نگاهی به عبارت نژاد و نژاد پرستی

شیوا سبحانی
June 10, 2020

 

 

نگاهی به عبارت نژاد و نژاد پرستی

با قتل جرج فلوید موجی از اعتراضات کوچک و بزرگ در سراسر جهان به راه افتاد. هر آنکس که علیه تبعیض و بی عدالتی مبارزه می کند و یا آن را بر نمی تابد به نوعی سهمی کوچک یا بزرگ را در این اعتراضات ادا کرد.  این جنایت هولناک و عروج فاشیسمی که در آمریکا و اروپا و حتی کشورهای پیرامونی چون ایران در جریان است(مشخصا در رابطه با مردم افغانستان) باعث شد جریانات چپ و کمونیست ایرانی هم ، با صدور اطلاعیه ها مواضع خود را اعلام کنند. چیزی که برای من جالب بود استفاده از ترم "نژاد و نژادپرستی" بود.

تقریبا مطمئن هستم که تمام کسانی که موضع سیاسی خود را با نابودی نظام سرمایه داری و لغو مالکیت خصوصی همسو می بینند با این جمله ی لنین توافق دارند که مادامی که توده ها پی نبرند که پشت هر عبارت و یا کلمه ای منافع طبقاتی نهفته است قربانیانی بیش نخواهند بود(نقل به مضمون). این گفته ی لنین ریشه در تجزیه و تحلیل ماتریالیستی، علمی و روشن بینانه ای دارد که هنوز هم بسیار معتبر است آن هم در برحه ای از تاریخ، که علومی مانند بیولوژی و فیزیک فاصله ای بسیار با پیشرفتهای تاکنونی داشته اند. این خصوصیت تجزیه و تحلیل دیالکتیکی ماتریالیستی است که این ژرف بینی را ناشی می شود. ادبیات چه در گفتار و چه نوشتار یکی از برساخته هایی است که به علت زنده، پویا و جاری بودنش قادر به این است که ارزشهای نظام ستمگرانه و روابط کالایی حال حاضر و حتی پیش از آن یعنی فئودالی را به صورت خودکار تولید و بازتولید کند.حتی زبانشناسان دانش آموخته ی سیستم بورژوازی اذغان دارند  که زبان یکی از پدیده هایی است که توان بسیاری دارد تا به  تولید و بازتولید هویت افراد در قامت جامعه خدمت کند. البته این هویت هویتی که توسط طبقه ی حاکمه به توده ها حقنه می شود. برای مثال کلمه ی ضعیفه که ما با آن بیگانه نیستیم و یا همان سیاه سر در ادبیات و گفتار دری، فقط یک کلمه نیست بلکه موقعیتی از زیردست، نابرابر، تحقیر شده ، تابع، شبه انسان و مایملک را نمایندگی می کند. بنابراین طبیعی است کسانی که برای رهایی زنان مبارزه می کنند از ادبیاتی متفاوت از ادبیات مثلا مذهبیون و یا مردسالارها و یا کسانی که زنان را فقط ابژه ی جنسی می بینند، برخوردار باشند. ضعیفه از ادبیات انسانهای مترقی به دور افتاده چرا که توضیحات کافی و همه گیرو اثرات مخرب چنین کلماتی پذیرفته شده است.

به خاطر دارم چند سال پیش در شهر سنندج وقتی در یکی از هشت مارسها اصرار لجوجانه ای روی جمله ی  زنان ناموس هیچ کس نیستند، کردیم، اهمیت و ضرورتش آنقدر روشن و مسجل بود که تا همین امروز هم ادامه دارد. متاسفانه قتل رومینا و تمام قتلهای ناموسی واقعیت این ضرورت است .آن وقتها هم کسانی که فکر می کردند ما مته به خشخشاش می گذاریم و آوردن این جمله آنقدرها هم لازم نیست. استدلالشان این بود که  در یکی از بندها برابری کامل زن و مرد را مطالبه کرده ایم و این شامل قتل ناموسی هم می شود و.....  اصرار آن زمان ما را وقت تلف کردن می دانستند. اما آن جمله را گنجاندیم و فریادش زدیم.

این مسئله در مورد ترم "نژاد و یا نژاد پرستی " صادق است. نژاد پرست و نژاد پرستی عبارتهای نادرستی هستند که اتفاقا نادرستی شان از همان منطق ایدئالیستی سرچشمه می گیرد که انتظار می رود برای کمونیست ها روشن باشد. ما می دانیم این بورژوازی قرن نوزدهم بود که با استفاده از شبه علم های خرافی و بر مبنای روابط تولیدی و رشد نیروهای مولده آن زمان واتفاقا برای توجیه آن، ترم نژاد را با تعریف رنگ پوست، رنگ چشم و... فرموله کرد. جای تاسف است که هنوزکسانی که خود را کمونیست می نامند مبنای تجزیه و تحلیلشان در رابطه با چنین ادبیاتی، مبنا قرار دادن  این گزاره های فریبای بورژوازی قرن نوزدهم است. اما واقعیت علمی غیر از این است. مهم است با دقت هرچه تمام تر به پوچ، غیرعلمی و مخرب بودن چنین ترمهایی در زبان تاخت. چراکه انسان یک نژاد بیشتر ندارد. وقتی انسان یک نژاد بیشتر ندارد پس بنابراین عبارت نژاد پرست و نژاد پرستی هم غلط است.  وقتی می گوییم نژاد پرستی، یعنی قائل به این هستیم که انسانها نژادهای مختلفی دارند. ما چاره ای نداریم که به این مسائل در ادبیات برخورد کنیم اگر خود را مترقی، چپ و کمونیست می دانیم،  ناگزیریم که ادبیات خود را تولید کنیم. اگر بنا باشد بر طبق آنچه کارل مارکس فرموله کرده که دو گسست و چهار کلیت به معنای محو کلیه تمایزات طبقاتی، محو کلیه روابط تولیدی که این تمایزات را تولید می کند، محو کلیه تمایزات اجتماعی که از این روابط تولیدی بر می خیزد و به آن خدمت می کند، محو کلیه افکار کهنه ای که مربوط به این تمایزات طبقاتی و اجتماعی است پس لازم است به معانی کلمات، ادبیات در نوشتار و گفتار، ترمها و معانی  ضمنی ای که حامل مناسبات با جهت گیری تاریخی و طبقاتی است، توجه شود.

نهم ژوئن