آن پروسه "بیوگرافی"( که ایرج و حمه سور به وزن آن در جلسات کومه له اولیه اشاره کردند) ببینند که ما چه جوری هستیم؟ مثلا اگر روزی دعواشون شد ما می رویم از آنها دفاع کنیم(خنده حضار). یعنی حس می کردی که زیر ذره بین سیاسی هستی و از نظر فردی زیر ذره بین هستی،  ولی خوشبختانه جور شدیم با هم. یادم می آید که عمر ایلخانی زاده همانجا گفت برویم و وحدت کنیم و خوابید و گفت من خسته شده ام و باید برویم هرچی زودتر وحدت بکنیم. سعید یزدیان گفت بیخودی قول نده و تازگی هم فکر می کنم که عمر در کمیته مرکزی کومه له هم نمانده بود ولی این گویا هیچ تاثیری روی اتوریته اش نداشت، چون از قول کومه له امضا کرد! سعید یزدیان معلوم بود که آدم جدی تر و عمیق تری است و دارد گزارش میدهد. کسانی که عمر ایلخانی زاده را میشناسند میتوانند تصور کنند که او به هیجان  می آید و به عنوان رئیس جمهور آمریکا! زیر هر چیزی امضا میگذارد!

قرارشد که یکی از ما به کردستان برود که من رفتم و این مصادف شد با ماجرای سی خرداد و بگیر و ببندها و بکش بکش. ولی ما همچنان قرارهایمان را داشتیم. ما در یکسال بعد از سی خرداد مدام توی خیابان با کومه له ای ها اینطرف و آنطرف می رفتیم، اسناد رد و بدل می کردیم و کمیته های مشترکی داشتیم با این هدف که بیشتر با هم آشنا شویم.

من بعدا با کمک خانواده یکی از جانباختگان کومه له(فکر می کنم ایرج فرزاد می داند که دقیقا چه کسانی بودند) به سنندج رفتم. از طریق سنندج و از طریق "معروف کیلانه" (که بعدا دستگیرشد و تواب و مامور حکومت شد) آمد و ما را همراه دو سه نفر دیگر در سالگرد کاک شوان بیرون برد و تحویل مظفرمحمدی و هوشنگ ختمی در منطقه دیواندره دادند و از آنجا دیگرآسان بود. شب سوار ماشین شدیم و توی منطقه آزاد روی خط آسفالت رفتیم بوکان. بوکان شهری بود شبیه به شهرهای  توی فیلمها که همه هفت تیر بسته اند و دارند سینما می روند و ساندویچ می خورند. فکر می کردی الان اگر من با یکی دعوام بشود اسلحه می کشد و میزند. شهر است ولی همه در آن مسلح هستند.

یک روز بوکان ماندیم و ما را بردند "باغ ملا"، در اطراف ده "آجی کند"، که مرکزیت کومه له آنجا بود. و در آنجا راجع به نوشتن برنامه و غیره حرف زدیم. حدود یک ماه و نیم من آنجا بود که ایرج و حمه سور و رفقای مرکزیت کومه له را دیدم که خیلی مناسبات خوبی بود که بعدا می توانم توی جزئیاتش بگویم که چی گذشت و چه چیزها گفتیم. قرار شد که من برگردم و یک برنامه مشترک بنویسیم یعنی برنامه اتحاد مبارزان را مبنا قرار بدهیم که این برنامه را نوشتیم و بردیم.

دفعه دوم در زمستان سال ۶۱  بود که من و ایرج آذرین رفتیم و ایرج آذرین توی سرما و کولاک و راهپیمایی آپاندیس اش عود کرد  تا پای مرگ رفت و بردنش بیمارستان. یادش بخیر دکتر درویش و دکتر احمد سنه(هدایت)، که یکی از بچه های ما بود، او را جراحی کردند که خود دکتر درویش در سوئد بر اثر بیماری سرطان درگذشت.

عبداله مهتدی مرددترین آدم بود. یک شب وقتی که همه توافق کردیم که این برنامه مشترک است و به رای می گذاریم توی سازمانها و می رویم پای این کارها، یکهو عبداله گفت که مطلقا این کار را نکنیم. فکر کنم ابراهیم علیزاده و شعیب زکریایی او را به درون اتاقی بردند و با او دعوا کردند که آبرویمان می رود، ما با اینها شیرینی خوردیم و نمی توانیم دیگر زیرش بزنیم. عبداله بالاخره روز بعدش یک مقداری خونسرد شد ولی معلوم بود که تردیدهای جدی دارد. گفت که اگر این تئوریها همه اش غلط باشد، آن وقت چی؟ ما گفتیم خوب چاره ای نیست می توانیم مبارزه را بیرون این چهارچوب پیش ببریم و شما میتوانید توی سازمان تان کارکنید تا بعدا به جای متحدتری می رسیم. معلوم بود که هم از بافت تشکیلات خودش مطمئن نبود و هم از آینده  خودشان. عبداله مهتدی الان که راجع به تردیدهایش دارد حرف می زند، به نظر من او این تردیدها را همیشه با خودش آورده و به یک معنی شاید  compliment  و تعریف و (راه آمدن) با تردیدهائی بود که مدام در نبرد با آنها در ده سال قبل با آنها بوده و تا وقتی که ما ولش نکردیم، او ول نکرد. در حالیکه به نظر من این تردید را همیشه از اول داشت. مدام در جنگ بود با خودش. آنطرف سمبلهایی مثل شیخ عزالدین و جلال طالبانی مدام در زندگی عبداله مهتدی حضور دارند، و اینطرف ما. آن سه نفری که در کنگره سوم کومه له روبروی هم قرار گرفتند و بحث کردند مدام توی زندگی این تشکیلات حکم راندند و بالاخره این پدیده از همانجا و از همان محل قاچ شد. یک عده ای رفتند که آن تاریخ را احیا کنند که عبداله مهتدی نمونه اش است.

به هرحال برنامه مشترکمان را نوشتیم، من برگشتم و ایرج آذرین همانجا ماند و هنوز او را مداوا می کردند. ما هم به خانواده اش گفتیم که زنده است و حالش خوب است و می آید. به مجرد بازگشت من به تهران، گفتند که اتحاد مبارزان ضربه خورده و من فوری گفتم که به نظرمن باید رهبری اتحاد مبارزان را به کردستان ببریم و یک لیستی تهیه کردیم و در جلسه تاریخ شفاهی اتحاد مبارزان گفتم که چی گذشت. من، حمید تقوایی و خسرو داور از کمیته مرکزی قرارشد که برویم و بعدا کسان دیگربیایند. ما بلافاصله به فاصله یکی دو ماه (تا  کومه له توانست مقدمات بردنمان را جور کند) به کردستان منتقل شدیم. اینجا بود که ما در کنگره سوم شرکت کردیم. یعنی بار سوم که ما آمدیم و سفری بود که دیگر اتحاد مبارزان آمده بود بیرون و قرار شد که رهبری اش در کردستان مقیم بشود. ازآنجا هم حدود یکسال یعنی هم ما و هم کومه له مقر مرکزیتمان در کردستان بود و پروسه تشکیل حزب که تقریبا یک پروسه مشترکی است و همان قدر ما شاهد و ناظر آن هستیم که رفقای مرکزیت کومه له.

کمیته برگزار کننده حزب تشکیل شد، خود مسائل کومه له مثل مشی توده ای، مشی نظامی. مدام ما هم توی بحثهایش کشیده می شدیم. سمینارهای شمال و جنوب برسر تشکیل حزب برگزار گردید.

اینها نکاتی بود که در چهارچوب کومه له می شود روی آن صحبت کرد. می خواستم بگویم تجربه ای که ما داشتیم این بود که هیچ کسی روی کومه له کار نکرد که بیاید روی این خط، خودش رفت. سازمان انقلابی زحمتکشان کردستان رفت روی این خط، نه تشکیلات کردستان حزب کمونیست ایران. وقتی که کومه له سازمان انقلابی زحمتکشان بود از دو سال قبلش تصمیم گرفت که برود روی این خط و پای آن ایستاد. شعیب زکریایی مقالات مفصلی داشت تحت عنوان از "کنگره اول تا کنگره دوم" که چه جوری این تغییر خط مشی را دادند. به نظر من الان باید بنویسند از کنگره دوم به کنگره اول و یا از کنگره هفتم به کنگره اول! مسیر را باید عوض کنند. این پروسه اینجا شروع شد. اتحاد مبارزان به اعتبار خود کومه له در سرنوشت آن نقش پیدا کرد و تاثیر زیادی گذاشت روی آن و ما هم از یکسال قبلش با این تاریخ چفت شدیم. نحوه تشکیل حزب هم در ادامه بحث به آن می رسیم که چگونه حزب تشکیل شد.

برای ادامه بحث من پیشنهاد می کنم که دوره بندی کنیم. یعنی اول دوره قبل از علنی شدن کومه له (از تشکیل آن تا مقطع انقلاب ۵۷) این را در بخش اول بحث بپوشانیم. در باره مسائلش، ترکیب آدمها و غیره حرف بزنیم. بعد بیایم دوره انقلاب و بعد دوره تشکیل حزب، به این سه بخش تقسیم کنیم. در نتیجه سوالاتی که الان راجع به نفس پیدایش کومه له تا مقطع انقلاب ۵۷ را مطرح کنیم. من می خواستم فقط یک لیستی از آدمهایی که توی تشکیلات بودند، همه کسانی که یادتان است، موقعیت تشکیلاتیشان، کی مقدم بر دیگری آمده بود و سیستم اداری اش یعنی کی رئیس کی بود؟ آیا سلسله مراتب داشت؟ واقعا یک سازمان بود؟ محافل بود؟ چه بخشی زندان بودند و چه بخشی بیرون؟ یک مقدرای فاکتهای مربوط به ترکیب و شکل کار و غیره.

نوبت سوم

می خواهم چند نكته اى را در باره بعضی اشخاص و روابطى كه اینجا مطرح شد، اشاراتی داشته باشم.

یكی راجع به شیخ عزالدین حسینی است. من فكر می كنم كه اگر شما شیخ عزالدین را از درون كردستان بحث كردید، از بیرون او كس دیگرى بود. چرا؟ به خاطر اینكه به او آخوند "سرخ" می گفتند. به او می گفتند آخوند "كمونیست". همانطوری که وقتی شما نگاه مى كنید در حكومت آخوندى، آخوندى مانند مثلا اشكورى مهم مى شود. چون كه نه فقط سكولاریست است، بلكه آخوند است كه سكولاریست است. فكر می كنیم كه توى حكومت پارتى داریم. فكر می كنیم یكى از خودشان آمده است اینطرف. و یا مثل سیاه پوستى كه فكر مى كند یك سفید پوست رادیكال میتواند نقش بازى كند در دفاع از امر او چونكه مال آن طرف است ولی از امر من دفاع میکند. درسال ٥٩ آخوندى كه از چپ دفاع بكند به نظر توده اهالى مى آمد كه خودش آخوند است و دستش به جایى بند است، زورى دارد، نمیتوانند او را بزنند، نفوذ كلام دارد، ولى آخوند "چپى" است. وقتیكه شیخ عزالدین در دانشگاه تهران سخنرانى كرد، قلب مردم تهران را ربود! اینطور نبود كه شیخ عزالدین فقط در محل و به خاطر كومه له مطرح شد. شیخ عزالدین به تهران آمد و در مركز به عنوان یك آخوند چپ از دموكراسى، از رادیكالیسم و اینها حرف زد. از كمونیست ها دفاع كرد و گفت كه اینها هم سهم مشروعی دارند، باید بتوانند حرف بزنند و فعالیت بكنند. كسی كه هیچ وقت او را نمی شناخته  می گفت كه یك آخوند چپ پیدا شده است. این روحیه كه یكی از خودشان، از همان الیت سیاسى جامعه دارد حالا از چپ ها دفاع مى كند، تاثیر داشت. شیخ عزالدین به عنوان یك آخوند چپ توى ایران مشهور شد. اگر همین نظرات را به عنوان یك مكلا  مى گفت چیز عجیبى نگفته بود. از این تیپ ها زیاد بودند. اما شیخ عزالدین به عنوان یك آخوند توانست آخوند چپ محسوب شود. تداعى شدن كومه له و عزالدین حسینى در اذهان عمومى قوى بود. همه فكر مى كردند كه او عضو كومه له است. ما عادت داشتیم و همیشه می گفتیم كه كمونیست ها بالا هستند و بقیه پایین. در نتیجه اگر شیخ عزالدین با كومه له است پس در نتیجه كومه له بالاتر از ایشان است. در عمل وقتیكه من به كردستان آمدم و در دهى مستقر شدیم و شیخ عزالدین هم محلش در ده بغل ما بود، ما تماسهایی بعضا با شیخ عزالدین پیدا كردیم. به نظر من شیخ عزالدین در درون رهبری کومه له احترام عمیقى داشت. نمى شد به او بند كرد. یك دفعه فاتح شیخ در جزوه اى مى خواست كلمه "رفاه" را به كردى ترجمه كند و پیشنهاد كرده بود كه بنویسیم "باش بژیویه تى". داشت با ماموستا و فكر مى كنم كه صلاح مهتدى و دیگران نشسته بودند و همه حضور داشتند، فاتح شیخ داشت نظر خواهى مى كرد. من گفتم كه چه اشكالى دارد كه بنویسیم رفاه؟ شیخ عزالدین بشدت عصبانی شد و از اتاق بیرون رفت! دكتر جعفر گفت كه اینجا، جلوى اینها  نباید اینجورى حرف زد. شیخ عزالدین عبایش را ورکشید و رفت!

من گفتم كاش زبان همه این مملكت، دسته جمعى انگلیسى بشود. چه اصرارى داریم كه زبان را احیا كنیم؟ این دیگر "سمبل شوینیسم فارس" نیست چون طرف گفته است که  زبان باید انگلیسى بشود. شیخ عزالدین رفت و حضار و  دیگران گفتند که جلو شیخ آبروی همه مان را برد!

یكى دیگر از این اشخاص جلال طالبانى است. چهره اى كه از بیرون از طالبانى بود این بود كه او یك كُرد است كه دارد در مقابل "آش بتال" بارزانى مقاومت می كند. كسى كه اسلحه دستش گرفته و دارد مى چرخد. در دوره آموزشى سربازى من، افسر ارتش و فرمانده ارتش ایران با یک ابهت از جلال طالبانى حرف مى زد. مى گفت كه طالبانى با نیروهایش از سردشت وارد ایران شده اند و از پیرانشهر بیرون رفته اند. مى گفت من خودم شاهد این بوده ام و یا من مى روم تا عمق ٧٠ كیلومترى خاك عراق براى اینكه به طالبانى كمك كنم.

طالبانى ایمیج رادیكالى داشت. در مورد جلال طالبانى هم در درون كومه له احترام خودبخودى و غیر انتقادى وجود داشت. یعنی اینطور نبود كه مواضع او را نگاه كردی  و دیگر قبولش داریم. اولا خود طالبانى در فاز قبل همانقدر مائویست بود كه شما توصیف كردید(اشاره به صحبتهاى دیگر سخنرانان). او هم همین دعواى "تضاد"ها را از بر بود. اینها را خوانده بود و خودش از مائوئیستهاى آن دوره بود به اضافه اینكه یك شخصیت معروف و مسلحى شده بود كه داشت كارش را میكرد. علاوه بر اینها روابط او باكومه له خیلى خوب بود، یعنى یك حالت پدرانه حس می كرد. یادم مى آید كه در كنگره سوم قرار بود كه طالبانى بیاید و یك دفعه همهمه شد در محل كنگره. من گوشه اى نشسته بودم و سید ایوب نبوى آمد و گفت كه شما ناسلامتى رهبر یك سازمانى هستى، بلند شو و برو جلو مگر نمى بینى كه جلال طالبانى دارد مى آید؟ همه بلند شدند و جلال طالبانی با همه ابهت اش رفت توی سالن. اینطور نبود. اصلا انتقادى به طالبانى نبود. فكر مى كردی كه او سمبلى است. شاید با پرنس سیهانوك بخواهى مقایسه اش بكنى، وقتى كه با خمرهاى سرخ رفیق بود. او هم با ما است. اینطورى بود.

 در باره رهبرى كومه له

در مورد خود رهبرى كومه له، عبداله مهتدى و بچه هایى كه من دیدم می خواهم چند نكته اى را به عنوان یك ناظر خارجى بگویم.

اول از همه من از سعید یزدیان خاطرات خیلى خوبى دارم.  این درست است كه او راگرفتند، به او تواب گفتند و در آخر هم او را اعدام كردند. ولى سعید یزدیان مى توانست تا یك سال بعد از دستگیری اش خیلی از اتحاد مبارزانی ها را لو بدهد. یكى از كسانى را میتوانست لو بدهد، كه خانه اش یك لولایى بود براى این نوع كارها، خانه هایده درآگاهى بود. می دانست كه بارها در منزل هایده در آگاهى جلسه كومه له و اتحاد مبارزان كمونیست برگزار شده است. هنوز هم وقتی كه حمید تقوایى به تهران رفت كه بچه ها را براى كنگره ا.م.ك بیاورد  در منزل هایده در اگاهى مستقر شد.

سعید یزدیان تا یكسال بعدش میتوانست شرت و پرت همه ما را رو كند. میتوانست اسم هاى واقعى ما را رو كند و كارى كند كه همه بدانند. او این كارها را نكرد. من تصور نمى كنم كه سعید یزدیان نشست و لیست داد. من واقعا همیشه علاقه و محبت خاصى به او داشتم و وقتى هم او را دستگیر كردند واقعا خیلى گرفته شدم.

 تاثیر اولیه عمر ایلخانیزاده و سعید یزدیان روى ما واقعا مثبت بود. عمر آدم هنوز هم به نظر من شیرین و دوست داشتنى است. مصاحبت با عمر ایلخانیزاده همیشه براى من شیرین بود. دوست داشتم كه ببینمش و با او حرف بزنم. مواضعش به كنار و راستش خیلى سریع هم موضع اش را بسرعت عوض مى كرد و در نتیجه اختلافات حل و فصل مى شد. ولى شخص خودش برای خندیدن، بحث كردن و بى غل و غش داد و بیداد كردن خوب بود.

من وقتى به اردوگاه آمدم و رهبرى كو مه له را دیدم، واقعا احترام عمیقی به آنها پیدا كردم. ابراهیم علیزاده، عبداله مهتدى، شعیب ذكریایى، حمه سور، ایرج فرزاد، محمد شافعى، فاروق، فاتح شیخ، سید حسن قادرى و. .. همه شان خیلى آدم هاى فوق العاده شریف و بى غل و غشى به نظرم آمدند. براى من كه یك مدتى توى سازمانهاى چپی مشغول سر و كله زدن بودم براحتى مى فهمیدی كه چه تفاوت فرهنگ سیاسی اى این آدم ها دارند. یا براى مثال رهبرى سازمانهاى كوچك تهرانى که با آنها طرف میشدی. در آنها همیشه یك حالت توده خوری حس میشد، مثل رفتار این گروهها با ما كه می خواهند خودشان را بالا ببرند، تو را پایین بیاورند و مى خواهند بگویند كه من از تو بزرگترم و دستم دراز تره. یك حالت تفرعُن و رقابتى كه الآن براى مثال بین سازمانهای متفرقه اتحاد چپ كارگرى و طوفان و. .. مى بینى. این احساس را از خیلی شان می گرفتى. تازه نه تیپ هاى بالاشان. من هیچوقت رهبرى پیكار را ندیدم.

جواد قائدی خیلى رفیق خوبى بود. منتهى وقتى سر قرار رزمندگان مى رفتى از هر سه نفرى كه مى دیدى دوتاش آدم هایى بودند كه مى گفتى كاش زودتر این قرار تمام بشود و بروم خانه ام. ولى به نظر من كومه له یك عده آدم فهیم، اجتماعى، بى غل و غش و رفیق به نظر آمدند. یك فرهنگ دیگر. درست است كه از نظر سیاسى و تئوریك و كلیشه هاى سیاسى ای كه بحث می كردند از پیكار و رزمندگان عقب تر بودند، ولى وقتى پای صحبت عبداله مهتدی، یا ابراهیم علیزاده، شعیب ذكریایى، ایرج فرزاد، حمه سور و... مى نشستى مى دیدى كه اینها آدم هاى خیلی بالاترى از آن كسانى هستند كه من توى تهران براى مثال سر قرار مى دیدم. این كنتراست را مى دیدى و حس می كردى. براحتى مى شد دید كه طرف واقعى است. شاید به این دلیل كه رهبرعده زیادى بودند و مسئولیت هاى واقعى داشتند. صحبت پرتاپ كلیشه و یا براى مثال من مى گویم سوسیال امپریالیسم و تو بگو فلان، نبود. مساله داشتند. و مسائل شان فرق داشت. حتى در یك سطح اخلاقى هم آدم هاى راستگویى به نظرم آمدند. به شدت راستگو بودند. من حس نكردم كه اینها دارند ما را بازى مى دهند و یا دارند اداره مى كنند. فكر مى كردم كه دارند حرفشان را می زنند.

عبداله مهتدى به نظر من خیلى آدم مستعدى بود. او یكى از آدم هایى بود كه فکر میکنم حیف شد. به این خاطر كه نتوانست به جنگ ناسیونالیسم درونی خودش و آن انتظارى كه از خودش به عنوان یك رهبر كرد داشت، برود. احساسی كه توى خانواده اش در طول سالها از او ساخته بودند كه این عبداله عروج مى كند و به عنوان ناجى ای كه از طبقه حاكمه آمده، جماعت كردستان را نجات می دهد. توى گوشش خیلى خوانده اند كه این خیلی با استعداد است، خوب حرف مى زند، خوب مینویسد و مى تواند آدم بزرگى بشود. این تصویر را آنقدر با خودش حمل کرد كه به نظر من اگر یك لحظه مى نشست و بخودش می گفت كه من خودم را براى چه امری بزرگ مى كنم، اگر نگاه میکرد به اینكه خوب عزالدین حسینى این است، جلال طالبانى آن است و یه كیه تى( اتحادیه میهنی کردستان) این است، طور دیگری میشد.  هیچوقت ننشست به طور واقعى حزب دمكرات، یه كیه تى، ماموستا شیخ عزالدین حسینى و اینها را به عنوان پدیده های اجتماعى نقد بكند و بگوید كه من یك دریا با اینها اختلاف دارم. همیشه اینها را موئتلفین آتى و دوستان حال و آینده می دید و این را همیشه با خودش حمل مى كرد. از نظر شخصى به نظر من عبداله مهتدى آدم سالمی بود. آدمى بود كه میتوانست یاد بگیرد، حرف بزند. میتوانست رشد بكند و داشت رشد مى كرد. راستش یك درجه اى فكر مى كنم اگر مثلا كسى به جاى اینكه فعالیت سیاسى بكند، وظیفه اش این بود كه روى عبداله مهتدى كار بكند، وقت بگذارد و از عبداله مهتدى كسی را بسازد كه الان سهم داشته باشد. متاسفانه وقتى حس كرد كه در آن جمع مقابل راهش نمى دهند، به نظر من وقتى حس كرد كه آن جمع كانون كمونیسم كارگرى، آن جماعت كمونیست كارگرى با من موضع دارند و من را راه نمی دهند بر گشت به عقب تر از آنچیزى كه خودش تا آن لحظه آمده بود ؛ و رفت بغل كسانی قرار گرفت كه در آن لحظه قبولش داشتند. من اینطورى فكر مى كنم، و گر نه احساس اولیه اى كه من از او گرفتم فوق العاده آدم دلچسب، قابل مصاحبت و فهمیده اى بود. به نظر من عبداله مهتدى آدم مدرنى بود. راجع به مسائل فرهنگى كسى بود كه بسرعت خودش را با فرهنگ اروپایى تطبیق داد. هنوز هم فكر مى كنم هر چه قدر هم كه عقب گرد سیاسى كرده باشد، من باور نمى كنم كه عبداله از فرهنگ شخصی اش عقب رفته، یا رابطه اش با فرزند و همسر و رابطه اش با جامعه.

ابراهیم علیزاده هم همینطور. من همه آنها را آدم هاى خیلى دوست داشتنى مى دیدم كه به مجرد اینكه پایت را از كردستان بیرون می گذاشتى، دلت برایشان تنگ مى شد. من و ایرج به خصوص توى اون دوره یك مقدار فیلم هندى روى آن كوهها با هم بازى كرده ایم. شلوارمان را تا زانوها بالا مى كشیدیم و آواز سنگام مى خواندیم!

می خواهم بگویم كه تصویر من از آنها این بود كه یك عده آدم واقعى تر با مسائل واقعى تر بودند ولى از سطح نظرى جنبش و موقعیت ابژكتیوى كه با آن روبرو هستند، عقب تر هستند. اگر طرف توى تهران راه مى رفت مجبور نبود كه رعایت اهالى تهران را بكند و یكجور دیگر لباس می پوشید ولى آنجا فكر میكرد كه اگر من الان این اهل ده را برنجانم آخ آخ خیلى بد مى شود. طول كشید تا اینكه یكى بگوید خوب باید آنها خودشان را تغییر بدهند، تو چرا خودت را تغییر مى دهى؟ همه جاى دنیا مردم از ایده هاى پیشرفته تر تبعیت مى كنند و اینجا تو دارى خودت را به رنگ عقب مانده ها در مى آورى؟ فكر می كنم ترس از اینكه توده ها را از دست بدهیم و توده ها از ما دور شوند باعث شده بود كه حتى عقبگرد بیشترى از آن چیزىكه لازم بود، بكنند.

به هر حال تصویر عمومى من از كومه له این بود. الآن خیلى عوض شده اند و هیچ حكمى در مورد الآن آن آدم ها نمى توانم بدهم. ولی آن موقعى كه اولین بار اینها را دیدم فكر كردم كه ١٠ تا ٢٠ آدم حسابی گیر آورده ایم كه مى شود با آنها كار كرد و فكر مى كنم ٧ تا ٨ سال پای این تعهد ایستادیم و كار كردیم.

نوبت چهارم

اختلاف بر سر ماهیت اقتصاد ایران و نیمه مستعمره - نیمه فئودال و یا سرمایه دارى بودن جامعه شكاف اصلى بود و جدایى بود اساسا از مائوئیسم و این در تمام چپ ایران بود.

كومه له یك حوزه اى بود كه به طور عجیبى عقیده اى فوق العاده عقب مانده كه در مقیاس سراسرى هیچ كس به جز حزب رنجبران نداشت، را نگه داشته بود. در اردوى اپوزیسیون جمهورى اسلامى بود، رادیكال بود و داشت با جمهورى اسلامى جنگ می كرد ولى تزى كه داشت، تز یكى از عقب مانده ترین جریانات سیاسى چپ ایران بود كه در دفتر بنى صدر كار مى كرد. در نتیجه این یك تناقضى بود. شكاف بر سر اینكه ایران سرمایه دارى است و یا نه بر مى گردد به اختلافات بخش منشعب سازمان مجاهدین م ل، به اختلاف بین پیكار و تقى شهرام. این بحث خیلى قدیمى ترى است كه ماهیت اقتصاد ایران چى هست؟ سرمایه داری ایرانی؟ راه رشد آن چى هست؟ كه جریانات موسوم به ،"خط ۲" راه رشد غیر سرمایه داری را مطرح مى كردند. آن موقع این قطب بندى وجود داشت. خیلى طبیعى بود كه دیگر به ایران نگوئیم نیمه مستعمره - نیمه فئودال و اینكه این یك موضع عقب مانده اى است، مستقل از هر اتحاد مبارزانى، بحث مى شد. به یك معنى این بحث از آن ورى بود. این بحث مقدم است بر شکل گیری اتحاد مبارزان كمونیست و توى چپ وجود داشت. خود اتحاد مبارزان كمونیست بر بستر این بحث بوجود آمد كه بیاید در مقابل یك برداشت هاى خلقى و مائوئیستى، یك بحث مثلا لنینى را مطرح كند. در نتیجه این خیلى طبیعى است.

چیزی كه الآن براى من جالب است، خودبخودى بودن و غیر سیستماتیك بودن این پروسه در داخل كو مه له است. چون تصویرى كه در بیرون است این است كه یك عده اى رفته اند، كتابهایى را خوانده اند و گفته اند كه بیایید كه بحث كنیم. استنباط من الآن این است كه كومه له بطور خودبخودى از مواضع قبلى اش، كه دیگر بدرد نمى خورد، دست بر مى دارد و مى رود روى یك مواضع جدیدتر و رادیكال ترى و این جالب است كه قبول كرده كه از اتحاد مبارزان كمونیست اسم ببرد. چون با همین مواضعی كه شما مى گویید میتوانست برود طرفدار رزمندگان بشود. چرا به اتحاد مبارزان دست می برند و نرفت به طرف پیكار و یا رزمندگان، ظاهرا بر میگردد به ادبیاتى كه رزمندگان و پیكار نداشتند، و اتحاد مبارزان داشت. چون با آن رادیكالیزاسیونى كه توى كومه له شد میتوانست حتى برود روى مواضع پیكار. احتیاجى نبود كه بیاید روى مواضع اتحاد مبارزان كمونیست با این درجه (و سطح)بحثى كه شما مى گویید مى كردید. فكر میكنم كه ادبیات اتحاد مبارزان اینجا مهم میشود.

یك استنباط كه بعدا وقتی به كردستان آمدم، گرفتم این بود كه حس کردم كمیته مركزى كومه له از یك طرف جناح رادیكال و پیشرو تشكیلاتش است واز طرف دیگر دارد یك رادیكالیسم پنهان و وسیعترى را كنترل میكند. اجازه نمی دهد. یعنى فشار از پایه كو مه له كه بیاید به سمت اتحاد مبارزان. باید دراتحاد مبارزان را قفل میكردى كه كادرهاى كومه له به آن مراجعه نكنند. وقتی كه به كردستان رفتیم، ما یك قرارى داشتیم  و آن این بود كه ما از كومه له عضو نمى گیریم و هیچ سمپاتی به انشعاب و جداشدن از كو مه له و آمدن توی اتحاد مبارزان نشان نمی دهیم و به تشكیلات خودمان گفتیم كه باید مواظب باشید و جلو هر سوء تعبیری را بگیریم و این را بصورت قرار کتبی دادیم. و گفتیم كه اتحاد مبارزان در كردستان راسا عضو گیرى نمیكند و رهبرى كومه له را نیروى موجه تغییر كو مه له میداند. ما این را در داخل اتحاد مبارزان بحث كردیم. ولى خیلى روشن بود كه در پایه كومه له بخصوص در مورد مسائلى مثل برخورد به مذهب، برخورد به زن، بر خورد به شورا، مسئله تئورى و حتى مناسبات درون تشكیلاتى؛ اتحاد مبارزان را كرده بودند مبنا و الگوی خودشان. (این پایه) داشت به رهبرى اش انتقاد مى كرد  و حتی ما شده بودیم مثل خاتمى كه چیز هائى داریم ولى نمیتوانیم بگوییم! نمیتوانستیم دهانمان را باز كنیم و انتقاد كنیم چون فكر میكردیم كه پروسه را تضعیف میكردیم. یك مدتى مثل یك چوب دو سر طلا بودیم در آنجا. و فكر می كنم كه بخشى از كادرهاى كو مه له هم دلخور می شدند كه چرا آنها را به درون سازمان خود راه نمی دهیم؟ چرا نمی آیند پاى اینكه مثلا كمك كنند كه این گرایش در فلان ناحیه تقویت بشود.

كومه له حتى بعد از اینكه خط اتحاد مبارزان را قبول كرد، از رزمندگان راست تر بود. حتى بعد از اینكه رفت روى مواضع اتحاد مبارزان در حركت هاى سیاسى اى كه داشت انجام میداد، در کنار راست چپ های "خط ۳" تهران می افتاد.

برای مثال رابطه اش با مذهب. كو مه له از كاندیداتورى رجوى براى ریاست جمهورى اسلامى دفاع كرد. نقدى نداشت روى این پروسه. تا یكسال بعدش خسرو داور داشت ده به ده میرفت و میگفت كه جواب این آخوندها را بدهید. چرا روى آنها صحه میگذارید؟ چرا مذهب  قاطى فرهنگ سازمانى است؟ چرا رابطه زن و مرد و حتی تا  ٦ ماه بعد از آن پروسه، زن مسلح توى كو مه له نمیتوانست وجود داشته باشد؟ و بایستی چار قد سرش میكرد و جیره سیگار نداشت. در صورتیكه در رهبرى رزمندگان زن بود و داشت با سر باز و بدون روسری(خلقی) سیگار میكشید و تبلیغات میكرد. میخواهم بگویم كه كو مه له پوپولیسم را در مقیاس خودش نقد كرد. ولی در مقیاسی كه اتحاد مبارزان داشت در سراسر کشور نقد میكرد، هیچوقت وارد آن نشد. بحث كمونیسم كارگرى كه آمد تازه پذیرفتند.

وقتى كومه له تصمیم گرفت از آن دیدگاه عقب مانده اش ببرد، به نظر من نگاه كرد به آلترناتیوهائى که هست و نه آلتر ناتیوهایى كه وجود نداشت. رزمندگان یك آلترناتیو نقد پوپولیسم نبود. یك ذره هم اگر میخواستی پوپولیسم را نقد كنى می بایستى بروی جریانی را پیدا میكردى كه دارد پوپولیسم را نقد میكند. در نتیجه به نظر من ادبیات كلیدى بود. و الا چرا باید بیاید سراغ اتحاد مبارزان؟ میتوانست برود سراغ پیكار. پیكار هم همانقدر رادیكال بود. این دیگر بر میگردد به ادبیات ا.م.ك كه حتی در خود تهران باعث دردسر مردم شده بود. انتقاد از تفكر مائوئیستى - خلقى فورا تداعی مى شد با ا.م.ك ونه باچیز دیگرى و نه با رزمندگان.

كومه له در مقطعى به سمت اتحاد مبارزان می چرخد كه پیكار دارد منحل میشود. وقتی پیکار منحل میشود دیگر نمیشد، پیکاری شد. اگر كو مه له یكسال قبلش و آن شرایط  در  كردستان  وجود داشت، مجبور میشد كه اگر بخواهد مواضع خودش را نقد بكند، برود توى كنفرانس وحدت. نمیرفت با اتحاد مبارزان کمونیست. كومه له در مقطعى چرخش میكند كه تنها آلترناتیو، چرخش بسوی اتحاد مبارزان است. نمیتوانى چرخش بكنی و بروى توى رزمندگان كه خودش دارد منحل مى شود.

در نتیجه اتحاد مبارزان تنها خط معتبر در مقابل آن خط قدیمى است. محتواى نظر ا.م.ك آنقدر تعیین كننده نیست كه اعتبار نظری ا.م.ك حتى در سطح پیکار (بیشتر بود).

این دیگر موقعى است كه ا.م. ك، رزمندگان را قاچ كرده، پیكار را قاچ كرده. آنها هم سعى كردند یعنى "كمیسیون گرایشی" پیكار رفت سراغ كو مه له. مفصل با كو مه له صحبت كردند ولى كومه له قبول نكرد. من نوارهای مسئول پیکار( که فکر میکنم سپاسی آشتیانی بود) را گوش داده ام. به نظر من بحران پیكار و رزمندگان و اینكه دیگر آنها نمیتوانستند خودشان را نگه دارند تا چه برسد كه راه نجاتى براى كومه له باشند، اتحاد مبارزان را به صورت دو فاكتو به تنها آلترناتیو تبدیل كرد. اگر یكسال قبل بود كومه له میرفت توى كنفرانس وحدت و میشد یكی از نیروهاى آنجا و میرفت روى خطی شبیه پیكار. من اینطور فكر میكنم.

دقیقا بحثى كه اینجا هست نشاندهنده این است كه یك پلمیك محتوایى و اساسی راجع به تفاوت ما و پیكار در جریان نیست. اگر از رهبرى كومه له می پرسیدى تفاوت پیکار و ا. م. ک چیست میگفت یا نمیداند و یا مطمئن نبودند که این اختلاف چیست. ولى دیگر از تهران فقط  نور اتحاد مبارزان به كردستان میرسد. هیچ قطب نماى دیگرى در آن مقطع وجود نداشت. ولی یكسال قبلش من مطمئن نیستم. تردیدها وجود داشت. "پراتیكى" آمدند سراغ اتحاد مبارزان. پایه سازمانى کومه له نه، ولى بخشى از رهبرى كومه له پراتیكى و از سر درك مصلحت زمان آمدند با اتحاد مبارزان كمونیست.

به نظر من چرخش کومه له بسوی اتحاد مبارزان بیشتر از اینکه یک انتخاب تئوریک باشد، یک انتخاب سیاسی بود. به نظرم "مصلحتی" هم نبود، چون این تعبیر حرکت مهم کومه له را کوچک میکند. این مساله که چه خطی در چپ ایران "زنده" است، فاکتور مهمی در انتخاب اتحاد مبارزان است. وقتی یک رزمندگانی میخواست بیاد با اتحاد مبارزان کار کند، ۵۰ کتاب میخواند، کلی پلمیک میکرد، بحث میکردند تا از این سازمان بروند به سازمان دیگری، عین حوزه علمیه! ولی وقتی کومه له تصمیم گرفت به نظر میامد که بالای آن یک انتخاب سیاسی میکند که خط فعلی ما غلط است، خط اتحاد مبارزان به نظر درست می آید، آلترناتیو دیگری نیست. یک مقدار هم باعث اعتبارشان شد. چون تصمیم شان سریع و روشن بود. پیکار هم میتوانست به این نتیجه برسد که هیچوقت نرسید. اگر نه اوضاع یک طور دیگری میشد. این نکته و این موضع برای من جالب است.

بحث کومه له هنوز یک جلسه دیگر و با پانل وسیعتری لازم دارد که از این مقطع، که تازه هنوز به کنگره ۲ کومه له رسیده ایم، تا مقطع جدائی کمونیسم کارگری و مسائل سال ۱۹۹۱ را بپوشاند.

------------------

 این متن از روی نوارهای دیجیتایز شده سمینار تاریخ شفاهی کومه له که در ژانویه سال ۲۰۰۱ با شرکت منصور حکمت، حسین مرادبیگی و ایرج فرزاد در لندن برگزار شد، توسط داریوش نیکنام پیاده و تایپ و مقابله شده است. متون یک بار دیگر توسط ایرج فرزاد مقابله و ادیت شده است. در جملات فقط برخی کلمات از شکل محاوره ای تغییر داده شده اند. برخی کلمات که در داخل پرانتز آمده اند، توضیح نکاتی است که در بحث به آنها اشاره شده اند.

 ----------------------------------------

 

 فایل پی دی اف ۲ ضمیمه نوشته: "شما بگوئید من چه فکر میکنم"

http://www.iraj-farzad.com/os-2z.pdf