همستیزی ِ خلق و امپریالیسم: فروکاستن ِ همستیزی ِ دیالکتیکی به دشمنی ِ ملییتی

خدامراد فولادی
November 05, 2019

همستیزی ِ خلق و امپریالیسم: فروکاستن ِ همستیزی ِ دیالکتیکی به

دشمنی ِ ملییتی

مارکس نیروی محرک ِ تاریخ در میانه ی دو کمونیسم را همستیزی( تضاد ) ِ وحدت مندِ مالکییت ِ خصوصی بر ابزار ِ تولید و کار ِ اجتماعی می داند. پیش و پس از این همستیزی، همستیزی ِ وحدت مند ِ انسان ِ کارورز ِ اندیشه ورز است با طبیعت و قوانین ِ جبری آن که در فرآیند ِ کار و تولید ِ اجتماعی و تکامل ِ تاریخی ِ انسان به شناخت او در می آیند. همستیزی و فرآیند ِ رو به تکاملی که تا انسان بر روی زمین هست وجود خواهد داشت. در واقع این فرآیند، مراحل ِ تدریجی ِ گذار ِ انسان از شناخت ِ ساده به شناخت ِ پیچیده، و از نا آگاهی به آگاهی ازساده ترین حالت و محتوا تا پیچیده ترین حالت و محتوای آن است. یا به عبارتی، شناخت ِ مرحله به مرحله و گام به گام ِ حقیقت های مشخص ِ ماده ی در حرکت در شکل ِ پدیده های گونه گون ِ طبیعت ِ پایان ناپذیر ِ آن و از جمله جامعه ی انسانی است.

همستیزی ِ کار ِ اجتماعی و مالکییت ِ خصوصی بر وسایل ِ تولید که در هر دوران ِ تاریخی ِ معیین با تغییر ِ شیوه ی تولید و روابط ِ تولیدی و فرارفت ِ تکاملی ِ جامعه ی انسانی بر عهده ی دو طبقه ی اجتماعی ِ مشخص به عنوان ِ کارگزاران ِ تاریخی ِ دوران ِ معیینی قرار می گیرد، یک همستیزی ِ جنبی و حاشیه ای در کنار ِ همستیزی ِ حیاتی- تاریخی ِ انسان به مثابه ِ وحدتی نوعی و برآمده از تکامل ِ قانونمند ِ طبیعت ِ جاندار است.

به طور ِ مشخص، در دوران های مختلف ِ تاریخی، برده داران و برده گان، سپس اربابان( فئودال ها) و رعییت ها( دهقانان)، و در دوران ِ سرمایه داری بورژوازی و پرولتاریا کارگزاران( طبقات) ِ مختلف المنافع ِ تاریخ ِ تا کنونی ِ جامعه ی انسانی و حاملان و عاملان ِ همستیزی ِ  مالکییت ِ خصوصی بر ابزار ِ تولید و کار ِ اجتماعی بوده اند. امروزه این همزیستی و همستیزی ِ تاریخی دورانی ِ دیالکتیکی در کلییت ِ همبسته ی آن بر عهده ی دو طبقه ی بورژوازی و پرولتاریاست. اگرچه در کنار ِ این همستیزی ِ قانون مند و هنجارمند ِ تاریخی، به دلیل ِ ناهمترازی ِ اقتصادی اجتماعی ِ ناشی از عقب مانده گی ِ برخی جامعه ها و ازجمله ایران، بقایای فرماسیون های پیشاسرمایه داری نیز وجود دارد که موجب ِ به تاخیر افتادن و به حاشیه رفتن ِ همستیزی ِ اصلی ِ این دوران در این جامعه ها شده است. به طوری که تا این بقایا که بر مناسبات ِ سیاسی و اجتماعی و ایدئولوژیک ِ جامعه هم چیره گی دارند از کرد و کارهای سیاسی اقتصادی و ایدئولوژیک ِ تحمیل شده از دولت و حاکمییت به جامعه زدوده نشوند، و جامعه در چارچوب ِ فرماسیون ِ غالب ِ سرمایه داری ِ هنجارمند قرار نگیرد در همچنان بر پاشنه ی عقب ماندگی خواهد چرخید و جامعه همچنان در حبس ِ مناسبات ِ پیشاسرمایه داری خواهد بود.        اما، همستیزی ِ تاریخی دورانی ِ ما چیست و چرا فقط آن است که تعیین کننده ی مسیر ِ تکامل ِ اجتماعی و تاریخ ِ انسان است . همستیزی ِ تاریخی دورانی ِ دوران ما عبارت است از ناهمخوانی و بی تناسبی ِ برخورداری از فرآورده های تولید ِ اجتماعی ِ آنان که فقط با  نیروی کارشان زنده گی می کنند و کم ترین بهره مندی از تولید ِ اجتماعی را دارند- چرا که از نیروی کارشان بهره کشی در شکل ِ ارزش ِ مصرفی و اضافی می شود-، وآنان که به دلیل ِ مالکییت شان بر سرمایه و ابزار ِ تولید ،هم دولت و حاکمییت را در اختیار دارند ، هم  از قبل ِ بهره کشی ازنیروی کار سرمایه شان را به طور ِ تصاعدی افزایش ِ می دهند و هم بیش ترین بهره مندی و برخورداری از فرآورده ها و امکانات ِ اقتصادی اجتماعی دارند. داشتن و نداشتن ِ مالکییت بر وسایل ِ تولید و سرکرده گی ِ طبقاتی در شکل ِ سازمان یافته ی دولت اگرچه در فرآیند ِ تکامل ِاجتماعی و در میانه ی دو دوران ِ کمونیسم یک ضرورت ِ تاریخی است،اما امری « خداخواسته» و « پیشانی نوشت» ِ جامعه نیست که نتوان بر آن غلبه نمود و آن را از فرآیند ِ تکامل زدود، بلکه خود ِ همستیزی ِ کار و مالکییت و ساز و کارهای اقتصادی اجتماعی و سیاسی ِ موجود در برهه ای از تکامل ضرورت ِ آن را نفی و پرولتاریای کارگزار ِ فرارفت ِ دوران را عامل ِ رفع و حل ِ این همستیزی ِ تاریخی در پیشرفته ترین حالت ِ آن خواهد نمود.

در همین جا توضیح دهم که به نظر ِ من همستیزی در مفهوم ِ تاریخی و سلطه گری ِ طبقاتی، دقیق تر و رساننده تر از مفهوم ِ تضاد است. زیرا همستیزی در یک وحدت ِ مادی سیستمی ِ مشخص مانند ِ جامعه  به معنای با هم بودن و درعین ِ حال با هم ستیزه داشتن ِ دو طبقه ی تاریخی بر سر ِ کسب ِ هژمونی ِ طبقاتی و میزان ِ بهره مندی و برخورداری از فرآورده ها و دستآوردهای تولیدی تاریخی است. در حالی که تضاد حامل و رساننده ی چنین مفهومی نیست. از این رو، همستیزی ِ تاریخی- دورانی که امری موقتی و تاریخن گذرا در وحدت ِ دیالکتیکی و مادی تولیدی ِ جامعه ی انسانی در کللیت و جزییت ِ همبسته و همپیوسته ی آن و در عین حال عامل ِ بقا و پیشرفت و تکامل ِ جامعه است و بدون ِ آن تکاملی در  میان ِ دو کمونیسم ِ تاریخی وجود نخواهد داشت،در کارکرد و مفهوم ِ تکاملی اش هرگز به معنای دشمنی و کین ورزی ِ انسان با انسان و ملت با ملت نیست، اگرچه می تواند درمقاطعی از تاریخ بنا به اراده ی یک دولت و حاکمییت ِ طبقاتی خصلت ِ ناسیونالیسم ِ عظمت طلبانه یافته و درتضاد با تکامل ِ تاریخ تغییر ِ ماهییت داده و  یکی از عوامل ِ ایجاد کننده ی جنگ ها و تجاوزات ِ ملت ها و اقوام برای حفظ ِ منافع ِ موجود یا کسب ِ منافع ِ جدید و تصرف ِ سرزمین علیه ملت ها و مردمان ِ دیگر سرزمین ها و کشورها نیز باشد. با اینهمه اما، همستیزی ِ تاریخی - طبقاتی، از جنبه ی تئوریک و خصوصن از دیدگاه ِ ماتریالیسم ِ تاریخی، کم ترین نسبتی  نه با دشمنی ِ انسان با انسان و ملت با ملت دارد، و نه بالاخص توجیه کننده ی ضدییت و خصومت ِ ملت ِ عقب مانده با ملت پیشرفته است. همچنان که مارکس ِ دیالکتیسین و تکامل گرا در پیشگفتار بر جلد یکم کاپیتال گفت « کشور ِ کم توسعه یافته در کشور ِ پیشرفته آینده ی خود را می بیند»، نیز به این معناست که یک جامعه ی عقب مانده ناگزیر است همان مراحلی را از سر بگذراند که جامعه ی پیشرفته از سر گذرانده تا همچون آن واجد ِ گذار به مرحله و دوران ِ عالی تر ِ سوسیالیسم و کمونیسم گردد. نه آنکه کشور و جامعه ی پیشرفته را دشمن ِ خود تلقی کرده و خواهان ِ نابودی ِ آن باشد.( فاشیسم غیراز این نیست که همستیزی ِ دیالکتیکی ِ کار و مالکییت را که یک همستیزی ِ موقتی وگذرا در تاریخ ِ انسان است، تبدیل به دشمنی ِ ملت باملت کنی وخواهان ِ نابودی ِ ملت ِ غیر ِ خودی شوی- امپریالیسم موقعییت ِ تاریخی دورانی ِ یک ملت، یعنی هستی ِ اجتماعی- اقتصادی ِ آن است-. حتا کارگران ِ خود ِ کشورهای پیشرفته( امپریالیستی) اگر بخواهند علیه رژیم و دولت ِ خود شعار دهند باید شعار ِ نابودباد مالکییت ِ خصوصی بر وسایل ِ تولید، و برقرارباد سوسیالیسم دهند ونه شعار ِ مرگ بر رهاوردهای تاریخی جامعه( ملت) ام که نظام ِ اقتصادی اجتماعی ِ سرمایه داری و دولت ِ بورژوایی یکی از آن رهاوردها ی تاریخی- تکاملی است و ازاین رو این شعار،  شعاری به غایت ارتجاعی و فاشیستی است و نه راهبرد ِ پرولتاریایی که باید دولت ِ موقت ِ خود رابرپایه های مادی ِ حاضر و آماده ی نظام ِ موجود ِ بورژوایی، فقط با لغو ِ مالکییت ِ خصوصی ِ سرمایه داران بنا کند تا بتواند به فاصله ی اندک کمونیسم ِ بی طبقه و دولت را در جهان مستقرنماید.ونه فاشیسمی که  نمونه اش را فقط می توان در دشمنی ِ دینی- مذهبی ِ معتقدان به یک دین(امت) با معتقدان به ادیان ِ غیرخودی( امت های دیگر) مشاهده نمود.).

این لنین بود که در تقابل با نظرات ِ مارکس و ماتریالیسم ِ تاریخی، و از جایگاه ِ ناسیونالیسم ِ عظمت طلبانه ی روسی( بخوانید مقاله ی« درباره ی غرور ِ ملی ِ ولیکاروس ها» را در جلد دوم مجموعه ی آثار. ترجمه ی پورهرمزان. ص.1077- 1081) با مطرح نمودن ِ ضدییت ِ خلق ها با امپریالیسم، دشمنی با جامعه ها و ملت های پیشرفته را جایگزین ِ همزیستی ِ همستیزانه ی طبقاتی ِ کار ِ اجتماعی و مالکییت ِ خصوصی نمود و با این درک و گرایش ِ مرتجعانه آستانه ی سوسیالیسم را از کشورها و جامعه های پیشرفته به جامعه های عقب مانده ی آسیایی با اکثرییت ِ بزرگ ِ دهقانی- روستایی منتقل نمود، و تحقق ِ سوسیالیسم و کمونیسم را ده ها سال و بلکه بیش تر به تاخیر انداخت.

لنین، امپریالیسم به مثابه ِ یک دوران را سال ِ 1916 وارد ِ بحث ها و پلمیک های خود با مارکسیست ها نمود در حالی که پیدایی ِ آن را به اواخر ِ سده ی نوزدهم و به طور مشخص سال ِ 1900 نسبت می دهد، و با این کار خود و پیروان اش را گرفتار ِ چندین ناسازنمایی و ضد ونقیض گویی ِ آشکار ِ نظری و تاریخی دورانی نمود: چرا لنین با آنهمه ادعاها تا سال ِ 1916 متوجه عصر ِ جدید با خود ویژگی های تولیدی مناسباتی اش در کرد وکارهای تاریخ ِ انسانی نشده بود؟ آیا غیر از این است که این تاخیر ِ شانزده ساله دلیلی غیراز نا همخوانی ِ آنچه ادعا می کرد با آنچه عمل می کرد داشت؟ واقعییت این است که اگر 1900 پایان ِ عصر ِ سرمایه داری ِ زمان ِ مارکس و انگلس- آنچنان که او درجایی گفت حیف که مارکس و انگلس زنده نماندند تا عصر جدید امپریالیسم را به چشم ببینند!- و آغاز ِ دوران ِ لنین و لنینیسم است، پس چرا او شانزده سال بعد آنهم زمانی که مصمم به کسب ِ قدرت ِ سیاسی در غیاب ِ طبقه ی کارگر ِ دراکثرییت و آگاه بود آن را اعلام و خلق و دهقانان و روستاییان و حزب ِ خودش را نیروی اصلی ِ انقلابی قلمداد کرد که از نگاه ِ مارکس و ماتریالیسم ِ تاریخی تنها نیروی عمل کننده و به پیروزی رساننده اش پرولتاریاست، و او با این بدعت گذاری خط ِ بطلان بر همستیزی ِ دیالکتیکی ِ کار ِ اجتماعی و مالکییت ِ خصوصی ِ یک دوران ِ مشخص موسوم به سرمایه داری و در نتیجه بر انقلاب ِ پرولتاریایی کشید؟ تمام ِ آثار ِ لنین را بخوانید. خواهید دید او نه به همستیزی ِ دیالکتیکی ِ کار و مالکییت اعتقاد داشت و نه از این رو به انقلاب ِ تاریخی- طبقاتی و پرولتاریایی ، و به همین دلیل هم هیچگاه این همستیزی ِ تاریخی دورانی را در تحلیل های سیاسی اش دخالت نداد.                انگلس، طبیعت را که شامل ِ جامعه ی انسانی و سازوکارها و کرد وکارهای آن هم می شود، آزمایشگاه ِ دیالکتیک می داند. این به آن معناست که تئوری، کشف و شناخت و بیان ِ قوانین ِ دیالکتیک ِ حاکم بر پدیده های مادی است و نه اختراع ِ قانون. به بیان ِ دیگر، انسان ِ کارورز ِ اندیشه ورز دیالکتیک ِ موجود در پدیده های مادی را در فعالییت های عملی و علمی عقلانی ِ دگرگون ساز ِ خود در طبیعت و جامعه کشف و بر طبق ِ این دیالکتیک عمل ِ دگرگون ساز انجام می دهد، نه آنکه قوانین را درذهن ِ خود و به اراده ی خود بسازد و بر پدیده اعمال کند. از این رو، دیالکتیک ِ همزیستی و همستیزی ِ دو طبقه ی اجتماعی ِ تاریخی دورانی ِ سرمایه داری یعنی بورژوازی ِ مالک ِ ابزار تولید و پرولتاریای مالک ِ نیروی ِ کار نه اختراع ِ مارکس و انگلس بود و نه منحصر به برهه ی زمانی ِ آنها، بلکه قانون ِ تاریخن روایی است که تا زمانی که این فرماسیون و این دو طبقه با دو گونه مالکییت ِ همزیست و همستیز وجود دارند روایی خواهد داشت. تنها راه ِ برون رفت از این حتمییت ِ دیالکتیکی ِ تاریخی دورانی نیز رفع و حل ِ همستیزی است به نیروی آگاهی و اتحاد ِ آگاهانه و هدفمند ِ خود ِ پرولتاریا به عنوان ِ یک سویه ی همزیست و همستیز، و نه هیچ فرد یا گروه یا فرقه و دار و دسته به نیابت از سوی او.               خلق در مفهوم ِ لنینی ِ آن، نه با امپریالیسم همزیستی و وحدت ِ ارگانیک دارد و نه از این رو می تواند همستیزی ِ رو در رو داشته باشد، چرا که با آن وحدت ِ تولیدی مناسباتی ندارد. این که گفته شود خلق یا حتا کارگران ِ یک کشور و جامعه ی عقب مانده با مناسبات ِ پدرشاهی ِ پیشاسرمایه داری با بورژوازی ِ یک کشور ِ پیشرفته همستیزی دارند نشان از فقر ِ تئوریک و فقدان ِ درک و شناخت ِ ماتریالیستی- دیالکتیکی و خصوصن فقدان ِ شناخت از ماتریالیسم ِ تاریخی دارد. خلق یا مردمان ِ جامعه ی عقب مانده با بورژوازی به طور عموم، و خصوصن بورژوازی ِ کشورهای پیشرفته و حتا بورژوازی ِ جامعه ی خودی فقط می تواند دشمنی ِ تاریخی دورانی داشته باشد و نه همستیزی ِ دیالکتیکی. یعنی همان خصومتی که همین امروز حاکمان و کارگزاران رژیم ِ ایران با کشورهای اروپایی، آمریکا و دیگر کشورهای« امپریالیستی و استکباری» دارند. لنین نیز با چنین درک و از چنین جایگاه ِ واپس گرایانه ی ضد ِ تکاملی بود که ضدییت با امپریالیسم را جایگزین ِ همستیزی ِ طبقاتی نمود.

مارکس گفت در انقلاب ِ اجتماعی( طبقاتی) ِ دوران ِ سرمایه داری از سلب ِ مالکییت کننده( بورژوازی ِ خودی) سلب ِ مالکییت می شود. یعنی: همستیزی فقط میان ِ دو طبقه ی اجتماعی ِ همزیست است و نه میان ِ « جابلقایی ها و جابلسایی ها» ی این سو و آن سوی عالم! چرا که میان جابلقایی ها و جابلسایی های این سو وآن سوی عالم ممکن است دشمنی بر سر ِ خیلی چیزها و ازجمله مهم ترین اش دشمنی میان ِ ایدئولوژی ِ تاریخ منقضی ِ پدرشاهی و ایدئولوژی ِ تاریخن پیشرفته ی سرمایه داری باشد  و نه همستیزی( تضاد) ِ تاریخی دورانی ِ کار ِ اجتماعی و مالکییت ِ خصوصی، که هیچ ربطی به دشمنی ِ اعتقادی ِ جابلقایی های واپس گرا با امپریالیست های دگراندیش با پلورالیسم ِ فکری و فاقد ِ خط ِ قرمز ِ اعتقادی و محدودییت ِ اندیشه ورزی ندارد.

به طور ِ مشخص ایران را مثال بزنیم. طبق ِ فرمول ِ لنین درایران خلق یا دهقانان و روستاییان( زحمت کشان)در انقلابی که کارگزار ِ تاریخی اش صرفن پرولتاریاست سهیم و شریک اند. این شرکا در انقلابی که به فعالییت ِ یک شرکت سهامی شباهت دارد تا به انقلاب ِ اجتماعی، علیه حکومت شورش می کنند و نه خود بلکه حزب ِ لنینی را به قدرت می رسانند تا رهبر یا در واقع مدیرعامل ِ شرکت ِ سهامی( رهبر ِ تشکیلات و حزب ِ چند طبقه!) تا وقتی که زنده است هم بر تشکیلات ِ حزبی و هم بر تشکیلات ِ اجتماعی اقتصادی و حتا نظامی- پادگانی ِ جامعه که مالکییت ِ همه را یکجا به نام ِ شخص ِ شخیص ِ خود کرده است فرمانروایی و خدایگانی کند. یعنی یک دشمنی ِ فراملییتی با ملت ِ غیر ِ خودی را تبدیل به دشمنی ِ درون ملییتی علیه تمام ِ اهالی ِ یک جامعه و کشور با هر بینش و گرایش ِ ایدئولوژیک می سازد تا ریاست و فرمانفرمایی ِ فردی بر حزب و فرمانفرمایی و مالکییت ِ حزب بر کشور و جامعه را تا آنجا که در قدرت و توان شان هست بر جان و مال ِ « خلق » ِ کشور و جامعه حاکم نمایند.

در این راهبرد یعنی راهبرد ِ « مرگ بر امپریالیسم، زنده باد خلق – یا درواقع فرقه ی- رزمنده»، هیچ نیازی به همزیستی و همستیزی ِ تاریخی دورانی ِ مالک و فروشنده ی نیروی کار، و مالک ِ ابزار ِ تولید و بهره کش از نیروی کار نیست، بلکه همان شعار ِ « مرگ بر» و « زنده باد» کافی است تا دار و دسته ای به نیت ِ خود یعنی کسب ِ قدرت ِ سیاسی جامه ی عمل بپوشاند وهمان بر سر ِ جامعه بیاورد که حکومت اسلامی آورد. اما، اگر جامعه نخواهد خود را به « بلای آسمانی » ِ دیگری نظیر ِ رژیم ِ اسلامی گرفتارسازد باید همواره این گفته ی مارکس و ماتریالیسم ِ تاریخی را پیش ِ روی خود داشته باشد که: « کشور ِ عقب مانده تصویر ِ آینده ی خود را در کشور ِ پیشرفته می بیند» نه در تز ِ من در آوردی و واپسگرایانه ی دشمنی ِ خلق با امپریالیسم. تا جامعه ی چهل ویک سال شلاق ِ استبداد بر تن خورده ی ما کدام راه و راهبرد را بر گزیند: تن دادن و عمل کردن به شعار ِ ضدییت با روند ِ تکاملی ِ تاریخ، یا همسویی و همراهی با روند ِ دیالکتیکی- تکاملی ِ تاریخ.

در یک جمله: یا ماتریالیسم ِ تاریخی ِ مارکس و انگلس و رشد و تکامل ِ قانونمند ِ جامعه، یا راه ِ ( ضد ِ) رشد ِ غیر ِ سرمایه داری و انحصاری رانتی ِ لنین و بلشویک ها.